صفحه نخست » مقالات » چالش‌های شهری، فقدان مدیریت کارآمد؛ پاسخگو کیست؟
چالش‌های شهری، فقدان مدیریت کارآمد؛ پاسخگو کیست؟
- توسلی غرجستانی
(بخش اول)
يکي از مباحث بسيار مهم و حياتي و در عين حال جديد که در ادبيات توسعه به‌خصوص توسعه و انکشاف شهري مطرح است، موضوع حکمراني خوب، اولويت‌بندي نيازهاي شهري، توجه به ابعاد اقتصادي، رفاهي، دسترسي به مراکز آموزشي و صحي آن است. در شهرهاي کشورهاي در حال توسعه و کم‌تر توسعه يافته، ده‌ها مشکل و معضل اجتماعي، سياسي، فرهنگي، نبود قانون منظم و همه جانبه و از همه مهم‌تر نبود زيرساخت‌هاي لازم از قبيل جاده‌هاي معياري، آب شرب صحي، برق دوامدار، دسترسي برابر به امکانات آموزشي، صحي و نبود مکان‌ها و پارک‌هاي مناسب براي تفريح در اوقات بيکاري شهروندان، وجود دارند. معمولا در حکومت‌هاي خدمات محور نهادينه‌سازي مؤلفه‌هايي مطرح‌اند که در راستاي دستيابي به توسعة انساني پايدار که لازمة تحقق آن کاهش فقر، ايجاد اشتغال و رفاه پايدار، حفاظت و تجديد حيات محيط زيست، رشد و توسعه در بخش زنان مي‌باشد، تأکيد مي‌گردد.
در افغانستان علاوه بر رهبري حکومت، دو نهاد مهم متولي و مسئول سامان‌بخشيدن به مسايل و موضوعات شهري، شهرنشيني، خدمات شهري و رفاه شهري و شهروندي مي‌باشند. اين دو نهاد عبارت اند از: 1- وزارت امور شهرسازي و مسکن و 2- شاروالي‌ها. براي اينکه اهداف، اختيارات، مسئوليت و پاسخگويي هر کدام از دو نهاد به‌طور معين، مشخص شود، عملکرد هريک از اين دو نهاد به طور جداگانه مورد توجه و ارزيابي قرار مي‌گيرد.
يک. وزارت شهرسازي و مسکن
يکي از نهادهاي کليدي و مسئول در حوزه شهري، تدوين و تطبيق ماسترپلان شهري، تدوين نحوه ارائه خدمات استندرد شهري به شهروندان کشور، وزارت شهرسازي و مسکن مي‌باشد. اينکه اين وزارت چقدر توانسته است در گذشته و حال به وظايف مشخص خود عمل کرده باشد، نيازمند دانستن اهداف، استراتيژي، گستره حوزه کاري و لزوم پاسخگويي آن مي‌باشد. بدون اختيارات شفاف و لايحه وظايف روشن و تعريف شده در قانون، مسئوليت داشتن و پاسخگو بودن هم بي‌معني خواهد بود.
آنچه در اهداف اساسي اين وزارت منعکس شده است عبارت اند از:
الف) ايجاد نظام شهري مطلوب به نحوي که همة مناطق کشور به خدمات لازم دسترسي داشته باشند،
ب) ايجاد شهرهاي سالم بر پايه اصول انکشاف پايدار،
ج) فراهم نمودن دسترسي تمام شهروندان به خدمات اساسي و زيربنايي،
د) تامين رفاه اجتماعي در زمينة مسکن.
در بخش مکلفيت‌ها و مسئوليت‌هاي وزارت امور شهرسازي طبق استراتيژي انکشاف ملي افغانستان (ANDS ) موارد زير مطرح شده‌اند که هرگونه کوتاهي و قصور در تحقق و انجام اين موارد مي‌تواند مورد بازپرس توسط نهادهاي مسئول و وجدان جمعي مردم قرار گيرد:
الف) اداره و تنظيم شهري:
1. طرح، تصويب و تطبيق ابتدايي پاليسي ملي شهري،
2. پلان‌هاي شهري و منطقوي براي ساحات عمده شهري،
3. تهيه پلان‌هاي استراتيژي انکشافي به سطح منطقه براي تمام زون‌هاي کشور،
4. تقويه ظرفيت شاروالي‌ها،
5. ايجاد برنامه‌هاي بهبود عوايد و ارتقاي ظرفيت در 34 ولايت کشور و يا شهرهاي عمده،
6. پلان‌هاي انکشاف شهري، به‌شمول پلان‌هاي تهيه شده سرمايه‌گذاري براي زيربناها در 25 شهر عمده،
7. ظرفيت نهادي حمايت شده توسط پلان‌هاي علمي، اصلاحات نهادي براي اداره مؤثر شهري در 34 ولايت و يا شهرهاي عمده .
