روز شنبه شانزده کاندید وزیر حکومت وحدت ملی از سوی نمایندگان مردم در مجلس نمایندگان رأی اعتماد گرفت. این اتفاق به ظاهر غیر منتظره بود. هیچ ربط و نسبت با رفتار های قبلی نمایندگان مجلس نداشت. زیرا، در دفعات قبل، نمایندگان مجلس دیگر کاندید وزیرای حکومت را رد نموده بود ولی روز شنبه همه کاندید وزیران رأی اعتماد به دست آورد. به غیر از وزارت دفاع ملی، تمام وزارت خانه ها صاحب وزیر شده است و خلاء اداری که در وزارت خانه به وجود آمده بود، رفع شده است. انتظار می رود که در آینده با مشخص شدن وزرای وزارت خانه ها کارکرد نهاد های دولتی بهبود یابد. در مدت که اکثر اداره های دولتی در خلاء مدیریت رنج می برد باعث ناکارآمدی و بدکارکردی حکومت شده بود و این مسئله سبب نارضایتی مردم شده بود. چه انتظارات از وزرای جدید می رود. آیا وزرای جدید قادر به بهبود کارکرد اداره های دولتی خواهد بود.

وزرای جدید برای بهبود کارایی اداره های دولتی و وزارت خانه ها و پاسخ به انتظارات مردم با چند مانع به صورت مشخص مواجه است. در ذیل تلاش می شود موانع و راهکاری های عبور و برداشتن آن موانع را به بررسی بگیرد.

اول؛ مهمترین مانع فراروی وزیران جدید فساد گسترده در سطوح و لایه های مختلف اداره می باشد. اداره های دولتی که در دیر زمان دچار بدکارکردی و ناکارآمدی بوده است و سبب نارضایتی مردم شده است همین مسئله فساد بوده است. در دوران رئیس جمهور، کرزی نیز فساد گسترده بود. تا اندازه که جامعه جهانی کمک های خود را منوط به مبارزه جدی حکومت افغانستان با فساد کرد. حکومت برای همین منظور کمیسیون اصلاحات اداری را به وجود آورد. این کمیسیون در مدت کاری خود نه تنها از فساد جلوگیری نکرد و منجر به کاهش به فساد نشد بلکه خود در دام فساد گرفتار شد. بنا بر گزارش ها، این اداره خود یکی از فاسد ترین اداره است. به هر صورت، تجربه این اداره نشان می دهد که فساد و مبارزه با فساد یک کار و عمل آرمانی شده است. وزرای جدید ممکن افراد خیرخواه و صادق خادم باشد اما فساد به عنوان یک مانع جدی فراروی آن ها قرار دارد. برای بهبود کارایی یک اداره بیش از همه لازم است که این مانع را بردارد. در غیر آن امکان هر گونه دگرگونی و تحول در اداره ممکن و عملی نیست. بنابراین، مبارزه با فساد یکی از مهمترین و جدی ترین کار برای وزارای جدید می باشد.

دوم؛ مهمترین مسئله برای وزرای جدید تیم کاری شان است. وزیر تنها با یک تیم هماهنگ قادر به کار خواهد بود. این در حالی است که وزارت خانه ها از افراد وزیران و سرپرستان قبلی جابجا شده است و امکان برداشتن آن ها نیز کاری آسانی نیست. هم برای کار و هم برای مبارزه با فساد وزیران به یک تیم کاری هماهنگ و همسو نیاز دارد. جابجایی تیم کاری خود زمانبر است. حداقل تا یک سال دیگر، وزیران بتواند افراد خود را در وزاررت جابجا نماید. در این مدت، ممکن هیچ وزیری نتواند کاری و مهم از پیش ببرد. این مسئله از آنجا مطرح است که ممکن معینان و رئیسان ادارات با وزیر کارشکنی نماید. این کار در افغانستان و ممکن و شدنی است. زیرا، حامی معینان و رئیسان اداره افراد زورمند است. در کنار آن نظارت دقیق از سوی نهاد بالاتر صورت نمی گیرد. در چنین شرایطی است که وزیران در انجام کار های خود با بن بست و مشکل مواجه می شود.

