شايعه خبري است كه به صورت مخفي و پنهاني با سرعت در ميان مردم پخش مي گردد. روان شناسان بر اين باور اند كه براي پخش سريع يك شايعه در سطح جامعه و عموم مردم، كافي است فقط به يك شخص گفته شده و تاكيد صورت گيرد كه من تنها با خود شما درميان گذاشتم و مواظب باشيد كه به ديگران نگوييد. در اين صورت، خبر به صورت سريع در جامعه پخش شده و همگي آن را به گوش همديگر خواهند رسانيد.

براي اين كه يك خبر تبديل به يك شايعه گردد، بايستي از دو ويژگي برخوردار باشد:

1 . داراي اهميت باشد

2 . مبهم باشد

بنابر اين خبري كه از اين دو ويژگي برخوردار باشد، مي تواند تبديل به شايعه گرديده و به صورت گسترده و سريع در سطح جامعه نشر گردد. گرچند در همة جوامع شايعه وجود دارد و گه گاهي خبرساز و شايد چالش ساز مي گردد، اما در جوامع سنتي كه داوري ها و برخوردها بيشتر احساسي و عاطفي بوده و اعتماد لازم نيز وجود ندارد، نسبت به جوامع مدرن كه داوري ها و برخوردها بيشتر عقلاني و منطقي است، بازار شايعه بيشتر گرم بوده و دست به دست مي گردد. از ميان همة شايعه ها شايعه هاي سياسي و اقتصادي كه مرتبط به زندگي و سرنوشت جمعي همة مردمان ساكن در يك جغرافياست، بيشتر مورد پذيرش افكار عمومي بوده و از فرصت نشر و پخش برخوردار است.

جامعة افغانستان از يك سو سنتي و از سوي ديگر سياست زده است. سنتي بودن باعث شده است كه تصميم گيري ها و كنش هاي همة مردم به خصوص سياست مداران و نخبگان ابزاري، بيشتر برمبناي احساسات بوده و از اين رهگذر، كشور، آسيب ها و زيان هاي جدي را از سياست و بازي هاي سياسي احساساتي برجان بخرد. بحران هاي انساني و اجتماعي را كه بازي هاي ناسالم سياسي درپي داشته است، باعث شده است همة مردم افغانستان سياست زده شده و سياسي شوند. نه تنها به دنياي سياسي اهميت داده و علاقمند بحث و جدل است، بلكه همه علاقمند است خود در ميدان بازي هاي سياسي وارد شده و بازي كند. امروز ملايِ كه از حوزه هاي علميه ي ديني، طبيب و به عبارتي پزشكي كه از بيمارستان ها، استاد دانشگاه كه از كرسي تدريس و بازرگانان كه از حوزة مسايل اقتصادي به صورت نسبي مشهور مي گردند، همه مي خواهند خود وارد ميدان سياست شده و تبديل به مهمترين بازيگر سياسي شوند.

بنابر اين، بستر مناسب نشر و پخش شايعه هاي سياسي در افغانستان به صورت نسبي فراهم است. حالا كه انتخابات رياست جمهوري، از مرحلة حساس راي دهي گذشته و به مرحلة حساس تر، شمارش آراء و اعلام نتيجه رسيده است، بازار شايعه ها گرم و گرم تر به نظر مي رسد. قبل از انتخابات شايعه هاي سياسي بر حول محور دخالت ها و سوء استفاده هاي دولتي به نفع يك نامزد مي چرخيد، اما حالا برحول محورِ كثرت راي يك نامزد، تقلب ها و تخطي هاي انتخاباتي و يا اين كه چه كسي مورد تاييد امريكا به عنوان تاثيرگذارترين كشور در سياست افغانستان كنوني خواهد بود؟ مي چرخد.

