پس از روزها انتظارِ دانش آموزان، سر انجام نتايج آزمون كانكور از سوي وزارت تحصلات عالي افغانستان اعلام گرديد. اين نگارش در گام نخست به آن عده از فرزندان جوان كه موفق به كسب نمره معياري گرديده و به رشته هاي دل خواه و يا خوب تر راه يافته اند، تبريك گفته و براي همة آن عزيزان آرزوي موفقيت مي كند و اميدوار است كه پس از سپري كردن چهار سال دوران زيبا و دشوارِ تحصيلات، بتوانند مدارج نسبتا بلندتري علمي را كسب كنند و يا مصدر خدمات بزرگ براي ميهن گردند، و براي آن عده از عزيزان كه ناكام مانده اند، پيام مي دهد كه مايوس و دل سرد نگرديده و آمادگي جدي بگيرند، تا در سال آينده با دستان پُر به آزمون كانكور شركت كرده و حاصل خوبي را بگيرند.

بر اساس اعلام وزارت تحصيلات عالي كشور، به صورت كلي از 229 هزار دانش آموز شركت كننده در آزمون، 110 هزار دانش آموز به موسسات عالي و نيمه عالي و نيز دولتي و خصوصي جذب گرديده اند. از ميان دانش آموزان كه در موسسات تحصيلات عالي خصوصي جذب گرديده اند، 476 تن به شكل رايگان و اما 29424 ديگر با تخفيف معرفي شده اند.
اين نگارش به ديگر جنبه هاي آزمون كانكور؛ چگونگي اخذ آزمون، شفافيت، ميزان جذب و .... نمي پردازد، بلكه در پي اين است تا مكث كوتاه روي معرفي دانش جويان به موسسات تحصيلات عالي خصوصي داشته باشد.
پس پرسش اصلي كه مي شود مطرح كرد اين خواهد بود كه: آيا معرفي دانش جويان به دانشگاه هاي خصوصي راه كار معقول و بنيادين است؟ بدون ترديد يكي از انتظارات جدي همه به خصوص دانش جويان اين بود كه وزارت تحصيلات عالي برنامة را روي دست گيرد، تا تعداد بي شماري از جوانان بي نتيجه نمانده و بي سرنوشت و سرگردان نگردند، آيا معرفي جوانان به دانشگاه هاي خصوصي مي تواند به انتظارات آنان پاسخ دهد؟
پاسخ كوتاه را كه اكنون مي توان مطرح كرد اين خواهد بود كه: راهكار معرفي دانش جويان به دانشگاه هاي خصوصي، راهكار بنيادين در راستاي پاسخ دادن انتظارات و خواسته هاي جوانان نيست. خواست همة شهروندان به خصوص جوانان كه آزمون كانكور براي هميشه آزار شان مي دهد، اين بوده و است كه وزارت تحصيلات عالي بدنبال راهكارهاي جدي تر و بنيادي تر باشد، نه اين كه فقط به اصطلاح برخي ها «گپ را از سر خود دور كند».

