اشاره: در قسمت اول که قبلاً در روزنامه افغانستان ما نشر گرديد، ديدگاه نهادهاي امنيتي پاکستان دربارة مبارزه عليه گروه هاي تروريستي مورد تحليل قرار گرفت، زيرا به باور نويسنده اين نظاميان پاکستان است که سياست خارجي آن کشور را تبيين کرده و اجرا مي کنند، نه رهبري ملکي که در منجلاب فساد غرق است. در آن قسمت بگونة کوتاه تاريخ روابط دو کشور از زمان تشکيل کشوري به نام پاکستان تا به اکنون بررسي گرديد و دلايل فراز و نشيب ها در روابط آن ها روشن گرديد. همچنين اشاره شد که يکي از دلايل دشواري در روابط اين دو کشور، مقطعي بودن آن است و در تعيين اندازه و نوعيت آن بيشتر نظاميان نقش داشته اند تا رهبري ملکي دو کشور. براي مطالعه قسمت اول بطور کامل به شمارة قبلي يا وبسايت روزنامه مراجعه نماييد.

پاکستان در ميانة بي اعتمادي و نيازمندي
در ميان بسياري از افسران ارتش پاکستان اين ديدگاه وجود دارد که ايالات متحده يک قدرت بي پروا است که در برهم زدن ثبات کشورهاي ديگر سابقه دارد. اين ديدگاه و باورمندي در نهادهاي نظامي و استخباراتي پاکستان آنقدر عميق ريشه دوانده است که تمايل اين کشور را براي همکاري با ايالات متحدة امريکا محدود مي سازد. در 23 مصاحبه که نويسندة اين مقاله با مقامات بلند پاية نظامي و استخباراتي پاکستان انجام داده، هيچ کدام از آن ها به ايالات متحدة امريکا به عنوان يک بازيگر داراي نقش مثبت در منطقه و يا کنشگري که بتوان به آن اعتماد کرد، نمي نگريست. علي رغم اين ديدگاه، همة اين 23 مقام متوجه اهميت و امتيازاتِ روابط استراتيژيک با ايالات متحده براي پاکستان بودند.
بر اساس گفتة يک افسر ارشد در ارتش پاکستان، اين کشور باور چنداني به پاليسي ايالات متحده در منطقه  ندارد. به گفتة آنان، باورمندي ضعيف پاکستان به سياست امريکا در منطقه يکي از دلايلي است که پاکستان موقفش در باره جنگ افغانستان را با حمايت از امريکا در اين جنگ و در عين حال حصول اطمينان از اين که سران طالبان زنده بمانند تا در ختم جنگ کسي براي مذاکره وجود داشته باشد، مشروط کرده است. در حقيقت، از ديدگاه پاکستان، امريکا به صورت مکرر فرصت هاي رسيدن به يک توافق سياسي در افغانستان را تلف کرده است. بر اساس گفته هاي مقامات نظامي و استخباراتي پاکستان، اين کشور ايالات متحده را بين سال هاي 2002 و 2004 شديداً تحت فشار قرار داد تا با طالبان به يک توافق برسد؛ اما مقامات امريکايي با باورمندي به اين که آنها مي توانند از راه نظامي پيروز جنگ شوند، اين فرصت  را ناديده گرفتند. در نهادهاي امنيتي پاکستان اين هراس جدي وجود دارد که در نتيجة ماجراجويي هاي امريکا، پاکستان به سرنوشت عراق و سوريه دچار شود.
يک مقام ارشد نظامي در اظهار نظر در مورد بي ثباتي رو به افزايش در منطقه گفت: «آخرين چيزي که آرزومندش هستيم اين است که امريکا ، افغانستان و پاکستان را به عراق ديگر مبدل کند.» ديگر نگراني مشابه که از خلال مصاحبه ها با مقامات استخباراتي روشن گرديد اين ترس بود که امريکا «تئوري ايجاد هرج و مرج» را در پاکستان تطبيق مي کند تا کشور را به حدي بي ثبات بسازد که خارج کردن ذراتخانة هسته اي اين کشور موجه جلوه کند؛ در حالي که هم نظاميان پاکستان و هم مردم اين کشور به اين دستاورد تکنالوژيکي مي بالند.
