صفحه نخست » مقالات » تکانه‌های استراتژیک
تکانه‌های استراتژیک
- محمد اسحاق عارفی
افغانستان از ديرباز نقطه‌ي اتصال و تصادم استراتژي‌هاي پردامنه‌ي قدرت‌هاي جهاني و منطقه‌اي بوده است. برهمين‌اساس کشور ما در تاريخ حيات سياسي خويش هيچ‌گاهي به ثبات و آرامش دوام‌دار نرسيده و جزء بي‌ثبات‌ترين کشورهاي جهاني و منطقه‌اي محسوب مي‌شود. استراتژي قدرت‌هاي معاصر منطقه‌اي چون بريتانياي کبير و دولت‌هاي تزاري روس، مواجهه‌هاي ويران‌گر ايالت متحده‌ي آمريکا و روسيه شوري نزديک‌ترين و ويران‌گرترين تصادمات استراتژيک بوده است که به نابودي و ويراني زير‌بناهاي انساني ، اقتصادي و سياسي کشور افغانستان انجاميد. ميليون‌ها کشته و ميليون‌ها آواره علاوه بر ويراني تمام نهادهاي اجتماعي چون حکومت، صحت و بهداشت، آموزش و معارف و ... دست‌آورد يا نتايج مستقيم چنين تکانه‌هاي استراتژيک بوده است که کشور افغانستان به تجربه گرفته است.
بعد از قراداد بُن و تمهيد زمينه‌هاي ملي و بين المللي صلح، اميدواري‌هايي خلق شد که کشور افغانستان اين‌بار نه نقطه‌ي تصادم و تکانه‌هاي استراتژيک قدرت‌هاي منطقه‌اي و بين المللي، که به نقطه‌ي وفاق و هم‌زيستي راهبردهاي قدرت‌هاي منطقه‌اي و بين المللي تغيير يافته است. اين نگاه خوش‌بينانه با حمايت قدرت‌هاي منطقه‌اي همراه گرديده و سامانه‌ي اجتماعي و سياسي جديدي بر بنياد تئوري مشارکت عادلانه در پروسه‌هاي انتخاباتي و تعيين سرنوشت سياسي، پذيرش تکثر و پلوراليزم مذهبي، زباني، قومي و توزيع عادلانه‌ي فرصت‌ها و امتيازات ملي چيده شد. اين سامانه که به سمت حل بنيادين گره‌هاي درون‌کشوري و ايجاد جامعه‌ي مرفه و مترقي بر اساس عدالت اجتماعي، حفظ كرامت انساني، حمايت حقوق بشر، تحقق دموكراسي، تأمين وحدت ملي، برابري بين همه اقوام و قبايل وانكشاف متوازن در همه مناطق كشور، همراه با حمايت‌هاي بين المللي جهت‌گزاري شده بود، نويد صلح، اميد، رفاه و ثبات دوام‌دار کشور بيش از هر زمان ديگر زنده کرد.
اين روي‌کرد در حکومت موقت بعد ازقرار داد بُن با فراز و نشيب‌هاي هرچند قابل توجه ادامه داشته است. به خصوص بر بنياد پاليسي حکومت وحدت ملي که بنا داشت افغانستان را به نقطه‌ي اتصال منافع اقتصادي قدرت‌هاي بين المللي و منطقه‌اي تبديل نمايد، روشني‌ها و اميدواري‌هاي بيشتري در ذهنيت انسان افغانستان خلق کرد. هر چند مولفه‌هاي بنيادين ثبات و آرامش دوام‌دار کشور هم‌چون مشارکت جدي شهروندان در تصاميم و اعمال اراده‌هاي سياسي، توزيع عادلانه فرصت‌ها و امتيازات ملي، توسعه متوازن و تامين عدالت اجتماعي در طول دوره‌ي حاکميت‌هاي بعد از قرار داد بُن کمتر مورد توجه قرار گرفته و چه بسا مورد غفلت واقع گرديد، ولي در عين حال بدنه اصلي و اکثريت جامعه افغانستاني به سامانه‌ي سياسي و اجتماعي جديد وفادار باقي ماند. در عين حال که تامين امنيت و ثبات دوام‌دار کشور توجه جدي و راهبردي مديران کشور را به اين امر مي طلبد.
اما نکته‌هاي اصلي که در چنين موقعيت تاريخي از اهميت ملي و بين المللي برخوردار مي‌باشد، ظهور اماره ها و نمادهاي جديدي از تکانه‌هاي استراتژيک قدرت‌هاي بين المللي و ملي است که در کشور افغانستان در حال اتفاق و رخ‌دادن مي‌باشد، تصادم و تلاقي‌هاي خصمانه استراتژي و راهبردهاي ايالت متحده آمريکا و هم‌پيمانان او با روسيه و هم‌پيمانان شان در سطح جهاني مانند معضله سوريه، يمن، بحرين، کره شمالي نمودهاي از مواجهه‌ي آنان است که در نتيجه‌ي آن امنيت و ثبات از اين نقطه‌ها رخت بربسته و ناآرامي‌هاي ويران‌گر و غير قابل جبران را شاهد هستيم.
اما در افغانستان نيز لرزه‌هاي از چنين تصادمي در حال وقوع و اتفاق است که تکانه شديدتر آن در اعلاميه حامد کرزي رئيس جمهور پيشين کشور به وضوح مشاهده گرديد. سخنان کرزي به هر دليلي که ارئه شده است، حامل پيام بسيار واضحي است که ظرفيت‌هاي ملي براي نهادينه‌کردن تکانه‌هاي استراتژيک قدرت‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي تا هنوز هم وجود دارد. بر همين اساس ضرورت است که مديران و سياست‌گزاران ارشد کشور پيام چنين تکانه‌هايي را دريافت نموده، با وضع و تدوين راهبردهاي کوتاه‌مدت، ميان‌مدت و بلندمدت، ثبات و امنيت کشور را محافظت نموده با درايت و هوشياري از بازشدن گسل ناآرامي‌هاي ملي جلوگيري به‌عمل آورد. سياست خارجي فعال و تاکيد بر انکشاف و توسعه‌ي متوازن ، توزيع عادلانه‌ي فرصت‌ها و امتيازات ملي و مشارکت مؤثر و عادلانه‌ي شهروندان در تعيين سرنوشت سياسي شان راه هايي است که مسئوليت حکومت ملي را بيش از هر زمان ديگر سنگين‌تر نموده است.
ضرورت است تا توجه داشته باشيم که اگر تکانه‌هاي استراتژيک، ثبات و آرامش ملي، حاکميت و نظام سياسي، هم‌گرايي و وفاق اجتماعي را از هم بپاشاند و به وضعيت پيش از قرار داد بُن برگرداند، اميدها نابود و کشور به فجيع‌ترين حالتي مواجه خواهد شد که بازگرداندن آن به وضعيت عادي ناممکن مي‌گردد.
دیدگاه شما