پس از کنفرانس بن آلمان سال ميلادي در افغانستان اهميت يافت. بخش از اهميت آن بر مي گردد به حضور جامعه جهاني و برقراري روابط افغانستان با کشور هاي مختلف غربي. از اين جهت، مي توان وضعيت زندگي مردم افغانستان در سال 2015 را مورد بررسي قرار داد و چالش هاي مهم و اساسي فراروي سال 2016 را برشمرد. سال 2015 شايد سخت ترين و دشوارترين سال پس از امارات اسلامي طالبان در افغانستان بوده باشد. ناامني ها در سراسر افغانستان گسترش يافت. داعش به عنوان يک گروه تروريست و دهشت افکن وارد افغانستان شد. گروه طالبان تهديدات جدي متوجه قلمرو حاکميت حکومت مرکزي نمود. اقتصاد با رکود شديد مواجه شد. هزاران شهروند کشور به خاطر ناامني، بيکاري، فقر، نااميدي به آينده و ... کشور را ترک نمودند و به کشور هاي اروپايي رفتند. مسافرين زيادي به مقصد نرسيدند و توسط گروه هاي دهشت افکن از مسير راه ها دستگير و گروگان گرفته شدند. اين خلاصه نشان مي دهد که سال 2015 سال دشواري بود. سال سراسر تاريک، نکبت بار و نااميد کننده. اکنون اما، ما به سال 2016 ميلادي گام گذاشته ايم. سال جديد ميلادي چگونه خواهد بود؟ آيا وضعيت تغيير مي کند؟ آيا دشواري و سختي هاي سال 2015 ميلادي تکرار نخواهد شد؟

امنيت؛ در سال پيش رو گروه داعش و گروه طالبان همچنان به جنگ خود در برابر حکومت افغانستان ادامه خواهد داد.‏ گروه داعش دامنه و قلمرو فعاليت خود را گسترش خواهد داد. از اين جهت، به احتمال زياد دامنه جنگ و ناامني گسترش خواهد يافت. به هر جاي داعش پا بگذارد در همان جا آتش جنگ برافروخته خواهد شد. ممکن اين جنگ ميان نيرو هاي امنيتي و داعش باشد و ممکن ميان گروه طالبان و داعش. در هر صورت، جنگ و خشونت همچنان گيريبان گير مان خواهد بود. با اين حال، گسترش دامنه و قلمرو داعش بستگي به چند مسئله دارد. اول؛ اراده سياسي نخبگان سياسي در مبارزه با دهشت افکني و تروريسم. واقعيت امر اين است که نخبگان سياسي براي سرکوب و منکوب کردن گروه داعش و يا گروه طالبان هيچ انگيزه ندارد. اگر نخبگان سياسي جامعه ما با قاطعيت در پيشت نيرو هاي امنيتي کشور ايستادگي نمايد، به احتمال زياد وضعيت امنيتي کشور دگرگون خواهد شد. دوم؛ نيرو هاي امنيتي کشور در مبارزه با دهشت افکني نيازمند جدي آموزش و تجهيزات مي باشد. حکومت افغانستان با استفاده از ديپلماسي فعال اگر بتواند جامعه جهاني را متقاعد سازد که در تجهيزات نيرو هاي امنيتي کشور کمک نمايد، نيرو هاي امنيتي کشور گروه داعش و طالب را سرکوب و منکوب خواهد کرد. به عنوان مثال؛ نيرو هاي امنيتي کشور در ميدان جنگ نمي تواند پشتيبان هوايي داشته باشد. زيرا، نيروي هوايي نداريم. سرنوشت جنگ تا اندازه زياد مربوط به وجود يک نيروي هوايي مجهز، ماهر و فعال است.

