بین النهرین از نخستین خواستگاه ها و زادگاه های تمدن های کهن بشری است، طوریکه نخستین قوانین زیست جمعی در این دیار تدوین و به اجرا در می آید و تا امروز قوانین حمورابی از نخستین منابع قانون گذاری در جهان به شمار می رود که در تمامی مراکز علمی معتبر جهانی امر پذیرفته شده ی است. بسیاری بر این باور اند که ایده آفرینش انسان از گِل نخستین بار در تمدن بین النحرین مطرح شد و در ادیان ابراهیمی تداوم یافت. به هر روی نمی توان شکوه گذشته بین النحرین و عراق امروزی را منکر شد این سرزمین خواستگاه بسیار از تحولات بزرگ در تاریخ بشری بوده است در دوران اسلامی نیز این سرزمین محور و مرکزیت مهم اسلامی را در خود جای داده و نقش آن در شکل دهی تمدن اسلامی غیر قابل انکار است. گذشته باشکوه عراق و غربت اکنونش با افغانستان شباهت های بسیاری دارد. گذشته هر دو سرزمین بسیار با شکوه است اما امروز این دو کشور و ساکنان آن با چالش های نهایت جدی و بزرگ گرفتار اند.

در ماه های اخیر عراق شاهد ظهور گروهی است که عملکرد و باورهای شان جهان را دچار حیرت کرده است. گروه داعش و مدعی حق حاکمیت بر تمامی سرزمین های اسلامی از آسیا تا اروپا و آفریقا در مدت کوتاه حاکمیت خود بر بخش های کوچک عراق عملکردی را از خود به نمایش گذاشته اند که جهانیان را در شوک عمیق فروبرده است. عجیب تر از همه پوشش گسترده خبری عملکرد این گروه ها توسط غول های رسانه ای جهان است که کوچک ترین تصمیم و عمل آنان در یک محدوده کوچک ده و روستای در عراق به سرعت تمام در سراسر جهان توسط شبکه ها مختلف تلویزونی و سایر رسانه های مختلف جمعی مخابره می شود. اما عملکردهای مثبت و سازنده بسیار از گروه ها و دولت های دیگر بویژه در جهان اسلام برای همیشه مسکوت می ماند. یکی از مسائلی که حقیقتا مایه شگفتی است همین پوشش رسانه ای گسترده عملکرد این گروه توسط غول های رسانه ای جهان است. این نشان می دهد که اهداف پشت پرده چنین سناریوهای در عراق و خاور میانه برای دهه های آینده بسیار خطر ناک و نابود کننده خواهد بود.

این گروه روز بروز بر مناطق بیشتر عراق مسلط شده و مراکز مهم سیاسی و اقتصادی عراق را تسخیر می کند. بگونه ای که اینک بسیاری در مورد احتمال تراژدی انسانی در عراق هشدار می دهند. نیروهای داعش در روزهای گذشته توانستند کنترل سد موصل، بزرگ‌ترین سد عراق را به دست بگیرند و شهرهای شنگال (سنجار) و زمار و یک میدان نفتی در شمال غرب عراق را تصرف کنند. تلویزیون دولتی عراق گزارش داده که نیروهای پیش مرگان کرد از این سد عقب‌نشینی کرده‌اند. تخریب این سد که منبع اصلی تولید برق منطقه است، می‌تواند چند شهر بزرگ عراق را زیر آب ببرد و قطع احتمالی آب آن منجر به خشک شدن مزارع کشاورزی خواهد شد. مهم تر از همه اینکه تصرف حوزه نفتی 'عین‌زاله' می‌تواند یک منبع مهم مالی برای داعش باشد. عقب نشینی ها در برابر این گروه و تسلط آنان بر منابع نفتی عراق می تواند آینده دشواری را در عراق رقم بزند. به نظر می رسد اکنون تمامی ساکنان مرزی کشورهای ایران، سوریه، و ترکیه در همسایگی عراق احساس خطر کرده و گذارش ها حکایت از آن دارد هم‌اکنون کردهای سوریه و عراق که در طول مرزی ۲۰۰۰ کیلومتری با داعش همسایه‌اند خواهان دریافت سلاح‌های پیشرفته و سنگین از آمریکا شده‌اند.

