افغانستان با طيف وسيعي از چالش ها از افزايش نا امني گرفته تا رکود اقتصادي و افزايش فقر دست به گريبان است. جاي تعجب نيست که خشونت هاي ناشي از جنگ بر چشم انداز اقتصادي اين کشور و رفاه عمومي مردم تاثير عميقي گذاشته است. با اين حال افغانستان اهداف بلند و بزرگي را تا سال2030 در زمينه دستيابي به برابري جنسيتي درمکاتب ابتدايي درميان  ساير کشورها  در سر مي پروراند. براي اينکه مطمين شويم افغانستان به اهداف اش مي رسد مهم است بدانيم که نتايج اقتصادي و اجتماعي آن چگونه پيشرفت مي کند. با همکاري وزارت اقتصاد جمهوري اسلامي افغانستان و بر اساس معلومات ارايه شده از جانب اداره مرکزي احصاييه، بانک جهاني اخيرا ويرايش سوم خلاصه اي از کارکرد هاي ولايتي را که در آن مشخصات جامع از پيشرفت هايي که در شاخص هاي اقتصادي و اجتماعي به شمول آموزش هم در سطح ملي و هم در سطح ولايتي آمده، به نشر رسانده است. اين آمار ها چه چيزي را نشان مي دهد؟ ما مي بينيم که افغانستان در توسعه بشري دست آورد هاي قابل توجهي را بدست آورده است و همچنين در بخش هاي معارف، صحت و دسترسي به خدمات اساسي پيشرفت هاي خوبي داشته است. اما از اين پيشرفت هاي کلي همه بطور يکسان سود  نبرده اند . بهره وري از اين پيشرفت ها در ولايت هاي مختلف بسيار از هم متفاوت هستند و تفاوت آشکاري بين اين پيشرفت ها وجود دارد.  در حقيقت، نتايج توسعه اجتماعي ـ اقتصادي بسيار وابسته  به اين است که  خانواده هاي افغان در کجا زندگي مي کنند. هرزمانيکه بحث مربوط به معارف به ميان مي آيد فرقي نمي کند؛ مکان جغرافيايي در افغانستان تعيين خواهد کرد که آيا کودکان به مکتب مي روند يا نه؟
گزارش ها  نشان مي دهد که دختران براي حضور در مکاتب ابتدايي با چالش روبرو هستند. اما بطور نمونه در جاهايي که آنها ميتوانند به مکتب بروند خوشحال به نظر مي آيند و آنان هدفي را دنبال مي کنند. مسعوده نبي يکي از شاگردان مکتب دريچه نور در کابل است او مي گويد “نبايد فرقي بين پسرها و دخترها باشد و من نمي ترسم خيلي خوشحال هستم که مکتب مي آيم مي خواهم در آينده انجنير  شوم.”  متاسفانه همه دخترها مانند مسعوده فرصت رفتن به مکتب را ندارند. اگر سري به اين مکاتب بزنيد مي توانيد شاهد تفاوت بزرگ د رحضور دختران و پسران باشيد. در افغانستان  ميزان  حضور دختران و پسران بين 2007-08 تا 12-2011  در مکاتب ابتدايي افزايش يافته بود اما بين 12-2011 و 2013-14 دوباره کاهش پيدا کرد. بطور ميانگين در سال هاي 2013-14 در مکاتب ابتدايي به ازاي هر سه پسر فقط  دو دختر حضور داشتند. حتي اگر افغانستان قادر باشد همان سرعت سال هاي 2007-08  و 2013-14را حفظ کند باز هم نمي تواند به هدف دستيابي برابري جنسيتي  در مکاتب ابتدايي برسد، خيلي از دخترها مکتب را رها مي کنند.  بنابرين اين سوال پيش مي آيد که پس ما با تمرکز بر آموزش دختران کجا  سرمايه گذاري کنيم، تا به برابري جنسيتي در معارف دست يابيم؟ در پاسخ به اين سوال بايد گفت که تنها به معلومات در سطح ملي کافي نخواهد بود. ما بايد به معلومات از ولايات براي اندازه گيري پيشرفت نگاه کنيم. گزارش ولايتي ها نشان مي دهد هر پيشرفت در سطح ولايات از سال 2007 به ما اجازه مي دهد که احتمال از بين بردن نابرابري جنسيتي حضور در مکاتب ابتدايي را ارزيابي کنيم. جاي نگراني است که در اکثر ولايات که ما ارزيابي نموديم (از جمله  34 ولايت 18 ولايت) درجريان سال هاي 2007-08 تا 2013-14  تلاش هاي کافي صورت نگرفته، تا نابرابري جنسيتي در مکاتب ابتدايي تا سال 2030 از بين برود.  با اين حال چندين ولايت مشخص است که مقاومت و تلاش آنان به ما اميدواري مي دهد. در ولايت دايکندي و هرات حضور دختران در مکاتب ابتدايي در سال هاي 2013-14 بيشتر از پسران بوده است.  علاوه برآن چندين ولايت اگر به همين سرعت پيشرفت داشته باشند در پنج سال آينده به هدف برابري جنسيتي در مکاتب ابتدايي مي رسند. همچنان ولايت سرپل دست آوردها و پيشرفت هاي فوق العاده اي در افزايش ميزان حضور دختران در مکاتب ابتدايي نسبت به پسران در سال 2007-08 تا 2013-14 داشته است . ولايت سر پل اگر همين مسير را ادامه دهد يک سال بعد نابرابري جنسيتي حضور دختران در مکاتب ابتدايي بطور کامل رفع مي شود .
در ساير ولايت ها هر چند شاهد بعضي پيشرفت هايي هستيم . در قندهار ميزان حضور دختران از 41 فيصد درسال 2007-08 به 64 فيصد در سال 2011-12 رسيد اما بعد در سال  2013-14به 35 فيصد کاهش يافت. همچنان در ولايت پکتيکا اين رقم در پايين ترين سطح خود در افغانستان يعني در حدود 9 فيصد در سال 2013-14مي رسيد.  
سرمايه گذاري هدفمند و حمايت نهادها براي آموزش کودکان بخصوص دختران ضروري است بايد مطمين شد که همه کودکان فرصت اين را دارند، هرجايکه باشند مي توانند مکتب بروند. بدليل جنگ حضور دختران در مکاتب به شدت کاهش يافته است. درگيري ها شوق خانواده ها را براي فرستادن فرزندانشان به مکتب کاهش مي دهد. بخصوص براي دختران. به همين دليل شمار دختران آموزش ديده در افغانستان کمتر است. عواقب اين جنگ دراز مدت بر آموزش کودکان مخصوصا دختران بايد يکي از اساسي ترين دغدغه هاي سياست گذاران باشد.