بعد از چهارمين دور نشست چهار جانبه گفتگوي صلح ميان افغانستان، پاکستان، ايالات متحده آمريکا و چين از گروه هاي مخالف مسلح دولت دعوت شد تا در گفتگوي رو در رو با حکومت افغانستان شرکت نمايد. از ميان گروه هاي متعدد مخالف مسلح دولت اما، حزب اسلامي جواب مثبت داد. چند روز بعد از آن، هيئت حزب اسلامي گلبدين حکمتيار وارد کابل شد. دو طرف به توافق دست يافتند و پيش نويس توافقنامه صلح را تهييه نمودند. در پيش نويس توافقنامه صلح آمده است: بيرون کردن نام رهبر حزب اسلامي از فهرست سياه سازمان ملل متحد و کشور ‎هاي ديگر به ويژه ايالات متحده آمريکا، عفو زندانيان حزب اسلامي در چارچوب قانون، جابجايي اعضاي حزب در افغانستان، جذب واجدين شرايط اعضاي آن در دولت و مشورت با رهبر حزب اسلامي در مورد مسائل ملي. حکومت افغانستان در 29 ثور اعلان نمود که پيش نويس توافقنامه صلح ميان حکومت و حزب اسلامي گلبدين حکمتيار تهييه شده است و براي بررسي بيشتر کاپي آن به حکومت و رهبر حزب اسلامي فرستاده شده است.
گفتگوي صلح حکومت با حزب اسلامي اما، بدون واکنش نبوده است. رسانه ‎ها سخن از موضع ضعيف حکومت در گفتگوي با حزب اسلامي سخن به ميان آورد. امتياز ‎ هاي که حکومت به حزب اسلامي داده است را نشان موضع ضعيف حکومت دانسته بود. بسياري ها، گفتگوي با حزب اسلامي را سودمند ندانسته و بيان داشته بود که صلح با اين حزب تغييري در وضعيت امنيتي افغانستان به وجود نمي آورد. همان طور که در بالا متذکر شدم در پيش نويس توافقنامه صلح آمده است که رهبر حزب اسلامي از فهرست سياه سازمان ملل متحد و کشورهاي ديگر به ويژه ايالات متحده آمريکا بيرون شود. زندانيان حزب اسلامي عفو گردد. در رسانه ‎هاي کشور نيز اين مسئله برجسته شده بود که چرا حکومت با يک جنايتکار جنگي وارد گفتگو مي شود و چرا به حقوق قربانيان جنگ را مد نظر قرار نمي دهد. ديروز اما، تعدادي از فعالان مدني و نهادهاي حقوق بشري دست به اعتراض زدند و خواهان بازگذاشتن محاکمه گلبدين حکمتيار شدند. آن ‎ها بيان داشتند که در پيش نويس توافقنامه صلح توجهي به قربانيان جنگ نشده است.
چند نکته در ارتباط با پيش نويس توافقنامه صلح با حزب اسلامي گلبدين حکمتيار قابل ذکر است. با اين حال، انتقاد از روند گفتگوي صلح با حکمتيار به معني آن نيست که روند گفتگوي صلح بايد متوقف شود بلکه بدين معني است که نبايد به اين حزب سوخته که اکنون رهبر آن نفس هاي آخر زندگي خود را مي کشد امتياز هاي زيادي داده شود.
اول؛ اعتراض نهادهاي حقوق بشري و قربانيان جنگ برحق است. حکمتيار يکي از افراد جهادي است که بيشترين قرباني را از مردم کابل گرفته است. بيشترين ويراني را به بار آورده است. از اين جهت، لازم است که به حقوق قربانيان جنگ توجه صورت گيرد. حکومت افغانستان صلاحيت آن را ندارد که بدون توجه به خواست هاي مردم با حزب و گروهي مصالحه نمايد که سال ها جزء درد و رنج چيزي به يادگار نگذاشته است. نخبگان سياسي در رأس قدرت در نهايت نمايندگان مردم است که به جاي آن ‎ ها تصميم مي گيرد اما، حق ندارد که حقوق شهروندان و مردم را زير پا بگذارد. بنابراين، در گفتگوي صلح با حزب اسلامي مردم غايب است. لازم است که به صورت جدي مردم در جريان گفتگوي صلح قرار داده شود و به حقوق آن ها توجه جدي صورت گيرد.