در ميان ارتشيان پاکستان نيز اين نگراني وجود دارد که امريکا حتي امروز يک برنامة واقعي براي جنگ افغانستان ندارد. به باور جنرال احسن سليم حيات، معاون سابق رئيس ارتش پاکستان، استراتيژي جنگي امريکا از فضاي سياسي داخل امريکا متأثر است. او مي گويد: «اگر نگران زمانبندي هاي سياسي باشي، پيروزي در جنگ ها حاصل نخواهد شد.» يک مقام بلندپاية ديگر در سازمان استخباراتي پاکستان مي گويد: «ايالات متحده پيشرفته ترين تکنالوژي، نهادها و قواي بشري را براي پيروزي در جنگ افغانستان دارد، اما فاقد ارادة سياسي لازم است که اين فقدان ارادة سياسي اعتبار امريکا را لطمه مي زند.»
به همين گونه يک افسر استخباراتي ديگر پاکستان که در افغانستان وظيفه اجرا کرده اين طور استدلال مي کرد که عملکرد و رويه امريکا در جنگ افغانستان بيش از حد تحت تأثير ملاحظات سياسي داخلي در واشنگتن است. به گفتة خودش «امريکا در مساله افغانستان عجله داشت؛ و اين چيزي بود که اوضاع را به هم زد و به طالبان فرصت داد.» او افزود «امريکا به دليل ناکامي ها و گرفتاري هاي سياسي خود، جنگ را در افغانستان باخت. اما به راحتي پاکستان را مقصر و حمايتي را که گفته مي شود اين کشور براي طالبان فراهم مي کند، به عنوان دليل ناکامي خود در جنگ افغانستان معرفي مي کند.» اين افسر ادامه مي دهد: «حتي اگر قبول کنيم که ناکامي در جنگ افغانستان تقصير پاکستان بوده، ناکامي اين کشور در عراق را چه چيزي توجيه مي کند؟»
به طورکلي افسران نظامي پاکستان که براي تهية اين تحليل با آن ها مصاحبه صورت گرفته، بر اين باورند که در مبارزه عليه گروه هاي تروريستي، پاکستان بيشترين قرباني را داده. اما باز هم به خاطر ناکامي هاي سياست خارجي امريکا تنبيه مي شود. يک جنرال متقاعد ارتش پاکستان که عمليات عليه مخفيگاههاي گروه هاي مسلح در پاکستان را رهبري کرده است، مي‌گويد: «به طور مکرر به ما گفته مي شود که بايد اقدامات بيشتري انجام دهيم و ما را به قطع کمک ها و اعمال تحريم ها تهديد مي کنند. زماني فرا خواهد رسيد که ما بگوييم «برو به جهنم»»
روشن است که بسياري از انتقادهاي افسران نظامي پاکستان از پاليسي امريکا به نفع خود آنان است. براي مثال: اين پرسش قابل طرح است که آيا نظاميان پاکستان سران طالبان را زنده نگه داشتند تا گزينة پايان دادن به جنگ افغانستان از طريق يک توافق را حفظ کنند، يا فقط مي خواستند که يک ابزار مفيد براي پاليسي خود در پاکستان را از دست ندهند؟ از طرف ديگر، نبايد تعجب کرد که پاکستان مانند هر کشور ديگري منافع خودش را دنبال مي کند. رئيس سابق سازمان استخباراتي پاکستان به نويسنده اين تحليل گفت: «سياست خارجي پاکستان به طور مشخص بر منافع ملي آن کشور استوار است و اين منافع به آن جهت مي دهد، اما از پاکستان انتظار دارد که از اين اصل پيروي نکند. اين کشور از پاکستان انتظار دارد که از منافع ملي اش بخاطر منافع ملي امريکا دست بردارد که چنين توقعي آغازگر خوبي براي رابطه نيست.»
با اين همه، عليرغم اختلافات عملياتي و استراتيژيک با ايالات متحده، اکثر کساني که نويسنده با آن ها صحبت کرده، به اهميت روابط با امريکا براي نظاميان پاکستان اشاره کردند. به گفتة جنرال حيات «ايالات متحده از طريق آموزش و فراهم کردن تجهيزات نظامي، پاکستان را در مدرنيزه کردن ارتش آن کشور به طور چشمگيري کمک کرده است.» به همين گونه، يکي ديگر از مسوولين نظامي بلندپايه پاکستان عليرغم انتقاد شديد از ايالات متحده مي گويد: «در حالي که پاکستان مايل به استفاده از گزينه چين است، وابستگي به حمايت و تکنالوژي نظامي ايالات متحده، تغيير ديدگاه پاکستان درباره اهميت روابط نظامي اين کشور با امريکا را غير محتمل مي سازد.» ادامه دارد...
(در قمست سوم، «بهره برداري پاکستان از گروه هاي تروريستي در افغانستان» تحليل خواهد شد.)