توسعه مراکز آموزشي و تعليمي و فراهم کردن زمينه آموزش با کيفيت بطور مساويانه براي تمام شهروندان کشور، يکي از وظايف اصلي حکومت است. اما متاسفانه در افغانستان نهاد معارف بصورت مساويانه توسعه و انکشاف نيافته است. تمرکز مسئولين وزارت معارف افغانستان بيشتر ارائه خدمات آموزشي به شهرهاي بزرگ کشور بوده است و روستاها و مناطق دور دست همچنان به فراموشي سپرده شده است. سوغات يک و نيم دهه دموکراسي براي روستانيشان افغانستان مکتب مجهز و با امکانات و معلمين حرفه اي و با سواد نبوده است؛ آنها تا اکنون همچنان از اين مشکلات رنج مي برند.
در يک و نيم دهه گذشته تحول بزرگي در زند گي کودکان افغانستاني رخ داده است. اکثر اين کودکان متفاوت تر از نسل هاي قبلي خويش زندگي شان را آغاز کرده اند؛قلم و کاغذ به دست گرفته اند و با شادي و شادماني به درس و تعليم پرداخته اند. در تاريخ افغانستان براي اولين بار بود که بدون هيچ امتيازي حق تعليم برابر به تمام کودکان داده شد، اما حق کودکان روستايي افغانستان از اين تحول بيش از چند دکان مخروبه و يا يک تخته سياه و سايه درختي نبوده است.
دقيق به ياد دارم سالي را که بعنوان معلم در يکي از مناطق روستايي افغانستان ايفاي وظيفه مي کردم. آن مکتب بيش از 2500 شاگرد داشت، مردم محل براي اينکه فرزندان شان بتوانند درس بخوانند چند دوکان مخروبه را کرايه کرده بودند و چند تا خيمه نيز برپا کرده بودند. هيچ معلمي بالاتر از صنف دوازده درس نخوانده و حتي بعضي از معلم ها شاگردان صنف هاي نهم به بالا بودند.
تا آخر سال تعليمي نصفي از کتابهاي درسي به دليل نبود بودجه براي انتقال از مرکز ولايت به ولسوالي، براي  شاگردان توزيع نگرديد و بسياري از شاگرداني که توان خريد کتاب را نداشتند بدون کتاب يک سال تعليمي را سپري کردند. هيچ امکانات لابراتواري در مکتب موجود نبود و مضمون کامپيوتر بدون داشتن حتي يک پايه کاميپوتر به شاگردان نوت داده مي شد و شاگردان حتي با شکل  ظاهري کامپيوتر آشنا نمي شدند. اين وضعيت در تمام ولسوالي و مناطق جريان داشت و اکنون نيز وقتي در جستجوي احوال معارف در آن مناطق بر آمد اين وضعيت جريان دارد و هيچ تغييري نکرده است.
توسعه نيافتگي معارف افغانستان يکي از مشکلاتي است که بسياري از شهروندان کشور را رنج مي دهد و سبب مهاجرت هاي داخلي بسياري از روستا نيشينان شده است. اکنون در کابل هزاران متعلم در خوابگاههاي خصوصي زندگي مي کنند و در کورس ها و مراکز آموزش خصوصي درس ميخوانند و با مصارف گزاف براي امتحان کانکور آمادگي مي گيرند؛ تنها به اين دليل که در مناطق و روستاهايي محل سکونت شان مکتب  مجهز و با کيفيت و معلم حرفه اي و خوب وجود ندارد.  موارد ذيل از عمده ترين مشکلات معارف در مناطق روستايي افغانستان است:
کمبود معلم حرفه اي
معلمان در مناطق روستايي بر اساس مسلک و حرفه شان استخدام نشده است و بسياري از آنها بر اساس نيازمندي بعنوان معلم استخدام شده اند و تدريس مي کنند، در حاليکه شرايط و تحصيلات کافي ندارند و حتي در سواد خواندن و نوشتن با مشکل مواجه هستند. همچنان بعضي از افراد با نفوذ محلي نيز در استخدام معلمين مکاتب دست دارند و تلاش مي کنند تا اعضاي خانواده و فاميل شان از دوره متوسطه بعنوان معلم استخدام شود.