دوم؛ حکومت افغانستان امتياز هاي را براي اين حزب در نظر گرفته است. اين امتياز ها چند مسئله را مي رساند. مهمترين مسئله اين است که حکومت موقف کنوني حزب اسلامي گلبدين حکمتيار را در نظر نگرفته است. اين حزب اکنون به عنوان يک حزب سوخته به حساب مي آيد که توان و ظرفيت گذشته خود را ندارد. بنابراين، امتياز دادن به حزب سوخته به منظور آوردن او در درون حکومت معني و مفهوم ندارد. از طرف ديگر، آمدن اين حزب چيز تغييري در وضعيت کشور به وجود نمي آورد. حتي امدن حزب اسلامي نمي تواند تاکتيک تشويقي به ديگر گروه هاي مخالف مسلح دولت باشد تا آن ها را تشويق به گفتگو و مصالحه با حکومت نمايد.
از طرف ديگر، امتيازهاي که حکومت افغانستان براي حزب اسلامي در نظر گرفته است نشان از موضع ضعيف حکومت را نشان مي دهد. موضع ضعيف حکومت در گفتگوي صلح گروه هاي ديگر را براي گرفتن امتياز جسور مي سازد. امکان آن وجود دارد که گروه هاي ديگر امتياز بيشتر از حکومت بخواهد و يا پيش شرط هاي را ارائه نمايد که حکومت قادر نباشد آن پيش شرط ها را تأمين نمايد. بنابراين، حکومت با امتياز دادن امکان گفتگو با گروه هاي شورشي ديگر را مي بندد و يا دشوار مي نمايد. بهتر آن است که حکومت از موضع قدرت گفتگو نمايد و از تمام گروه هاي شورشي بخواهد که با گذاشتن اسلحه به حکومت بپيوندد و در قبال آن حکومت از سرکوب و تعقيب آن ها دست بر مي دارد.
سوم؛ در پيش نويس گفتگوي صلح با حزب اسلامي آمده است که حکومت 20 هزار عضو اين حزب را در افغانستان جابجا مي سازد. پرسش اين است که آيا اعضاي حزب اسلامي از شهروندان افغانستان نيست. آيا آن ها در يکي از ولايات کشور مستقر نيست و داراي زمين و مسکن نمي باشند. اگر چنين است جابجايي اعضاي اين حزب به چه معني است؟ به نظر مي رسد که پشت دادن اين امتياز ها طرح هاي سياسي نهفته است. حکومت با اين جابجايي در صدد آن است تا جغرافياي جنگ را تغيير دهد. در غير آن معني ندارد که به شهرونداني که سال ها در برابر مردم جنگيده ‎اند و از مردم قرباني گرفته ‎اند زمين و مسکن بدهد. شايد بتوان گفت که يکي از مهمترين مسئله در کنار خارج کردن رهبر حزب اسلامي از ليست سياه جابجايي اعضاي اين حزب است. هيچ انسان عاقل نمي پذيرد که شهروندان کشور با وجود داشتن زمين و خانه در يکي از ولايات کشور از سوي حکومت مسکن داده شود صرف به اين خاطر که سال ها از مردم قرباني گرفته است و سهم در ويراني کشور داشته است. بنابراين، لازم است که حکومت در اين مورد به صورت جدي بازنگري نمايد و نهاد هاي مدني نگذارد که حکومت چنين امتيازي بدون دليل را به حکومت اسلامي بدهد.
در پايان اين نوشتار بايد متذکر شوم که قربانيان جنگ افغانستان حق دارد که از روند گفتگوي صلح با حزب اسلامي با خبر باشد. بداند که حقوق آن ها در گفتگوي صلح لحاظ شده است يا خير. در عين حال، حکومت بايد از موضع قدرت سخن بگويد. دادن امتيازها گفتگو با گروه هاي ديگر را دشوار مي سازد. ما ضرورت به امتياز دادن به هيچ يک از گروه هاي شورشي نيستيم. اين گروه هاي شورشي است که بايد حساب پس بدهد و پاسخ گويد که چرا براي سال هاي متمادي از مردم قرباني گرفته اند و افغانستان را ويران نمودند.