صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

جمعه ۱۰ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

فرهنگ کتابخوانی و چالش های آن

-

فرهنگ کتابخوانی و چالش های آن

ديروز پنجمين دور نمايشگاه کتاب هرات در اين ولايت افتتاح گرديد. اين نمايشگاه که از سوي ناشران و کتاب فروشان ولايت هرات برگزار گرديده است، براي ده روز به روي بازديدگان کنندگان باز مي باشد. نمايشگاه کتاب هرات در حالي برگزار مي گردد که  فرهنگ مطالعه و کتابخواني و همچنان صنعت چاپ و نشر کتاب در کشور با مشکلات و چالش هاي فراوان روبرو است. 
برگزاري نمايشگاه کتاب، يکي از راههاي ترويج فرهنگ مطالعه و کتاب خواني است، همچنان اين نمايشگاهها اين فرصت را مهيا مي سازد که به مشکلات کتابخواني، توليد کتاب و صنعت چاپ و نشر کتاب پرداخته شود. بعد از سال 2014 و خروج نهادهاي بين المللي از افغانستان، متاسفانه سرمايه گزاري هاي فرهنگي نيز کاهش يافته است و ما کمتر شاهد برگزاري نمايشگاه کتاب و جشنواره هاي فرهنگي و هنري در کشور هستيم.
نمايشگاه هاي کتاب که از سوي ناشران خصوصي برگزار مي گردد، تنها روزنه هاي اميد براي آينده ي فرهنگ کتابخواني در کشور است. اما اينگونه نمايشگاه ها نيز اندک است و به چند شهر بزرگ کشور محدود مي گردد. علاوه بر اينکه ناشران و کتاب فروشان هرات پنج سال است که در اين شهر نمايشگاه کتاب برگزار مي کنند و کتاب و ساير لوازم فرهنگي در اختيار بازديدکنندگان قرار مي دهند، ناشران کابلي فقط در آغاز سال تحصيلي در دانشگاه کابل براي چند روزي نمايشگاه کتاب برگزار مي کنند به اميد اينکه توجه خريداران تازه راه يافته به دانشگاه را جلب کنند و بتوانند چند جلد کتاب بفروش برسانند.
تجاوز شوروي سابق به افغانستان، جنگ هاي داخلي در کشور و حضور طالبان در رأس قدرت در دهه‏هاي اخير نقش کتاب و کتاب‏خواني را در افغانستان بسيار کمرنگ کرد. اما در يك دهه ي اخير كه زمينه نسبي براي فعاليت هاي فرهنگي بوجود آمد، علاقه مندي به كتاب و كتابخواني در افغانستان نيز افزايش پيدا کرد و مردم نسبت به گذشته بيشتر به مطالعه و تحقيق روي آوردند. با آن هم، رشد فرهنگ کتابخواني تنها  محدود به چند شهر بزرگ کشور مي شود و در اکثر ولايت ها، حتي يک کتابخانه مجهز که بتواند کتابهاي مورد علاقه مردم را عرضه کند، وجود ندارد. رسانه هاي چاپي نيز در ولايت هاي افغانستان حضور کمرنگ دارند و اکثريت مطلق مردم افغانستان به رسانه هاي چاپي دسترسي ندارند.
ترويج فرهنگ کتابخواني و مطالعه نيازمند يک سياست گزاري طولاني مدت و حمايت هاي قوي دولتي است، اما متاسفانه چنين رويکردي در افغانستان وجود ندارد و همه چيز در سايه سياست قرار گرفته است و به فراموشي سپرده شده است؛ مشکلات سياسي و امنيتي سايه ي سنگيني بر سر مسايل فرهنگي انداخته است. موارد ذيل از عمده ترين چالش هاي فرا راه فرهنگ کتابخواني و مطالعه در کشور است.
بي سوادي
سواد لازمه کتاب خواندن است، اما متاسفانه در افغانستان بيش از هفتاد در صد مردم بي سواد هستند و نمي توانند بخوانند و بنويسند. بي سوادي خود باعث كندي رشد فرهنگ كتابخواني و مطالعه مي شود. كودكان و نوجوانان با تشويق والدين به كتاب و مطالعه روي مي آورند، ولي پدري كه سواد ندارد و از اهميت كتاب و مطالعه آگاهي ندارد، چگونه مي تواند كودك خردسال اش را در فراگيري درس و مشق ياري رساند و مواد مطالعاتي خوب و سالم را براي او فراهم سازد؟
براي رشد يکسان فرهنگ كتابخواني در تمام کشور، لازم است تا نخست در راستاي محو بي سوادي تلاش شود. متاسفانه هنوز در بسياري از روستاهاي افغانستان مکاتب دولتي با کمبود کتاب درسي مواجه هستند، چه رسد به اينکه در مکاتب کتابخانه هاي غني براي مطالعه شاگردان وجود داشته باشد و آنها در اوقات فراغت شان به کتابخانه مکتب رجوع بکنند و مطالعه بکنند.