کمبود معلمين حرفه اي و حتي در بعضي مناطق نبود معلم حرفه اي، باعث شده است که کيفيت آموزش در روستاها به شدت پايين باشد و بسياري از دانش آموزان حتي بعد از فراغت با مشکلات املايي، انشايي و خواندن و نوشتن مواجه باشند
کمبود کتاب و مواد درسي
در تازه ترين گزارش، سخنگوي وزارت معارف گفته است که اين وزارت 22 ميليون جلد کتاب درسي را در سال 1394 با رفع غلط املايي و انشايي به چاپ رسانده است. اما مشکل اصلي چاپ نشدن کتاب به مقدار کافي نيست، توزيع کتاب و انتقال آن به مناطق دور دست، مشکل اصلي است. در سالهاي گذشته نيز کتاب درسي به اندازه کافي چاپ مي شد اما اين کتاب ها به مناطق دوردست افغانستان انتقال داده نمي شد. بسياري اوقات کتاب هاي درسي در انبارهاي رياست هاي معارف ذخيره مي شد اما به دست دانش آموزان نيازمندش رسانيده نمي شد.
از سوي ديگر کتابهاي درسي در اول سال براي شاگردان در مناطق روستايي توزيع نمي گردد و اندک کتابي هم که به آنها مي رسد، چند ماه بعد از آغاز سال تعليمي و يا در اواسط سال تعليمي به دسترس آنها قرار مي گيرد.
وزارت معارف افغانستان همچنان که تلاش دارد تيراژ کتابهاي درسي و کيفيت آنها را بالا ببرد بايد در قسمت توزيع آنها نيز برنامه منظم داشته باشد تا مواد درسي بصورت مساويانه در تمام مکاتب افغانستان پيش از آغاز سال تعليمي توزيع گردد و شاگردان مناطق سرد سير، کوهستاني و روستايي نيز از داشتن کتاب درسي محروم نگردند.
کمبود مکان درسي
کمبود مکان درسي يکي از شديدترين مشکلات دانش آموزان در مناطق روستايي افغانستان است. بسياري از مکاتب در روستاها ساختمان ندارند و در مکانهاي کرايي بسر مي برند.
ساختمان بسياري از مکاتب در مناطق روستايي سالها است که سروي شده است و وعده ساخت آن داده شده است، اما هنوز کسي نمي داند به چه علتي ساختمان اين مکاتب اعمار نمي گردد و چرا اعمار آن به تعويق افتاده است. شايد آنچنان که « سيگار» در سال گذشته گزارش داد، اين مکاتب نيز جزء مکاتب خيالي افغانستان بوده باشد.
وزارت معارف افغانستان در تازه ترين گزارش خود گفته است که در سال 1394 خورشيدي 195 مرکز تعليمي ايجاد کرده است و 263 مکتب ابتدائيه و متوسطه را به ليسه ارتقا داده است. اما گفته نشده است که براي اين تعداد مراکز تعليمي ساختمان نيز اعمار گرديده است يا نه. ايجاد مراکز تعليمي در روي کاغذ و با نام و نشان نمي تواند مشکلات دانش آموزان و معلمان را در افغانستان حل کند و راهگشا باشد. ايجاد مراکز تعليمي درصورتي مفيد است که از ساختمان و ساير امکانات لازم نيز برخوردار باشد و با استندردهاي آموزشي روز دنيا نيز مجهز گردد.
تراکم دانش آموزان در يک صنف درسي يکي ديگر از مشکلات در مناطق روستايي است. در بسياري از صنوف درسي بيشتر از 80 دانش آموز توسط يک معلم تدريس مي گردد. معلم به دليل تراکم دانش آموزان نمي تواند به آنها رسيدگي درست کند و کارخانگي هاي شان را به دقت بررسي کرده و اشکالات آن را برطرف کند.
همه ي اين مشکلات دست به دست هم داده  و کيفيت آموزش و تعليم را در مناطق روستايي افغانستان رابه شدت تحت تاثير قرار داده است و باعث شده است که اکثر دانش آموزان دوره ليسه از روستاها به شهرها مهاجرت کنند و با مصارف گزاف براي ورود به دانشگاه آمادگي بگيرند.
وزارت معارف افغانستان براي رشد و انکشاف معارف بايد برنامه هاي را روي دست بگيرد که بتواند در روستاهاي افغانستان با توجه به مشکلات جغرافيايي و محيطي، قابل اجرا و تطبيق باشد.
معارف نهاد پايه براي ارتقاء ميزان سواد و آگاهي شهروندان يک جامعه است، در صورتي که شهروندان نتوانند آموزش هاي ابتدايي را از مکاتب بصورت درست بياموزند، در مقاطع بالاتر تحصيلي با مشکل مواجه خواهند بود و سطح سواد و آگاهي شان نيز رشد نخواهد کرد. دانش آموزان مناطق روستايي افغانستان نبايد از آموزش با کيفيت محروم باشند و وزارت معارف افغانستان بايد زمينه آموزش و تعليم با کيفيت را براي آنها فراهم کند. عدم دسترسي دانش آموزان مناطق روستايي به آموزش با کيفيت بي عدالتي بزرگ است و بايد به آن توجه جدي صورت گيرد.