چند روز پيش مسؤولان وزارت صحت کشور، به  مناسبت روز جهاني صحت بيماري پوليو و نبود کارمندان فوق متخصص را از چالش‌ هاي عمدة بهداشت و درمان در سال 1394 خورشيدي دانستند. رييس روابط بين‌الملل و سخنگوي وزارت صحت به يکي از رسانه هاي داخلي اظهار داشت با وجود اين چالش‌ها بخش صحت کشو ردر سال کشور، فرصت‌ هايي نيز داشته است. بطور نمونه وي اظهار داشت که در سال گذشته وزارت صحت 54 شفاخانة خصوصي را بررسي و به معيار‌هاي روز برابر ساخته است. به گفتة وي، اين وزارت هم ‌چنان در شفاخانه ‌‌هاي دولتي نيز کار کرده و بيشترين بخش‌ هاي عاجل اين شفاخانه ‌ها را نوسازي و مجهز ساخته است. در همين حال گزارش هاي که به تاييد و زارت صحت نيز رسيده است حاکي از آنست که حدود 23 هزار مرکز بهداشتي در سراسر کشور فعاليت مي ‌کنند که فقط 65 درصد شهروندان را تحت پوشش قرار مي دهد. و در همين حال بر بنياد گزارش هاي صحي سالانه صد ها تن از شهروندان به اثر بيماري ‌هايي چون سرطان، توبرکلوز و ديگر بيماري ‎ ها جان خود را از دست مي دهند. در ادامه چنين وضعيتي متاسفانه آمار مرگ و مير مادران نيز در کشور به دليل عدم آگاهي صحي و يا عدم دسترسي به زمينه هاي جان خود را از دست مي دهند. چنين شرايطي از سويي سبب گرديده است که بسياري از هم وطنان بخاطر نبود خدمات صحي معياري و دواهاي با کيفيت به خاطر تداوي به بيرون از کشور سفر نمايند و ميليون ‎ها دالر از اين طريق از کشور خارج نمايند. چنانچه حدود دو ماه قبل وزير صحت عامه کشور نيز اعلام داشت که هفتاد درصد بيماري‌ ها در کشور، نادرست تشخيص داده مي ‌شوند و سالانه بيش از صد ميليون دالر به دليل تداوي بيماران از کشور خارج مي ‌شود.
نکته اساسي و مهم در اين باره مسئله ارايه ارقام و اعداد نيست. بلکه آنچه از مجموع گزارش هاي ياد شده مي توان بدست آورد اين است که افغانستان در همه زمينه ها متاسفانه با چالش هاي جدي روبرو مي باشد. چالش صحي در کشور از چند جهت حايز اهميت بوده و بايد نسبت به آن جدي بود. نخست اين که عدم دسترسي به مراکز صحي و نهادينه نشدن وضعيت صحي در جامعه سبب خواهد شد که هزاران انسان در اثر کوچکترين و ناچيز ترين عامل به بيماري هاي سخت و لاعلاج مبتلا گردد. دوم اين درمان و تداوي اين بيماران بخاطر نبود امکانات و شرايط درست دشوار بوده و سفر به خارج نيز هزينه سنگين و حتا جبران ناپذيري را بر دوش خانواده ها و کشور تحميل نمايد. سوم اين که در اثر عدم تداوي درست جان بسياري از هم وطنان ما به سادگي گرفته شده و کشور با مرگ و مير هاي ساده اما درد آميز دست و پنجه نرم نمايد. از دست دادن نيروي انساني براي يک جامعه امري ساده نيست. نکته آخر اين که از آنجايي که اراده عمومي و حکومت بر اين است که افغانستان بايد از وضعيت فقر و محروميت بيرون آيد. به معناي ديگر افغانستان بايد در قطار و صف کشور ها و  ملت هاي قرار گيرد که گام بسوي ترقي و توسعه بر مي دارند. از جانبي دانشمندان علم توسعه معتقدند که موتور محرک و زير بناي اساسي توسعه انسان است. هرجامعه اي اگر بخواهد به توسعه و ترقي دست پيدا کنند بايد جمعيت انساني آن کشور و جامعه تحول يافته و توسعه بيابد. بدون نيروي انساني آگاه و خلاق آرزوي توسعه داشتن امري بيهوده و آرزويي پوچ و بي بنياد خواهد بود. بنابراين شرط اساسي توسعه در کشور در عرصه هاي مختلف آنست که در جامعه توسعه انساني تحقق بيابد. دسترسي به بهداشت و صحت از لازمه بنيادين توسعه انساني شمرده مي شود. جامعه اي سالم جامعه اي است که در آن همه افراد بدون مانع و چالش به همه بستر ها و زمينه هاي صحي و بهداشتي و درماني دسترسي داشته باشند. هزينه درمان و معالجه در آن به حداقل رسيده باشد. جامعه اي که به اين بستر و زمينه دست نيافته باشد ، جامعه اي مريض و بيمار خواهد بود که هرگز قادر نخواهد بود که درست بيانديشد و جدي عمل نمايد. مبناي درست انديشيدن و قاطع عمل کردن آنست که انسان و جامعه سالم باشد. از فرد مريض و بيمار هيچ کسي و هيچ وقتي انتظار انجام يک کار اساسي و درست را ندارد بلکه فرد بيمار و مريض است که نياز به مراقبت و درمان و تداوي دارد.
