صفحه نخست » مقالات » ویژگی‌های علامه فیض‌محمدکاتب هزاره و آثار او
ویژگی‌های علامه فیض‌محمدکاتب هزاره و آثار او
- توسلی غرجستانی
پيش‌درآمد
برگزاري سمينار علمي گرامي‌داشت از هشتاد و ششمين سالگرد وفات زنده ياد «علامه فيض محمد کاتب هزاره» توسط بنياد انديشه و با همکاري دفتر رياست جمهوري و دفتر معاون دوم رياست جمهوري در قصر سلام‌خانه و بال‌روم انترکانتنينتال باعث شد که يکبار ديگر کاتب، افکار و آثار ارزشمند وي مورد توجه فرهيختگان، سياست‌مداران و قاطبه مردم در داخل و خارج افغانستان قرار بگيرد.
باوجود تلاش‌هاي خستگي‌ناپذير زنده‌ياد کاتب در ثبت دقيق علمي، موشکافانه و متکي به اسناد دست اول وقايع سياسي، اجتماعي و اقتصادي کشور (از سال 1160 هـ ق تا 1349 هـ ق/ 1125 خورشيدي تا 1307خورشيدي) و باوجود استفاده از نوشته‌ها و آثار کاتب در طي سال‌هاي متمادي پس از رحلت وي، اما ياد و نام کاتب تا سال 1358 خورشيدي نزديک به 50 سال بايکوت بود و آثار وي به نحوي مورد سانسور قرار مي‌گرفت. از سال 1358 خورشيدي است که ياد کاتب هزاره همراه با ذکر آثار چاپي و غير چاپي وي به رسانه‌ها راه پيدا مي‌کند و هر از گاهي مورد تجليل قرار مي‌گيرد.
براي نخستين‌بار در سوم ثور 1362 خورشيدي به مناسبت يک صد و بيست و پنجمين سال تولد کاتب محفل تجليل از طرف وزارت اقوام و قبايل با همکاري اکادمي علوم در کابل برگزار گرديد. اما مهم‌ترين سمينار در تجليل از ملا فيض محمد کاتب هزاره از لحاظ کيفي و کمي در سال 1366 خورشيدي تحت عنوان «سمينار بين‌المللي به‌مناسبت يک‌صدوسي‌ومين سالزاد فيض‌محمد هزاره معروف به کاتب» در کابل برگزار گرديد. اين سمينار که به مدت دو روز در روزهاي 16 و 17 حوت 1366 برابر با 6 و 7 مارچ 1988 ميلادي توسط دانشگاه کابل، اکادمي علوم و وزارت امور مليت‌ها برگزار شده بود، به نمايندگي از دولت وقت عبدالحميد محتاط و محبوب‌الله کوشاني معاونان شوراي وزيران حکومت ج.د.ا شرکت کرده بودند. در اين سمينار دو روزه علاوه بر سخنراني‌هاي اکادميک و تخصصي، پيام افتتاحيه عبدالحميد محتاط و وزارت امور مليت‌ها به‌خوانش گرفته شده بود.
ليکن در سمينار سال روان (21 دلو 1395) بالاترين سطح رهبري حکومت در تدوير، برگزاري و سخنراني در اين سمينار نقش مستقيم داشتند. از اين رو مي‌توان اين سمينار را هم از لحاظ سطح بالاي کيفي و کمي شرکت کنندگان (در حدود 680 کارت دعوت به اساتيد دانشگاه‌ها، نويسندگان، شاعران، انجمن‌هاي فرهنگي، شخصيت‌هاي سياسي و ملي و... فرستاده شده بود) و هم از لحاظ کيفيت محتواي سخنراني‌ها، متفاوت ارزيابي کرد.