پيش بيني نگارنده اين است که گفتگوي صلح با گروه طالبان با فشار هاي چين و آمريکا بر پاکستان ممکن جدي دنبال گردد. اما گفتگو ها هيچ تأثيري بر وضعيت امنيتي کشور نخواهد گذاشت. به چند دليل: اول؛ گروه طالبان اگر چه با پاکستان روابط نزديک و مستحکم دارد اما اکنون اين گروه به خاطر حيات و طولاني ساختن عمر زندگي گروه خود مي جنگند. گروه داعش تهديد جدي براي اين گروه است. بخش از مهمترين اعضاي اين گروه جذب گروه داعش شده اند. اين يک فروپاشي دروني است. با اين حال، سال پيش سال سختي براي اين گروه خواهد بود. ممکن اين گروه از درون با فروپاشي مواجه گردد که هيچ گاه قادر به انسجام دوباره نباشد. نه رهبر کنوني طالبان کاريزماي ملا عمر را دارد و نه گروه طالبان سودي سابق براي پاکستان را. دوم؛ جنگ ميان گروه طالبان و داعش در واقع جنگ ميان گروه طالبان است. کساني که در صفوف گروه داعش قرار گرفته اند، افراد و اعضاي جداشده گروه طالبان مي باشد. جنگ کنوني به معني تضعيف گروه طالبان است. سوم؛ همان طور که متذکر شدم، گروه طالبان براي پاکستان سودي ندارد. زيرا، کاري را که گروه طالبان در افغانستان مي کرد، اکنون گروه داعش و بدون اينکه پاکستان هزينه اي را متقبل شود، انجام مي دهد. بنابراين، گروه طالبان چندين قدم به پايان زندگي خود نزديک شده است. تنها اميد براي اين گروه کشور هاي همانند ايران، روسيه و کشور هاي آسيايي ميانه است. ظاهرا رهبر گروه طالبان با ولاديمير پوتين در تاجکستان ديدار نموده است اما گفته مي شود که رهبر طالبان کمک روسيه براي مبارزه با داعش را رد نموده است. اگر اين خبر واقعيت داشته باشد، اين مجراي جديد آينده گروه طالبان را براي چند سال آينده مشخص خواهد کرد.

ديگر مسائل بستگي تام و تمام به وضعيت امنيتي کشور دارد. رابطه ميان امنيت و اقتصاد، امنيت و فرهنگ، امنيت و اجتماع انکار ناپذير است. به هر ميزان که وضعيت امنيتي کشور خوب باشد، به همان ميزان، دگرگوني در وضعيت اقتصاد کشور مشاهده خواهد شد. از اين جهت، انتظار بهبود وضعيت اقتصادي در سال پيش رو در حد يک رؤيا و اميد است. اگر چه سياست همگرايي منطقه‏اي از سوي حکومت در پيش گرفته شده است و پروژه تاپي رسما به کارش آغاز نموده است. اما بعيد مي دانم که حکومت بتواند امنيت اين پروژه را تأمين نمايد. پروژه هاي ديگر نيز سرنوشت مشابه خواهد داشت. با اين حال، نبايد نااميد بود. همان طور که وضعيت امنيتي کشور بستگي به رفتار نخبگان سياسي، جامعه جهاني دارد، وضعيت اقتصادي کشور نيز منوط به نخبگان سياسي و جامعه جهاني است.

مهاجرت گسترده شهروندان ادامه خواهد داشت. زيرا، تا هنوز هيچ نشانه‏اي مبني بر بهبود وضعيت وجود ندارد. از اين جهت افغانستان در سال 2016 همچنان به عنوان يکي از کشور هاي تراز اول مهاجرت فرست خواهد بود.

با اين حال، در سال 2016 حکومت و نهاد هاي حکومتي به احتمال زياد مسئوليت پذيرتر خواهد شد. با وجود فساد گسترده اما، آگاهي شهروندان و گلوگيري آن ها باعث خواهد شد که نخبگان سياسي و مسئولين نظام با احتياط تمام کار هاي خود را به پيش ببرد. دادخواهي ملي تبسم حداقل نشان اين مسئله است. آن دادخواهي ملي نشان داد که مردم تا اندازه زياد تغيير نموده است و ديگر نمي گذارد که نخبگان و مسئولين به شکل سابق عمل نمايد. اين تحول اما، ريشه در آگاهي مردم دارد تا ريشه در وجدان کاري نخبگان سياسي و مسئولين نهاد هاي حکومتي. بنابراين، فاصله زيادي تا شکل گيري وجدان جمعي داريم.‏

در پايان اين نوشتار بايد يکبار ديگر متذکر شد که سال 2016 با توجه به قرائن و شواهد سال سخت و دشواري خواهد بود. با اين حال، روزنه هاي اميد وجود دارد. بهبود وضعيت در تمام عرصه ها بستگي به نخبگان سياسي در مبارزه با دهشت افکني و تروريسم دارد. اگر تفکيک ميان تروريسم خوب و بد صورت نگيرد. اگر براي حمله تعلل نشود و سران گروه هاي دهشت افکن از درون نظام حمايت نشود، اگر از نيرو هاي امنيتي کشور حمايت شود، به احتمال زياد نيرو هاي امنيتي بتواند گروه طالبان و داعش را شکست بدهد. به اميد پيروزي و پايان دهشت و خشونت و زندگي مسالمت آميز همه شهروندان کشور.‏ سال نو ميلادي مبارک.