گونه شناسي دولت در افغانستان نشان مي دهد که ما دولت هاي مختلف را تجربه نموده ايم. از زمان کمونيست ها به اين سو، با دولت فروپاشيده مواجه بوده ايم. به عبارت ديگر، دوره کمونيست ها، مجاهدين و گروه طالبان را مي توان دولت فروپاشيده خواند. دقيقا در اين دوره، گروه هاي مختلف تروريستي وارد افغانستان شد و در برابر نظم بين الملل و نظم داخلي ايستادگي کرد. از ميان نظام هاي حاکم اما، گروه طالبان از گروه هاي تروريستي همانند القاعده حمايت کرد. رابطه ميان گروه طالبان و شبکه القاعده سبب شد که القاعده و گروه طالبان برهم زننده نظم بين الملل شناخته شود و در برابر اين دو گروه کشور هاي مختلف با همديگر متحد شود و براي سقوط امارت اسلامي و ريشه کن ساختن شبکه القاعده به افغانستان حمله نمايد. امارت اسلامي طالبان دست از حمايت از شبکه القاعده برنداشت و در نهايت سقوط کرد. در دسته بندي هاي صورت گرفته از سوي آمريکا و جامعه جهاني گروه طالبان به عنوان يک گروه تروريست شناخته شد. بر همين مبنا نيز جنگ در افغانستان از سوي دولت هاي غربي توجيه مي شد. با اين حال، از آن زمان تا کنون رويکرد آمريکا و به طبع آن دولت افغانستان نسبت به گروه طالبان تغيير يافته است. اين تغيير رويکرد نشانه اي چيست؟ آيا نظم کنوني در افغانستان بازتعريف مي شود؟ در ذيل تلاش مي کنم با بررسي تغيير رويکرد آمريکا نسبت به گروه طالبان نگاهي به آينده افغانستان بياندازم.

در هفته گذشته سخنگوي وزارت دفاع آمريکا در يک نشست خبري گفته بود که گروه طالبان يک شريک مهم در روند آشتي در افغانستان است. بعدا دفتر رسانه اي پنتاگون در سايت خود ابراز کرد که که طالبان براي مشروعيت يافتن، تنها راهي که دارند، روند صلح در افغانستان است و طالبان مي‌توانند انتخاب کنند: «آنها مي‌توانند به روند صلح بپيوندند و يا به کشتن غيرنظاميان افغان و بي‌ثبات ساختن کشور ادامه بدهند. ما همچنان اميدوار هستيم که طالبان صلح را انتخاب کنند.» اين اظهارات دو رويکرد کاملا متفاوت را نشان مي دهد. سخنان سخنگوي وزارت دفاع آمريکا مي رساند که بدون گروه طالبان دست يافتن به صلح ممکن نيست. از اين جهت، آمريکا ديگر بر گروه طالبان حمله نمي کند. دفتر رسانه اي پنتاگون اما، به صورت محافظه کارانه تر گزينه ها را فراروي گروه طالبان قرار مي دهد. در صورتي که به روند صلح نپيونديد، آمريکا همانند سال هاي آغازين حضورش حملات خود را ادامه خواهد داد اما اکنون اين فرصت را داريد تا از دو راه انتخاب نمايد. در هر صورت، در شرايط کنوني سردرگمي استراتژي آمريکا در قبال گروه طالبان فرصت بازسازي را براي گروه طالبان فراهم کرده است.

از سال 2015 به اين سو، آمريکا بر هيچ موضع گروه طالبان حمله نکرده است. پس از سقوط ولايت قندز به دست اين گروه آمريکا با درخواست مقامات افغانستان حاضر به حمله بر مواضع گروه طالبان شد. اما سرآغاز تغيير رويکرد آمريکا نسبت به گروه طالبان در سال هاي نخست رياست جمهوري باراک اوباما بر مي گردد. اوباما همانند بوش رويکرد نظامي تنها را موفق نمي دانست از اين رو، او در کنار اينکه بر مواضع گروه طالبان حمله کرد و تعداد بيشتري نيرو هاي آمريکايي را وارد افغانستان نمود، تلاش نمود از ميان دولت افغانستان و گروه طالبان زمينه گفتگو را به وجود آورد. اين سرآغاز تغيير رويکرد آمريکا نسبت به گروه طالبان محسوب مي شود. از آن زمان به بعد دو گونه برخورد با گروه طالبان صورت گرفت. از يک طرف مواضع اين گروه مورد حمله قرار مي گرفت و از سوي ديگر تلاش مي شد تا اين گروه را وارد پروسه صلح نمايد.