اهميت برايند عملي اين سمينار بسيار برجسته مي‌نمايد به‌خصوص، يک. هدايت رئيس جمهور محترم جهت اعمار بناي يادبود بر آرامگاه علامه کاتب و دو. دستور ايشان به وزارت عدليه جهت طي مراحل قانوني ضرب مدال به اسم علامه فيض محمد کاتب هزاره و ارائه آن جهت تصويب به کابينه ج.ا.ا، آن را بسيار پربارتر و متمايز ساخته است که انشاءالله به زودي جامه عمل مي‌پوشد.
در اين نبشه تلاش مي‌گردد که به طور گذرا انعکاس و تجلي ويژگي‌هايي کاتب، افکار و آثار وي در سخنراني علمي و بيانية رسمي رئيس جمهور داکتر محمداشرف غني مرقوم گردد.
1. تجليل از کاتب؛ تجليل از مفاخر تاريخ نويسان معاصر: تجليل از کاتب و منزلت شخصيتي او در نگاه رئيس جمهور به‌مثابة تجليل از تاريخ‌نويسي و عبرت گرفتن از آن است. وي معتقد است که کاتب از مفاخر تاريخ نويسان معاصر است و از اين رو شايسته تکريم و تجليل.
2. کاتب؛ زيبانويسي، دانش و تخصص: رئيس جمهور ضمن ارائه توضيح کافي در مورد مفهوم اصطلاحي کاتب که علاوه بر مهارت زيبانويسي، نسخه‌برداري، اهل دانش و علم لازم نيز باشد تا تجرية زيستن با متن و محتواي کتاب را به درستي بداند، مي‌گويد «کسي که متولي عمل کتابت و نسخه برداري مي‌شد، علاوه بر هنر زيبانويسي، بايد در کنار آن اهل علم مي‌بود تا در حين کتابت متوجه درستي عبارات باشد، و خطايي از او در اين کار سر نزند، و آسيبي به محتواي کتاب نرسد.» رئيس جمهور با برجسته کردن اهميت کتابت و کاتب در آن زمان، مي‌گويد: «از اين لحاظ، هنگامي ما مي‌توانيم به همة ابعاد فکري و علمي علامه فيض محمد کاتب پي ببريم که ليست کاملي را از آثاري که به دست او نسخه نويسي شده است به دست بياوريم». به قول حسين نايل نوشته‌هاي چاپ شدة کاتب به بيشتر از شش هزار صفحه بالغ مي‌شود و آثاري که به خط او بازنويسي شده و پايايي يافته از ده هزار صفحه در مي‌گذرد.
3. کاتب؛ پدر تاريخ نوسي معاصر افغانستان: داکتر محمداشرف غني ضمن بيان ويژگي‌هاي برجسته کاتب در درک و دريافت از تاريخ نويسي و فلسفه تاريخ، چنين مي‌گويد «هنگامي که شاهکار فيض محمد کاتب را در مقايسه با ديگر کساني که پيش يا پس از او دست به اين کار زده‌اند مقايسه کنيم، و مزاياي برجسته کار او را متوجه شويم به اين نتيجه مي‌رسيم که او به حق! پدر تاريخ نويسي معاصر افغانستان است و آثار او براي نسل‌ها قابل مطالعه و استفاده خواهد ماند.»
4. نگرش تاريخي کاتب و الهام از ابن خلدون: رئيس جمهور ضمن تشريح نحوة تاريخ‌نگاري و نگاه به فلسفه و اهميت آن براي نسل‌هاي امروز و آينده چنين مي‌گويد: « فيض محمد کاتب کسي است که تاريخ نويس دولت‌داري در افغانستان است. اهميت کار او را وقتي بيشتر درک مي‌کنيم که بدانيم او در نگرش تاريخي خود تحت تأثير ابن خلدون قرار داشته است... جايگاه علامه کاتب براي نسل‌هاي امروز و آينده هنگامي بيشتر روشن مي‌شود که به سبك نگارش کتاب سراج‌التواريخ و شيوة تاريخ‌نگاري نويسندة آن توجه كنيم.»
دیدگاه شما