برگزاری انتخابات به صورت عموم، در کشورهای جهان سومی و در حال توسعه با چالش، مواجه است. گرچند در همة جوامع، بی اعتمادی بین جناح ها و بازیگران سیاسی حاکم است، اما به کمک تکنولوژی، ابزارهایی به کار گرفته می شود که فضای اعتماد کاری پدید می آید. در کشورهای جهان سومی و در حال توسعه، چون ابزارهایی تکنولوژیکِ مدرن و پیشرفته در دست نبوده و هنوز نا امنی ها مانع برگزاری انتخابات سالم می گردد، بی اعتمادی بین نیروهای سیاسی پررنگ می نماید.

     نظام سیاسی نوین در افغانستان پساطالبان، تا اکنون شاهد انتخابات های تنش زا و بحرانی بوده است. مهمترین بحث این است که بین نیروها و بازیگران سیاسی اعتماد لازم وجود ندارد و تصور می شود که نامزدِ هم آهنگ با حکومت از سازوکارهای خلاف قانون در راستای جلو زدن از رقباء استفاده می کند.

   از این رو، برسر چگونگی برگزاری انتخابات و اعلام نتیجه، همواره تنش پدید آمده است. در روند برگزاری انتخابات اگر چالش و ضعف مدیریتی از سوی مدیران کمسیون انتخابات سر زند، از سوی نامزدان، با نگاه توطئه گرایانه نگریسته می شود. از این رهگذر، اگر در برخی مناطق نا امنی شدت می یابد و نهادهای امنیتی قادر به اعمال قدرت کامل نیستند، تصور می شود که این نا امنی صوری بوده و زمینه برای جعل و تقلب چیده شده است. و اگر در روز رای دهی در برخی مراکز رای دهی ورق های رای دهی تمام می شود، با نگاه توطئه گرایانه نگریسته می شود. البته ممکن است توطئة در کار بوده و حقیقتا بخواهند انتخابات را طبق منافع سیاسی نامزد مشخص مدیریت کنند و یا تنها ضعف مدیریتی مدیران کمسیون انتخابات باشد.

    بنابراین، سومین انتخابات ریاست جمهوری افغانستان نیز بدنام شد. تنش های سیاسی جدی را در پی داشت به گونة که سخن از تجزیه و تشکیل دو دولت در یک سرزمین به میان آمد. و در نهایت می شود گفت که انتخابات با واژه های تقلب و تنش سیاسی در اذهان مردم ثبت گردید. از این پس، هر باری که نام از انتخابات برده شده و مردم به شرکت در این روند ترغیب و تشویق گردد، تقلب و از آن مهمتر ـ البته در اذهان عوام مردم ـ تنش و کشمکش سیاسی که زنده کننده خاطره های جنگ های داخلی دهة هفتاد است، یک بار دیگر متبلور خواهد شد.

تقلب به پیمانة مطرح شده و عالمگیر گردید، که دیگر راه حل برای عبور از بحران و بن بست و در نهایت به نیتجه رسانیدن انتخابات از این دریچه باقی نماند. ایالات متحده امریکا، نمایندگی سازمان ملل متحد در کابل و سیاسیون افغانستان به سیاست، تمسک جسته و تلاش ورزیدند از دریچة توافقات سیاسی بحران را شکسته و انتخابات را به نتیجه رسانند.

   نشست های پیاپی میان جناح های بازیگر و رقیب صورت گرفت، نمایندگی سازمان ملل و ساطت کرد و جان کیری وزیر امور خارجه امریکا دوبار به کابل سفر نمود. گرچند در دو عرصه توافق صورت گرفت؛ تخنیکی و سیاسی و در این روزها بازرسی آرا به منظور خارج کردن رای های تقلبی از میان رای های مردم افغانستان با نمایش خاص جریان دارد، اما به نظر می رسد که مهمترین بحث توافقات سیاسی است. زیرا هربار که تنش های سیاسی در پشت پرده اوج گرفت، تنش و کشمکش در حوزة تخنیکی پدید آمد و هر بار که تنش های سیاسی رفع شد، فرایند بازرسی آراء هم عادی شد.