در پي تغيير رويکرد آمريکا نسبت به گروه طالبان سياست هاي دولت افغانستان نيز نسبت به گروه طالبان تغيير کرد. گروه طالبان با عنوان هاي مختلف خطاب قرار داده شد. در زمانه اي برادر ناراضي خوانده شد و در زمانه ديگر مخالف سياسي. با اين حال، موضع اين گروه نسبت به افغانستان تغيير چنداني نکرد. آن ها همچنان خواهان خروج کامل نيرو هاي بين المللي از افغانستان بود. قانون اساسي را قبول نکرد. با مرگ ملا عمر، رهبر گروه طالبان اوضاع به نسبت زيادي تغيير کرد. گفتگو هاي صلح به بن بست مواجه شد. رهبر جديد گروه طالبان اعلان داشت که جنگ در افغانستان تا زمان اخراج کامل نيروهاي بين المللي ادامه خواهد داشت. در عمل نيز، گروه طالبان نشان داده است که تمايلي به گفتگو هاي صلح ندارد. آن ها با تشديد حملات بر ولايت هاي مختلف افغانستان نشان داد که نه تنها تمايلي به گفتگوي صلح ندارد بلکه آن ها آرزوي حاکميت دوباره امارت اسلامي را در سر مي پروراند.

تغيير رويکرد آمريکا و دولت افغانستان نسبت به گروه طالبان و تغيير نکردن ديدگاه اين گروه نسبت به دولت افغانستان و قانون اساسي و عدم تمايل اين گروه به روند صلح چشم انداز افغانستان را مبهم کرده است. بي ميلي و آرزوي باز گرداندن امارت اسلامي ثبات سياسي و موجوديت نظام کنوني را با پرسش مواجه مي سازد. در وضعيت کنوني، جدي ترين گروه تهديد کننده ثبات سياسي و نظام کنوني گروه طالبان مي باشد. داعش اگر چه به عنوان يک گروه بنياد گرا تر در افغانستان حضور نموده است اما تا هنوز نتوانسته است به اندازه گروه طالبان قلمرو حکومت افغانستان را تصرف نموده و تهديدي عليه نظام سياسي خلق نمايد.

دو مسئله فرصت مناسب براي بازسازي گروه طالبان فراهم کرده است و اين دو فرصت باعث شده است که در آينده گروه طالبان مهمترين و جدي ترين تهديد براي نظام کنوني باشد. اول؛ رويکرد تساهل گرايانه آمريکا نسبت به گروه طالبان. در سال جديد، آمريکا بر مواضع گروه طالبان حمله نکرده است. اين فرصت خوبي را فراهم کرده است تا اين گروه احساس پيروزي نمايد و دوباره خود را بازسازي نمايد. دوم؛ به طبع تغيير رويکرد آمريکا نسبت به گروه طالبان رويکرد دولت افغانستان نيز نسبت به اين گروه تغيير کرده است. با اين حال، آمريکا و دولت افغانستان و گروه طالبان موضع واحد نسبت به داعش دارد. ممکن در آينده داعش سرکوب گردد اما، در فرداي آن گروه طالبان يک بار ديگر، در برابر دولت افغانستان صف آرايي خواهد کرد. از اين جهت، گروه طالبان به عنوان مهمترين تهديد باقي خواهد ماند.

در پايان اين نوشتار بايد گفت که تغيير رويکرد آمريکا و دولت افغانستان نسبت به گروه طالبان هيچ هماهنگي و تناسبي با موضع گروه طالبان نسبت به دولت افغانستان نداشته است. از اين جهت، چشم انداز آينده کشور روشن نيست. ثبات سياسي همچنان با اما و اگر ها و تهديد هاي جدي از سوي اين گروه مواجه است. نظم دموکراتيک آينده ابهام آميز خواهد داشت. معلوم نيست که سرنوشت کشور با استراتژي کنوني نسبت به گروه طالبان به کجا خواهد انجاميد. ممکن يک بار ديگر، وارد تنش ها و خشونت هاي لجام گسيخته گرديم و باعث فروپاشي دولت گرديم.