واقعيت ديگر که بايد به آن در اين راستا اشاره داشت اين است که بهبود يافتن وضعيت صحي کشور جداي از ساير بخش ها و اجزاي جامعه و نظام حاکم نمي تواند باشد. متاسفانه يک چالش ريشه اي و بنيادي اين است که ميزان فساد و کم کاري در ساختار حکومت در همه عرصه ها فراوان و جدي است. به همان پيمانه که مسئله فساد ساير بخش هاي کشور را تحت تاثير قرار داده است عرصه صحت عامه نيز از آن متاثر گرديده است. نکته ديگر اين که متاسفانه در ساختار حکومت و برنامه ريزي هاي آن اولويت بندي هاي لازم و دقيقي نيز وجود نداشته است. مديريت و برنامه ريزي حکومت به ميزاني از ضعف و عدم دقت رنج مي برده است که هرگز اولويت بندي هاي اساسي مدنظر نبوده است. در شرايطي که بسياري از بخش هاي اساسي و بنيادي کشور نيازمند بودجه و حمايت لازم مي باشد امکانات و بودجه مورد در موارد غير ضروري هزينه گرديده است. عدم دقت در اولويت بندي از جانب ديگر سبب گرديده است که در آموزش و تربيت کادر لازم نيز اثر منفي خود را برجاي گذاشته است. بطور مثال اگر سطح شهر کابل را در نظر بگيريم تعداد از معاينه خانه ها و شفاخانه هاي با ادعاهاي کذايي فراوان و بي شمار است، اما متاسفانه از لحاظ تخصص و دانايي و توانايي نزديک به صفر بوده و حتا در مواردي متاسفانه در درمان بيماران به دليل تشخيص نادرست يا ارائه داروي اشتباه و نابجا و يا تاريخ گذشته نتيجه معکوس داشته است.
نکته مهم ديگري که بايد ياد آوري شد اين است که همه افغانستان کابل يا شهرهاي بزرگ نيست، بايد مناطق دور دست و ولسوالي هاي دور افتاده را از نظر نبايد دور داشت. مناطقي که مردم به ابتدايي ترين امکانات و شرايط صحي و درماني مطلوب دسترسي ندارند. طبيعي خواهد بود که در چنان شرايطي افراد ناباب و سوء استفاده جو از وضعيت بهره برداري مي نمايند. بنابراين با استناد به گزارش هاي ياد شده ايجاب مي نمايد و تاکيد مي گردد که حکومت و وزارت صحت عامه در زمينه بهبود بخشيدن به وضعيت صحي کشور و درمان و دسترسي مردم به امکانات وخدمات درماني و صحي اولويت بندي و برنامه ريزي دقيق داشته باشند. هم چنين بودجه کافي بايستي در اين بخش اختصاص يابد. از تجارب و آسيب شناسي عملي و برنامه ريزي سال هاي گذشته بايد عبرت گرفته شود. نکته تکميلي موضوع اين است که تحقق همه اين شرايط به وضعيت کلي حکومت يعني مبارزه با فساد و حکومت داري خوب و تامين امنيت نيز ارتباط دارد.
به هر روي در شرايط کنوني بر بنياد مسئوليت هاي که وجود دارد و نيز فرصت هايي که باقي مانده است بايد براي بازسازي کشور و ساماندهي جامعه و بر گرداندن سلامتي جسمي و روحي براي جامعه تلاش نماييم ، بايد برنامه ها و اقدامات اساسي و بنيادي را روي دست گرفت. همانطور که گفته شد يکي از عرصه هاي که بايد با جديت بيشتر در آن کار صورت گرفته و براي آن اهميت و اولويت قايل گرديد ، صحت و بهداشت کشور است. اين نکته بس مهم و اساسي را نيز بايستي يادآور شد که صحت و بهداشت کشور بهبود نخواهد يافت مگر اينکه :
- حکومت اين موضوع را در اولويت کاري و برنامه ريزي خود قرار داده و از همه جهات ، بويژه نيازمندي هاي بودجه اي به آن توجه خاص نشان دهد.
- حکومت تلاش ورزد که علاوه بر کوشش ها و مساعي که خودش بخرج ميدهد ،توجه جامعه جهاني را نيز در زمينه معطوف سازد.
- وزارت صحت عامه کشور سعي ورزد که با هماهنگي از طريق وزارت معارف و وزارت تحصيلات عالي براي تربيت و پرورش کادرهاي عملي و تخصصي در امر صحت و بهداشت گام هاي جدي و عملي برداشته شود.
- از آنجايي که مسئله صحت و بهداشت مربوط به فرد و جمع مي باشد ، مسئوليت پيش بردن طرح و برنامه توسعه اي در اين عرصه فقط منوط به انجام مسئوليت دولت نمي باشد ؛ بلکه توسعه بهداشت کشور يک  عزم ملي و همه جانبه را مي طلبد. عزم ملي بدين مفهوم که همه آحاد جامعه و نهاد هاي مدني و اجتماعي سعي ورزند که با ارتقاء بخشيدن به آگاهي جامعه و فراهم ساختن ذهنيت و باور هاي اجتماع در رعايت بهداشت و احساس مسئوليت در آن باره زمينه اقدامات عملي را فراهم آورند.