در حالي دو روز از روز راي دهي مي گذرد، حاميان و هواداران نامزدان، شايعه هاي را پخش مي كنند كه فلان تيم بيشترين راي را از آن خود كرده و برنده است. تنها يك تيم نيست بلكه همة تيم ها خود را برنده مي دانند. شبكه ای اجتماعي چون فس بوك زمينة خوبي را فراهم كرده است، تا ادعاها و شايد شايعه هاي سياسي به صورت گسترده پخش گردد. همين حالا دنياي فس بوك، شاهد ارائه آمارهاي متفاوت است كه هر آمار از پيشتازي يك تيم مشخص حكايت مي كند. از سوي ديگر، بگو مگوهاي زيادي مطرح مي گردد كه اگر فلان تيم راي اكثريت شهروندان را نيز با خود به همراه داشته باشد برنده نيست، به خاطري كه مورد حمايت سياست مدارن و سازمان هاي جاسوسي غرب به خصوص امريكا نيست.

به نظر اين نگارش حاميان و هواداران همة نامزدان بايستي حوصله مندي را پيشه كرده و شايعه پراكني را كنار بگذارند. هنوز هيچ چيز قطعي نيست و كمسيون هيچ آماري را منتشر نكرده است. در صورت شايعه سازي ها و پخش آن تداوم يابد، دو پيامد جدي خواهد داشت:

يكم: در صورت كه حاميان و اطرافيان يك نامزد، بر اساس آمارهاي تاييد ناشده و غير رسمي خود را برنده و ديگران را بازنده اعلام نمايند، در صورت كه اعلام نتايج همسو با آن نباشد، هواداران مردمي و عادي نامزد را به واكنش وا مي دارد. چون بر اساس انتشار آمارهاي غير رسمي آنان برندگي تيم را كه براي اش راي داده اند حتمي مي داند. پس در صورت كه نتايج چيز ديگري بوده و متفاوت با آن چه كه آنان مي خواسته اند باشد، كنش هاي اجتماعي و مردمي كلان را درپي خواهد داشت كه فكر كنم در جامعة بي ثبات چون افغانستان صلاح نيست. اين نگارش در پي تجويز پذيرش هرگونه نتيجه نيست و نمي كوشد كه نامزدان و تيم ها را به واكنش نشان ندادن در برابر تقلب هاي احتمالي تشويق كند، اما نظرش بر اين است كه ستادهاي انتخاباتي همة نامزدان محترم آمارهاي ارائه شده از سوي ناظرين شان را كه غير رسمي است، پيش خود نگهداشته و در صورت احساس اتلاف حق، دادخواهي سياسي نمايند.

دوم: ساختن شايعه هاي مبني بر دست برد خارجي ها در نتيجه و تصميم گيري نهايي سازمان هاي جاسوسي دنياي غرب به خصوص امريكا در مورد اين كه كي رييس جمهور افغانستان باشد، مي تواند ضربات شديدي را بر پيكر نظام وارد كرده و ريشه هاي اش را بلرزاند. شهروندان زيربناي نظام هاي سياسي اند. اما در صورت كه حس كنند كه حضور و حمايت هاي آنان تاثيرگذار نبوده و حتي مورد استفاده هاي سياسي مي گردد، رويكرد حمايتي شان تبديل به رويكرد اعتراضي خواهد شد. در اين صورت اگر همكاري و همگرايي مي نمودند، مقابله و ايستادگي خواهند كرد.

به هر صورت، به نظر مي رسد كه مصلحت سياسي و منافع كلان كشور ايجاب مي كند كه نامزدان و هواداران شان كه در اطراف شان حلقه زده اند، مدتي هشياري سياسي به خرج داده و از صبر سياسي سود ببرند. نبايد بر اساس آمارهاي غير رسمي ناظران كه يقينا علايق سياسي نيز نقش دارد، خود را برنده و پيشتاز و ديگران را ناكام خواند، بلكه اندكي صبر كرد تا كمسيون به عنوان نهاد متولي امر برگزاري، شمارش راي و اعلام نتيجه حاصل حضور ميليوني مردم را مشخص كنند.