ب) زيربنا و خدمات شهري:
1. طرح پاليسي فعال آب،
2. تکميل پروژه آبرساني کابل (تمويل شده توسط ARTF/KFW ) که هدف از آن استفاده از آب زيرزميني مي‌باشد تا 50 درصد خانواده‌هاي کابل به آب نل دسترسي داشته باشند،
3. دسترسي 50 درصد خانواده‌ها به آب نل صحي در شهر کابل،
4. دسترسي 30 درصد خانواده‌ها به آب نل در شهرهاي ولايات،
5. ساختن تشناب‌هاي صحي براي 30 درصد خانواده‌ها در شهر کابل،
6. امکانات بهتر تخليه فاضلاب براي 50 درصد خانواده‌ها (در شهر کابل)،
7. دسترسي 30 درصد خانواده‌ها به حفظ الصحه بهتر (در ولايات)،
8. امکانات بهتر تخليه دفع فاضلاب براي 30 درصد خانواده‌ها (در ولايات).
ج) بهسازي مناطق غير پلاني، انکشاف زمين و تهيه مسکن:
1. دسترسي 50 درصد به زمين و سرپناه شهري،
2. افزايش 30 درصد در تهيه زمين دولتي براي سرپناه و فعاليت هاي انکشافي شهري،
3. تهيه مسکن در 12 ولايت .
حال پرسشي که مطرح است اين است که وزارت شهرسازي و مسکن چند درصد به اهداف کلي، استراتيژي، مسئوليت‌ها و مکلفيت‌هاي تعريف شده خود نايل شده است؟. اگر نشده است دليل يا دلايل آن چيست؟ آيا براي شناسايي چالش‌ها، مشکلات، ارزيابي و جستجوي راه بيرون رفت از آن در نظر گرفته شده است ياخير؟. قوانين و مقررات لازم در راستاي بهبود وضعيت اين نهاد مهم به‌خصوص در بخش مسکن وجود دارند؟ اگر قانون و مقررات موجود پاسخگوي نيازها و موضوعات جديد در اين وزارت نيست، بخش حقوقي اين وزارت چه تدابيري را جهت به روز کردن قوانين و مقررات مربوطه با همکاري وزارت عدليه و ساير ادارت مرتبط سنجيده است؟.
شفاف‌سازي و معلومات‌دهي به موقع يکي از ويژگي‌هايي حکومت‌هاي مردم‌سالار، دموکراتيک و خدمات محور است، زيرا پاسخگويي در زمان لازم از دو جهت مي‌تواند مفيد و مؤثر باشد.
نخست؛ مسئول پاسخگو وظايف، مسئوليت‌ها و فعاليت‌هاي خود را در زمان مشخص شده انجام مي‌دهد و اين کار باعث افزايش کارآيي و مؤثريت اداره تحت مديريت او شده و در آينده نه چندان دور مي‌تواند به يک اداره کارآ و مؤثر تبديل گردد.
دوم؛ زماني که ادارات مربوطه بتوانند اطلاعات و آگاهي لازم را با مردم شريک ساخته و آن‌ها را در جريان موفقيت و عدم موفقيت، چالش‌هاي موجود، دلايل و احياناً راه حل‌هاي ميان مدت و دراز مدت قرار دهند، مردم نيز جهت کاهش چالش‌ها و جستجوي راه‌کارها از لحاظ روحي و رواني با اداره مسئول تاحد زيادي همراهي خواهند نمود که اين امر مي‌تواند تبعات و برايندهاي منفي اجتماعي اين چالش‌ها را تا حد امکان کاهش دهد و فاصله ميان حکومت و مردم را کم‌رنگ سازد.
در يک ارزيابي کلي مي‌توان گفت که کارنامه وزارت امور شهرسازي و مسکن باتوجه به اهداف کلي و استراتيژي تعريف شده، از گذشته تاکنون با موفقيت چنداني همراه نبوده است. هرچند تلاش‌هاي لازم و قابل قدري نيز صورت گرفته و مي‌گيرند، اما اين تلاش‌ها به هيچ‌وجه کافي نبوده و پاسخگويي نيازهاي روز افزون جامعه و کشور در بخش مسکن و تطبيق ماسترپلان‌هاي مورد نظر نيستند. قضاوت عادلانه و دقيق در باره موارد فوق را به مردم و خوانندگان واگذار مي‌کنيم که اين وزارت در تحقق اهداف کلي از قبيل ايجاد نظام شهري مطلوب و تطبيق ماستر پلان به نحوي که همة مناطق کشور به خدمات لازم از قبيل آب آشاميدني، سرک‌هاي معياري، دفع فاضلاب به صورت مکانيزه، نظافت شهري، مراکز آموزشي و صحي دسترسي داشته باشند، ايجاد شهرهاي سالم بر پايه اصول انکشاف پايدار، فراهم نمودن دسترسي تمام شهروندان به خدمات اساسي و زيربنايي و تامين رفاه اجتماعي در زمينة مسکن، چند درصد موفق بوده است و چند درصد ناموفق. در بخش دوم اين مقاله به چالش‌هاي هشتگانه موجود در شهرک‌هاي خصوصي و شخصي و وظايف خطير وزارت شهرسازي و مسکن در اين موارد، اشاره خواهد شد.
ادامه دارد
دیدگاه شما