1 . پاسخ سطحي به جوانان بي نتيجه

بي نتيجه ماندن تعداد بي شماري از جوانان، انتقادهاي جدي را متوجه وزارت تحصيلات عالي و ديگر نهادهاي مديريتي كرده بود. تحليل بر اين بود كه وزارت تحصيلات عالي به دنبال راه حل نيست و نيز از اثر ناكارآمدي ديگر نهادهاي مديريتي جوانان به صورت گسترده بي كار مي مانند. در اين صورت، از زندگي مايوس شده و به اعتياد روي مي آورند، به صفوف بزهكاران اجتماعي پيوسته و امنيت اجتماعي را مختل مي كنند، اسير شعارهاي فريب دهندة حلقه هاي تروريستي گرديده و با شانه كردن اسلحه در برابر نظام و مردم مي رزمند و راه هاي پرخطر مهاجرت را در پيش گرفته مي خواهند كه با قبول شدن در كشورهاي مهاجر پذير دنيا براي هميشه افغانستان را ترك كنند. پس بي نتيجه ماندن، چالش و نگراني جدي در طول يك دهه بوده و وزارت تحصيلات عالي از اين رهگذر مورد انتقاد بوده است.
در طول يك دهه و اندي كه گذشت، يكي از نگراني هاي جدي جوانان و خانواده ها اين بود كه مبادا نتوانند نتيجة را در آزمون كانكور بگيرند و با كسب نمرة نسبتا بلند و مشخص بي نتيجه بمانند. زيرا هزاران جوان هر سال بي نتيجه مانده و ناگزير بودند يك سال ديگر بي سرنوشت و سردرگم بمانند.
بنابر اين، ظاهرا كه اين وزارت خواسته پاسخ به بي نتيجه ها بدهد. در اعلام نتايج آزمون اين سال، بي نتيجه اي نيست و كسي نيست كه كامياب و ناكام نه بلكه بي نتيجه باشد. همه يا كامياب و يا ناكام اند.
راهِ را كه وزارت تحصيلات عالي جستجو كرده است، معرفي بخش بزرگ از جوانان به دانشگاه هاي خصوصي است. دانشگاه هاي خصوصي در برابر تدريس پول گزاف را از دانش جويان دريافت مي نمايد، اما وزارت تحصيلات عالي مدعي است كه اين دسته از دانش جويان را با تخفيف معرفي كرده است.

آيا اين راه حل، منطقي و مطابق با شرايط عيني است؟ آيا سازوكار را كه وزارت تحصيلات عالي جستجو كرده است، دقيقا همان چيزي است كه شهروندان انتظارش را مي كشيدند؟

به نظر مي رسد كه معرفي دانش جويان به نهادهاي تحصيلات عالي خصوصي، راه حل صوري، سطحي و به دور از واقعيت هاي عيني جامعه است. امروز خانواده هاي افغان توانايي پرداخت كرايه موتر و هزينه خريد لباس وكتاب فرزندان شان را ندارند، چه رسد به پرداخت هزينه تحصيلي كه به عنوان فيس داده شود. ممكن است وزارت مدعي شود كه اين دسته از دانش جويان را با تخفيف معرفي كرده است، اما به قطع مي توان گفت كه اكثريت خانواده هاي افغان، توانايي پرداخت فيس حتي با فيصدي پنجاه درصد را نيز ندارند

2 . راه حل بنيادين و درازمدت

پس لازم مي نمايد كه وزارت تحصيلات عالي و همة ساختار حكومت به عنوان يك سيستم به هم مرتبط، راه حل هاي صوري و ظاهري را كنار گذارده و به دنبال راه حل هاي بنيادين باشند. بدون ترديد راه حل بنيادين و درازمدت كه مطلوب مي نمايد، تقويت ظرفيت و بالا بردن توان جذب دانشگاه هاست. امروزه فيصدي درشت از بودجه، صرف نيروهاي نظامي و امنيتي مي گردد، تا امنيت تامين گردد، اما نبايد فراموش كرد كه ناديده گرفتن تحصيلات عالي و ناكام ماندن هزاران جوان كه مايوس از زندگي خواهد گرديد، بزرگترين تهديد براي امنيت كشور خواهد بود.

امنيت انساني مهمترين بعد امنيت ملي در مطالعات نوين امنيتي است. به صورت تدريجي گفتمان امنيت سخت، افول كرده و جاي اش را به گفتمان امنيت نرم افزاري مي دهد. از اين رهگذر، كشورها تلاش مي نمايند از رهگذر نيل به توسعه انساني به امنيت برسند. پس همه روي نيروي انساني جوان سرمايه گذاري مي كنند، تا به توسعه انساني دست يازيده و از آن رهگذر امنيت پايدار را نيز تامين نمايند.

به هر صورت معرفي دانش جويان به موسسات تحصيلات عالي خصوصي، راه حل درست و عبور موفقانه از بحران اجتماعي كه بي نتيجه ماندن خلقي مي كرد، نيست. خانواده ها توانايي پرداخت هزينه هاي رفت و آمد و لباس و كتاب فرزندان شان را ندارند، چه رسد به فيس تحصيلي. از اين روي اين راه حل صوري و ظاهري است نه بنيادي.