بعضي از دانشمندان در تعريف انسان ، او را حيوان سياسي خطاب كرده اند . منظور از چنين تعريفي آنست كه انسان تنها موجودي است كه در زندگي اجتماعي او علاوه بر عنصر غريزه ، شعور و اراده نيز دخالت دارد . نكته بسيار مهم ديگر در زيست جمعي انسان كه گواهي بر وجود شعور و اراده مي باشد اينست كه زندگي بشر از آغاز همواره مسير تكامل را پيموده است . انسان هاي كه امروز در دايره ملت – كشور زندگي مي نمايند و يا بسوي جهان وطني پيش مي روند ؛ با ساختار و نحوه زندگي انسان هاي اوليه تفاوت ماهوي و شكلي بسيار دارد . اما در زندگي موجودات ديگر هم چون مورچه و زنبور ، با گذشت ميليونها سال موجودات امروزي آنگونه زندگي مي نمايند و همان فعاليت هاي را انجام ميدهند كه نخستين موجودات انجام ميدادند .

مفهوم سياست همراه با توسعه و بسط حيات بشر نيز، توسعه و بسط يافته است . چنانچه اگر مجموعه اين توسعه و بسط به بررسي گرفته شود شايد گرد آوري و بررسي آن كاري ساده و آسان نباشد . فقط اگر در جهان امروزي انديشه ها و روشهاي گوناگون سياسي كه براي مديريت و سازمان دادن زندگي جمعي بشر وجود دارد مورد بررسي قرار گيرد بي شمار مي باشد . چنانچه اگر ما فقط بر يك مورد و يا يك انديشه خاص مثلا دموكراسي انگشت بگذاريم ، همين يك مورد خاص ، خود به چندين شاخه اصلي و فرعي ديگر تقسيم مي گردد . به معني روشنتر به عدد انسان ها ، انديشه و طرح براي سامان بخشيدن به زندگي جمعي وجود دارد .

موضوعي ديگري كه در اين راستا قابل طرح بوده و هدف نگارنده را شامل مي شود اينست كه بشر با همه رشد و كمالي كه در راستاي توسعه زندگي جمعي ، خصوصا در عرصه سياست با تكيه بر عنصر شعور و اراده طي نموده است متاسفانه هنوز از تهديد خطرها و نگراني ها مصئون نمي باشد . حتي مي توان گفت كه تهديدها و نگراني ها نيز به تناسب رشد و قوت يافتن انديشه و روش انسان براي اداره زندگي جمعي ، خطر ناكتر و جدي تر شده است .

دانشمندان و صاحب نظران علوم اجتماعي و سياسي يكي از عوامل يا زمينه وقوع نزاع و جنگ ، كشمكش و اختلافات را آفت پذيري سياست دانسته اند . به زعم آنان يكي از پديده هاي كه بسيار بسادگي و سهولت دچار آفت مي گردد سياست مي باشد . به معني ديگر هر موضوعي كه به زندگي جمعي انسان ها ارتباط گيرد و انسان ها بطور عموم خود را در چگونگي آن ذي دخل بدانند ، چنين موضوعاتي همواره در معرض آفت پذيري مي باشد . از آنجاي كه سياست رابطه مستقيم با زندگي بشر دارد و هر انساني براي زنده ماندن و بهبود بخشيدن به زندگي خويش خود را مكلف و موظف به اظهار نظر و يا اعمال شعور و اراده خويش مي داند ، به دلايل مختلف اين عرصه بسادگي دچار آفت زدگي مي شود . اينكه چه چيزي يا چيز هاي سبب آفت زدگي سياست مي شود فاكتور هاي متعددي را مي توان برشمرد . اما مهم ترين اسباب آن كه بتوان در اين مقاله فقط ياد آور شد عبارتند از: حاكميت استبداد ، نازل بودن سطح آگاهي جامعه ، استضعاف اقتصادي و فرهنگي ، موجوديت مناسبات غلط و نادرست اجتماعي مي باشد . عوامل ياد شده موجب ميگردد كه نيروي شعوري بشر راكد مانده و از رشد و كسب تجارب اساسي و تعيين كننده براي بهبود بخشيدن به زندگي خويش باز ماند . هم چنين عنصر اراده انسان ها در مسير هاي انحرافي و مخرب سوق يابد . به دليل فقدان آگاهي تشخيص راههاي انحرافي و عملكرد هاي ناصواب مشكل و گاه غير ممكن مي گردد . بقول معروف حق و باطل در اين ميان خلط مي گردد . طبيعي است كه در چنين فضاي آشفته زمينه سوء استفاده و بهره برداري و دامن زدن به مسايل منفي بيش ازپيش فراهم مي گردد .