سوم؛ انجام هر کاری نیازمند برنامه، سیاست گذاری است. وزیران درست است که برنامه کلی به پارلمان ارائه نموده است ولی این برنامه کلان و کلی قابل اجرا نیست. برنامه های کلان نیاز به تجزیه دارد. نیازمند آن است تا با بودجه وزارت تطبیق شود. نیازمند آن است آسیب های آن مورد بررسی قرار گیرد. حداقل شش ماه بعدی وزیران نیازمند آن است تا سیاست گذاری و برنامه ریزی قابل اجرا نماید. از آنجایی که وزیران جدید تیم کاری شان جابجا نشده است و جابجایی آن ها وقت می گیرد، این احتمال وجود دارد که وزیران در شش ماه آینده نتواند سیاست ها و برنامه های خود را به صورت اساسی و جدی تدوین و ارائه نماید.

چهارم؛ از میان وزیران کمتر موردی وجود دارد که تجربه کاری در درون دولت داشته باشد و با ساختار و نحوه کاری ادارات دولتی آشنا باشد. همچنین وزیران برای آشنایی کار با رئیس جمهور و رئیس اجرائیه نیز ندارد. آشنایی با ساختار اداره و آشنایی با شیوه کار رئیس جمهور و رئیس اجرائیه نیز زمانبر است. بنابراین، این مسئله نیز بهبود کارایی وزارت خانه و ادارات دولتی را با تاخیر مواجه می سازد.

پنچم؛ اگر همه مشکلات بالا را نادیده بگیریم همه وزارت خانه برای اجرای سیاست های خود با مشکل ناامنی مواجه است. ساحه کاری وزارت خانه تنها درون اداران نیست. بلکه ساحه کاری وزارت خانه تمام ولایات افغانستان است. این در حالی است که وضعیت امنیتی در این اواخر بد شده است. به عنوان مثال؛ وزارت فوائد عامه برای ساخت سرک ها نیازمند امنیت می باشد. بدون امنیت هر گونه اجرای پروژه های سرک سازی با مشکل جدی مواجه می گردد. از این جهت، نگارنده بدین باور است که ناامنی از مانع جدی فراروی کار وزیران و ادارات تحت اداره آنهاست.

با همه این مشکلات اما، انتظار مردم این است که وزارت خانه در کمترین زمان ممکن برنامه ها و سیاست های خود را تدوین و قابل اجرا سازد. انتظارات از زمان کمپاین انتخاباتی رئیس جمهور و رئیس اجرائیه شکل گرفته بود. اگر چه، ناکارایی ادارات در هفت ماه گذشته باعث ناامیدی مردم شده بود اما شکل گیری کابینه دوباره موجب بالا رفتن انتظارات مردم شده است.

کاری که وزیران می کند این است که در زودترین زمان ممکن تیم کاری خود را تشکیل دهد و سیاست ها و برنامه های کلان خود را تجزیه و قابل اجرا سازد. هماهنگی با ادارات و نهاد های امنیتی صورت گیرد تا امنیت ساحه کاری شان از سوی این ادارات گرفته شود. بدون تیم کاری نه وزیر با فساد در درون اداره خود مبارزه می تواند و نه قادر است برنامه ها و سیاست های خود را قابل اجرا سازد. بلکه وزارت همانند دوره های قبل ناکارآمد باقی می ماند. در کنار این مسائل، وزیران جدید نیازمند حمایت جدی رئیس جمهور و رئیس اجرائیه است تا وزیران بتواند با افراد زورگو در وزارتخانه ها را برکنار نماید و افراد کاری و متخصص در جای آن ها بگمارد. بدون حمایت های رئیس جمهور و رئیس اجرائیه امکان ندارد که وزیران بتواند با معینان و رئیسان اداره کنار بیاید. رئیس جمهور و رئیس اجرائیه برای افزایش رضایت مردم نیز لازم است که با وزیران تحت امر خود همکاری نماید و از آن ها حمایت قاطع و جدی نماید. به امید روزی که ادارات دولتی کارآمد و پاسخگوی نیازمندی های مردم باشد.