   از این نظر، برآیند نشست ها و مذاکرات و چانه زنی های سیاسی این شد که هر تیمی که برندة انتخابات گردد، باید با نامزد بازنده، حکومت وحدت ملی تشکیل دهد. این تصمیم در راستای واقعیت های سیاسی کشور اتخاذ گردیده است. تصمیم که به همة جریان های سیاسی ـ قومی اطمینان می دهد که در قدرت سیاسی شریک بوده و حذف نشده اند و قرار نیست چنین سیاست از سوی هر تیمی ولو برنده انتخاباتهم گردیده است، دنبال گردد.

   حالا هر دو دسته از تشکیل حکومت وحدت ملی سخن می زنند. هر دو خود را متعهد و پابند به آن چه امضا کرده اند می دانند. اما پیش فرض های شان متفاوت به نظر می رسد. به تعبیر هرمنوتیکی ها، هر دو تیم با انتظارات، علایق و پیش فرض های اش به سمت تشکیل حکومت وحدت ملی گام بر می دارد.

1 . دستة اصلاحات و همگرایی

دستة اصلاحات و همگرایی با پیش فرض امتیازگیری سیاسی از رقیب، به سمت تشکیل حکومت وحدت ملی گام بر می دارد. پیش فرض این دسته این است که در صورت که خود و یا دستة رقیب اش برنده گردد، تیم بازنده به صورت مساوی در حکومت حضور داشته و در حقیقت قدرت بین هردو تقسیم می گردد. پس، فرض این دسته این است که دستة بازنده از دستة رقیب امتیاز سیاسی گرفته و قدرت را تقسیم می نماید.

2 . دستة تحول و تداوم

اما دستة تحول و تداوم، با پیش فرض رعایت مصالح سیاسی کشور و  تن دادن به واقعیت ها از روی ناگزیری سیاسی، به سمت تشکیل حکومت وحدت کلی گام می نهد. به عبارت دیگر، نگاه این دسته نگاه امتیازدهی و امتیازگیری نیست بلکه نگاه اخلاقی است.  فرض این دسته این است که دستة برنده، به تیم رقیب و بازنده امتیاز سیاسی نمی دهد، تا قدرت را به صورت مساویانه تقسیم نماید. این تیم به این باور و ایده است که دستة برنده اکثریت را در حکومت آینده تشکیل خواهد داد، اما برای تن دادن به واقعیت های سیاسی و حفظ وحدت ملی که ضرورت جدی جامعة ماست، پست زیر نام ریاست اجرایی حکومت و شاید برخی نهادهای معدود به تیم رقیب  سپرده خواهد شد.

     بنابراین، پیش فرض های دو دستة انتخاباتی در پیوند با تشکیل حکومت وحدت ملی متفاوت است. پیش فرض دستة اصلاحات و همگرایی بیانگر امتیازگیری و امتیازدهی سیاسی است که به تقسیم قدرت مساویانه و عادلانه بین دو دسته منجر می شود، ولی دستة تحول و تداوم، با پیش فرض واقع نگری سیاسی و یا به عبارت دیگر از عینک اخلاق سیاسی به ساختار حکومت وحدت ملی می نگرد. پس، فرض و دیدگاه این دسته به تقسیم مساویانه و عادلانه قدرت میان دستة برنده و بازنده منجر نمی شود.

با این وصف می شود گفت که اختلاف نظر بین دو دسته جدی است. در طول دوران تنش و کشمکش انتخاباتی این نکته به مردم و رسانه ها ثابت شد که بحث سیاسی مهمتر و جدی تر از بحث تخنیکی است. از این رهگذر، اختلاف نظر، روی ساختار حکومت آینده، می تواند پدید آورنده چالش دیگر باشد.

بهتر است دو نامزد و دو دسته بین هم نشسته و با درایت و عقلانیت سیاسی این اختلاف نظر را حل کنند. اگر بازهم بحران و تنش خلق گردد، دیگر حیثیت سیاسی برای افغانستان در جهان باقی نخواهد ماند.