به هر روی تجربه ظهور گروه داعش در عراق ارتباط مستقیم با عملکرد دولت نوری مالکی بویژه نحوه تعامل دولت عراق با حامیان بین المللی این کشور، بویژه آمریکا دارد. از طرفی عملکرد آمریکا در عراق بویژه در خصوص مواجهه با نیروهای داعش بگونه ای است که می تواند زنگ خطری برای کشورهای دیگری مانند افغانستان باشد. آمریکا با آنکه اوضاع را زیر نظر دارد و مراکز عملیات مشترک آمریکا در اربیل و بغداد مشغول مبادله اطلاعات با نیروهای امنیتی عراق و همچنین نیروهای پیشمرگ کرد هستند ولی تا کنون هیچ گونه اقدام جدی در جهت بر اندازی گروه های تروریستی مانند داعش در عراق انجام نداده است. بلکه نوع برخورد ها با این گروه در عراق عملا به تقویت این گروه انجامیده و هر روز به اقتدار این گروه در عراق افزوده می شود. در برابر دولت عراق و نیرو های طرفدار آن به شدت در گیر اختلافات درونی اند که همین مسئله باعث ضعف دولت عراق شده است و معلوم نیست که چه عواملی در تشدید این اختلافات در عراق نقش دارد. البته آمریکایی ها همواره داعش را یک گروه تروریستی و تهدیدی برای عراق، کل منطقه و جهان می خواند اما در سیاست عملی هیچ گاهی اقدام جدی را علیه این گروه روی دست نمی گیرد.

اکنون اگر نگاهی اجمالی به تحولات افغانستان در سالهای اخیر داشته باشیم در می یابیم که تحولات افغانستان نیز همواره متاثر از نحوه تعامل دولت مردان این کشور با جهان بویژه حامیان غربی آن بوده است. در سالهای نخستین تشکیل نظام جدید که میزان همراهی ها با حامیان بین المللی افغانتسان بیشتر بود گروه های ترویستی در موضع ضعف جدی قرار داشتند و توان مقابله با قوای بین المللی و ارتش و پلیس تازه تاسیس افغانتسان را نداشتند. اما به میزانی که اقتدار ارتش و پلیس افغانستان افزایش یافت از توانایی گروه ها تروریستی نه تنها کاسته نشد که بیش از پیش این گروه ها به تخریب ها و کشتارهای بیشتر دامن زدند. این درحالی بود که روابط حکومت افغانستان بویژه شخص رئیس جمهور کرزی در دور دوم ریایست جمهوری اش با آمریکا به سردی گرایید. سر باز زدن از امضای پیمان استراتیژیک با آمریکا عامل مضاعفی بر پیچیدگی های سیاسی در افغانستان شد. اکنون اختلافات و تنش های موجود در فضای سیاسی کشور بیش از هر چیزی دیگر گروده های تروریستی و مخالفت دولت را تقویت کرده و روز بروز بر پیچیدگی اوضاع در افغانستان افزوده می شود. بدون تردید تداوم این وضعیت تنها و تنها به نفع گروه های مخالف و ترویستی است که نهایتا آنان با بهره گیری از فرصت های موجود می توانند به شورشها و کشتارهای وسیع دیگر دست بزنند و از آن طریق به منافع خود دست یابند.

به نظر می رسد تحولات عراق می تواند تجربه ارزشمندی برای دولت مردان افغانستان باشد. هوشیار زیباری وزیر خارجه عراق سال گذشته در سفری به افغانستان به مقامات این کشور به صراحت اعلام کرد که عدم امضای پیمان امنیتی می تواند بر پیچیدگی های اوضاع در افغانتسان مانند عراق کمک کند. جالب این جا است که رئیس جمهور کرزی در مصاحبه ای که اخیرا با رادیو صدای آمریکا داشت و فایل تصویری آن از شبکه تلویزیون ملی پخش شد بر این نکته ازعان داشتند که تحولات کنونی عراق ارتباط مستقیم با سیاست های قدرتهای بزرک در منطقه دارد. اما با این همه افغانستان روز بروز شاهد وخامت بیشتر اوضاع سیاسی امنیتی و اقتصادی خود است. در چنین شرائطی از دولت مردان کشور بویژه رئیس جمهور و نامزدهای رقیب انتظار می رود که با توجه به وضعیت دشوار سیاسی افغانستان و آینده مبهم آن از دامن زدن به مسائلی که می تواند افغانستان را با چالش ها و مشکلات لاینحل بیشتر مواجه سازد بپرهیزد. دامن زدن به اختلافات و تنش های سیاسی در افغانستان به هیچ عنوان به صلاح این کشور و ساکنان آن نبوده و نیست. بایسته آن است که بزودی جنجالهای انتخاباتی پایان یابد و اوضاع آشفته سیاسی کشور به سامان گردد.