امروزه اکثر کشورهای جهان نظام سیاسی دموکراتیک دارند. نظام سیاسی افغانستان نیز مبتنی بر دموکراسی و پلورالسیم سیاسی است. به این معنی که قدرت دولت ناشی از مردم بوده و مشروعیت قدرت به مردم واگذار شده و حاکمیت ملت در قانون اساسی به رسمیت شناخته شده است. پذیرش حاکمیت مردم در مقدمه اقانون اساسی و در مواد مختلف قانون به صراحت بیان شده است. مثلا در مقدمه قانون اساسی آمده است که نظام سیاسی افغانستان مبتنی بر دموکراسی و رای مردم می باشد. وقتی حاکمیت حق مردم دانسته شده این حق باید اعمال شود و اعمال حاکمیت مردم از دو راه ممکن است. یک؛ از طریق مستقیم و دو؛ از طریق غیر مستقیم و با انتخاب نماینده. از آنجایی که امروزه هر کشور، جمعیتی چندین میلیونی دارد اعمال حاکمیت به صورت مستقیم امکان پذیر نیست و تنها راه اعمال حاکمیت به صورت غیر مستقیم امکان پذیر می باشد. روش غیر مستقیم امکان پذیر نیست مگر در برگذاری انتخابات.

حال این سوال مطرح میشود که انتخابات چه ویژگی های باید داشته باشد تا انتخابات برای همه قابل قبول باشد. اکثر حقوقدانان و اندیشمندان علوم سیاسی  شفافیت، عادلانه و تاثیر گذاری مردم در نتایج انتخابات را مهمترین ویِژگی در همه پذیر کردن انتخابات می داند. در کنار آن باید افزود که انتخابات باید رقابت آمیز باشد. یعنی کاندیدان مختلف و با استفاده از فرصت برابر بتواند در برابر هم رقابت و مبارزه نمایند. کاندیدان بتواند برنامه و طرح های خود را به منظور مدیریت کشور ارائه نموده و آرای مردم را جذب نمایند. انتخابات بدون این ویژگی ها بدون شک دموکراتیک نخواهد بود.

افغانستان با توجه به پذیرش نظام دموکراتیک و با توجه به قانون اساسی بنا است انتخابات ریاست جمهوری را برگذار نمایند. اما کاندیدان ریاست جمهوری نگرانی های از شفافیت انتخابات، عادلانه بودن و تاثیر گذاری رأی مردم در نتیجه انتخابات دارد. کاندیدان ریاست جمهوری این نگرانی خود را در نشست با رئیس جمهور ابراز نموده است. آن ها از رئیس جمهور خواستند تا نقش خود را در جلوگیری از اعمال نفوذ منابع دولتی در انتخابات ایفا کند و نگذارد مقام های حکومت در ولایت ها در انتخابات دست کاری کنند. همچنین رئیس جمهور کرزی از نامزدان ریاست جمهوری خواسته است تا نشست مشترکی داشته باشند و طرح جامعی برای جلوگیری از برهم خوردن شفافیت انتخابات ارائه نمایند.این دغدغه نامزدان ریاست جمهوری قابل تامل می باشد. زیرا در افغانستان تمام امکانات و منابع در اختیار دولت قرار دارند و مقامات حکومتی می تواند از این منابع در راستای تیم خاص استفاده نمایند. همچنین دغدغه های میان مقامات بلند پایه به منظور حفظ جایگاه و پست خود دارد. برای این منظور در تلاش اند تا از منابع و امکانات در اختیار داشته به منظور پیروزی تیم خاص استفاده نمایند. این دغدغه ها مسئله شفافیت و عادلانه و تاثیر گذاری آرای مردم در نتیجه انتخابات را زیر سوال می برد. این مسئله ضرورت بحث روی این عناصر را می طلبد. در این نوشتار تلاش می شود که عناصر مانند رقابت، شفافیت، عادلانه، تاثیر گذاری مردم بر نتیجه انتخابات را مورد بررسی قرار دهیم.