بازار نشر كتاب
بازار نشر کتاب هم در افغانستان با مشکلات جدي رو برو است. نبود مطابع مجهز و استاندارد، عدم نظارت بر سيستم چاپ و نبود مشتري از مشكلات عمده بازار كتاب افغانستان به شمار مي رود. بر اساس بعضي آمارها، سالانه در افغانستان نزديک به 300 عنوان کتاب به نشر مي رسد در حاليکه اين آمار در کشورهاي توسعه يافته بالاي سيصدهزار عنوان است.
علاوه بر اين، دامنه نشر و توزيع کتاب نيز در افغانستان بسيار محدود است، بجز شهرهاي کابل، مزار و هرات، در بسياري از ولايات ديگر، کتاب فروشي به ندرت يافت مي شود و اکثرا قرطاسيه فروشي است تا کتاب فروشي.
محدوديت دامنه ي نشر کتاب يکي از چالش هاي اصلي عدم ترويج فرهنگ کتابخوابي در بين مردم در نقاط دور افتاده ي کشور است. روي آوردن به افراط گرايي، خشونت هاي خانوادگي، خشونت هاي جنسي و خشونت هاي اجتماعي بيشتر ريشه در عدم آگاهي مردم دارد، آگاهي نيز بدون خواندن کتاب و داشتن سواد به دست نمي آيد، اما متاسفانه ما هنوز براي محو بي سوادي و گسترش فرهنگ کتابخواني، تلاش هاي جدي را روي دست نگرفته ايم و حکومت همچنان در اين زمينه بي برنامه است.
رقابت با دنياي مجازي
با رشد سريع تکنالوژي معلوماتي در يک دهه ي اخير و دسترسي آسان به  کتاب از طريق انترنت، بازار کتابهاي مکتوب نه تنها در افغانستان، بلکه در سراسر جهان کم رونق شده است. وب سايت هاي همانند « آمازون» دسترسي آنلاين به کتاب را بسيار ساده کرده است؛ تنها لازم است که لپ تاپ و يا تلفن هوشمند شما به انترنت وصل باشد و يک حساب کاربري در سايت آمازون داشته باشيد؛ به همين سادگي مي توانيد کتابهاي  مورد علاقه تان را بخريد و بخوانيد. کتابهاي که شايد نسخه مکتوب آن را سالها بعد هم نتوانيد پيدا کنيد.
سرعت دسترسي به کتاب، رايگان بودن اکثر کتابها در کتابخانه هاي مجازي انترنتي، باعث شده است که علاقه به کتاب مکتوب کمتر شود و اکثر کساني که توان خريد کتاب مکتوب را ندارند، تلاش مي کنند تا نسخه پي دي اف کتاب مورد علاقه شان را از انترنت با قيمت خيلي ارزان تهيه بکنند و بخوانند.
در افغانستان هم اکنون اکثر جوانان کتاب هاي الکترونيکي مي خوانند و کمتر کتاب چاپي و مکتوب. اين امر باعث مي شود که بازار کتاب کساد شود و به صنعت نشر و چاپ کتاب نيز آسيب جدي وارد شود.
قيمت کتاب
با توجه به فقر اقتصادي و تشديد آن در سالهاي اخير به دليل بيکاري و بحران هاي سياسي، گران بودن کتاب يکي از چالش هاي اصلي کساد شدن بازار کتاب در کشور است. بسياري از کتابهاي که در داخل افغانستان ارائه مي شود، در بيرون از افغانستان چاپ مي گردد و اين امر باعث مي شود که قيمت کتاب افزايش پيدا بکند. چنانچه در نمايشگاه کتاب هرات بيشترين کتابهاي که به نمايش گذاشته شده است کتاب هاي است که از کشور ايران وارد گرديده است و کتاب هاي چاپ شده در داخل کشور، بسيار اندک است. نبود زمينه چاپ با کيفيت کتاب در داخل کشور و عدم حمايت و سرمايه گزاري در صنعت چاپ و نشر، باعث مي شود که کتاب هاي مورد ضرورت بازار افغانستان از کشورهاي همسايه و با قيمت گزاف وارد گردد و متاسفانه اکثر جوانان و علاقه مندان به مطالعه توانايي خريد کتاب با قيمت هاي بسيار گزاف را ندارند.
تقويت فرهنگ کتابخواني نياز به سرمايه گزاري دولتي و همچنان  حمايت از سرمايه گزاري هاي خصوصي در زمينه چاپ و نشر کتاب دارد، سياست گزاري فرهنگي نيز يکي از ضرورت هاي رشد فرهنگ و ارزشهاي فرهنگي يک جامعه است. اما متاسفانه حکومت افغانستان کمترين توجه را به سياست گزاري فرهنگي کرده است و همه ساله کمترين بودجه را به بخش هاي فرهنگي اختصاص داده است.

دیدگاه شما