چنانچه مسايل ياد شده را بصورت عيني و در آيينه تاريخ مورد بررسي قرار دهيم ، شايد گذشته تلخ و بر از ادبار ما از حقيقت موضوعات فوق برده بر دارد . افغانستان طي ساليان متمادي در آتش بحران و نا امني و عدم ثبات ، يا فقر و محروميت ، تبعيض و بي عدالتي كه در مجموع عدم توسعه انساني را سبب شده است سوخته است . اينك كه در فضاي نوين سياسي و اجتماعي قرار دارد همان عوامل تهديد كننده وجود داشته و وضعيت جاري به شدت مورد تهديد قرار داده است . ما براي سامان بخشيدن به زندگي اجتماعي با دشواري ها زايدالوصفي مواجه مي باشيم . استقرار يك نظام سياسي و اداري توانا و قابل هنوز در حد يك ايده و آرزوي دست نيافتني تصور مي شود . وضعيت و معيشت و اقتصاد جامعه هم چنان روز بروز به ضعف و ناتواني كشانده مي شود . فرهنگ و انديشه مقام و منزلت خود را روز به روز از دست ميدهد . و....

در كنكاش و درك اين همه آشفتگي و پريشاني هاي كه جامعه ما را خصوصا سياست و اداره كشور را در بر گرفته است ؛ بگونه اي كه اگر راهي براي رهايي به بن بست مواجه مي گردد و هر انديشه و عملي در رفع نقايص به ناكامي روبرو مي شود عوامل و زمينه هاي متعددي را مي توان مترتب دانست . اما يكي از عوامل و زمينه هاي بسيار مهم و خطرناك آفت زدگي سياست كشور مي باشد . مفهوم آفت زدگي سياست كشور يعني اينكه نيروي شعور و آگاهي جامعه در جهت اعمال و تحقق يابي خويش به دلايل تاريخي و حاكميت هاي مستبدانه هم چنان تعطيل باقي مانده است . خواسته ها و آرزو ها هم چون موج هاي تراكم يافته در پشت بند ها مترصد يافتن منفذ براي فوران مي باشد . براي مقاصد بلند و اساسي همواره كوتاه ترين راهها و ساده ترين گزينيش ها انتخاب مي گردند . پيچيدگي مسايل و موضوعات كم اهميت پنداشته مي شوند . عبرت آموزي از گذشته و حال براي آينده ناديده انگاشته مي شود . اراده جامعه به دلايل كاستي ها و عدم شفافيت در مسير هاي تعيين شده بجاي اينكه به همياري و همكاري و تفاهم منجر گردد به تقابل و تضاد بدل مي گردد . اين همه در نتيجه آفت زدگي سياست جامعه مي باشد . براي رفع اين آفت بايستي به يك تلاش عمومي و گسترده با تكيه بر شعور خود آگاه و اراده معطوف به آن توسل جست . سياست بر آمده از عنصر آگاهي و خرد مي تواند رنگ انساني داشته باشد و در برابر خطر ها و آفت ها از مصئونيت بيشتر برخور دار باشد در غير اين صورت سياست متكي بر جهل و تعصب و خصومت و دسيسه چيني نه تنها در توفان آفت ها غرق مي باشد بلكه خود دامن گستر آفت ها مي گردد .

بنابراین اگر دولتمردان حکومت وحدت ملی براستی خواهان ایجاد تحول اساسی و اصلاحات همه جانبه در کشور و ساختار مدیریتی آن هستند باید گام جدی را در ایجاد تحول و اصلاحات در سیاست کشور بوجود آورند. یعنی این‌که افزون بر نظارت مستقیم از سوی رئیس جمهور یا مقام های مافوق یا از طریق برخی نهادها، بوجود نگرش سالم و نهادینه ساختن آن در ساختار سیاسی و مدیریتی حکومت است که بعنوان یک سیستم پویا و دینامیک عمل نماید. تجربه نشان داده است که منحصر گردانیدن اصلاحات و تغییرات به تصمیم گیری های شخصی و محدود برای بهبود ساختن وضعیت اثر نداشته و یا بسیار مقطعی خواهد بود. بنابراین افغانستان برای این که بتواند به یک ثبات دایمی و قابل اعتماد دست پیدا کند باید تحول و اصلاحات در نگرش و عمل سیاسی آن بوجود آید که عمق تعهد و باورمندی به کشور و خدمت به جامعه در ضمیر افراد از طریق سیستم راه یافته و نهادینه گردد.