رفابت، شفافیت، تاثیر گذاری آرای مردم بر نتیجه انتخابات و عادلانه بودن عناصر و مولفه های است که با همدیگر پیوند و رابطه دارند. رقابت از عناصر و معیاری است که میزان دموکراتیک و غیر دموکراتیک بودن انتخابات را مشخص می سازد. در هر انتخابات که رقابت وجود داشته باشد و رقابت در چارچوب قانون و مسالمت آمیز باشد به همان میزان انتخابات دموکراتیک است. اما در صورتی که در انتخابات رقابت وجود نداشته باشد و قانون روی تمام ستاد های انتخاباتی کاندیدان نظارت ننمایند، بدون شک انتخابات غیر دموکراتیک خواهد بود. اندیشمندان علوم سیاسی و اندیشمندان دموکراسی رقابت را یکی از معیار های مهم و اساسی در باب دموکراتیک دانستن انتخابات دانسته است.

شفافیت، عادلانه بودن انتخابات تا حدودی برای رعایت رقابت دموکراتیک انتخابات است. بدین معنی اگر انتخابات شفاف و عادلانه نباشد، بدون شک رقابت به عنوان یک عنصر اساسی از انتخابات گرفته می شود. شفاف بودن به معنی این است که فعالیت ها در چارچوب قانون صورت بگیرد و هیچ کاندیدی از ابزار ها و امکانات حکومتی به عنوان ابزار تبلیغاتی استفاده ننمایند. در انتخابات ریاست جمهوری و پارلمان در دوره های قبلی، مواردی زیادی به ثبت رسیده بود که برخی از زورمندان و مقامات دولتی از امکانات دولتی استفاده نموده و به نفع کاندید خاصی عمل نموده بود. در مواردی صندوق های رأی دهی خالی شده بود و دوباره و به نفع یک کاندید خاصی صندوق ها پر شده بود. این گونه رفتار ها بدون شک شفافیت را زیر سوال می برد. در برخی موارد کمیسیون مستقل انتخابات در مناطقی به هر فرد دو تا سه کارت رأی دهی داده است. بدون شک این مسئله برابری سیاسی را زیر سوال می برد. برابری سیاسی که همه افراد و همه شهروندان را به یک چشم می بیند. برابری سیاسی که خواهان هر فرد یک رأی می باشند. در صورتی که در برخی مناطق هر فرد دو تا سه رأی بدهند و در مناطق دیگر، فردی تنها یک رأی بدهند بدون شک شفافیت، عادلانه بودن و برابری از میان می رود. برای جلوگیری از رأی اضافه شهروندان باید در روز انتخابات باید نظارت جدی صورت بگیرد.

همه سازکار ها انتخاباتی در راستای یک چیز است و آن تاثیر گذاری رأم مردم در نتیجه انتخابات است. انتخابات برگذار می شود تا مردم بتواند نماینده خود را انتخاب کند و حاکمیت خود را به نماینده خود واگذار نمایند. در صورتی که مشارکت مردم نتیجه در انتخاب کاندیدی نداشته باشد، مشارکت مردم سمبول خواهد بود و آن انتخابات دموکراتیک نخواهد بود. مشارکت زمانی معنی دار است که مردم تاثیری در نتیجه انتخابات داشته باشد. تاثیر گذاری به نتیجه انتخابات به معنی تبدیل بسته های آراء به کرسی است. زمانی که مقامات و نخبگان سیاسی با دستبرد در نتیجه انتخابات فردی مورد نظر خود را پیروز اعلان نمایند بدون شک، رأی مردم تاثیر گذار نخواهد بود.

حال برای شفافیت، عادلانه بودن و تاثیر گذار بودن رأی مردم بر نتیجه انتخابات نیازمند بی طرف عمل نمودن حکومت می باشیم. همچنین ناظران بین المللی باید به صورت جدی و اساسی بر تمام مراکز رأی دهی نظارت نمایند و کاندیدان نیز، طرح جامعی به منظور برگذاری انتخاب شفاف ارائه نمایند. در کنار این مسئله، کاندیدان ریاست جمهوری باید ناظران خود را آموزش دهند و تا ناظران نگذارند تیم های دیگر و حکومت به نفع کاندید خاصی عمل نمایند.

در پایان باید گفت که شفاف بودن، عادلانه بودن، رقابت آمیز بودن و تاثیر گذاری آرای مردم در نتیجه انتخابات جزء جدایی ناپذیر انتخابات دموکراتیک می باشد و انتخابات بدون این عناصر و مولفه ها معنی و مفهوم ندارد. برای همین منظور ما باید تلاش نمایم تا یک انتخابات شفاف، عادلانه و رقابت آمیز داشته باشیم. انتخابات که رأی مردم تعیین کننده و سرنوشت ساز باشد.