دنیای لجام گسیخته کنونی، که مادیات همه چیز و همه کس را تحت الشعاع قرار داده است، عواطف، احساسات و بشر دوستی و نوع پرستی می رود که به فراموشی سپرده شود. در دنیایی که فقر و تنگدستی، جنگ و خونریزی، فساد و تباهی هر روز رو به افزایش است و سیر صعودی می پیماید، چیزی جز پشتوانه معنوی، مثبت اندیشی و تغییر و تحول درونی نمی تواند بشر را از این همه نابسامانی و از هم گسیختگی نجات دهد.
اما سؤال این جاست که مثبت اندیشی مقوله روان شناختی است یا جامعه شناسی، آیا ویژگی های فردی موجب شاخص ها و معیارهای مثبت نگری است یا این که فضا و شرایط اجتماعی است که ما را به مثبت نگری رهنمون می کند. در این مقاله سعی شده است هم رویکرد روان شناختی و هم رویکرد جامعه شناسی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.

مثبت اندیشی از نظر روان شناسی
زندگی، سرشار از نعمت ها و ثروت های نامحدود است. همه انسان ها حق و اختیار دارند تا در زندگی موفق شده و با شادمانی و نشاط زندگی کنند، ولی دست یابی به شادی و موفقیت در هر زمینه، فقط به همت و تلاش انسان بستگی دارد، هیچ کس جز خود شخص نمی تواند موفقیت ها، شادابی ها، غم ها و شکست ها را برای خویشتن فراهم سازد. چگونه است که گروه اندکی، احساس خوشبختی و سعادت می کنند، در حالی که عده زیادی از خود ناراضی هستند. به طور کلی، هر کسی حوادث و القائات بیرونی را با توجه به باورها و برداشت های خود تفسیر و توجیه می کند. در حقیقت همه چیز از افکار و ذهن انسان سرچشمه می گیرد، یعنی انسان ساخته و پرداخته افکار خویش است، در واقع "تو همانی که می اندیشی" این ذهن ماست که از ما انسانی موفق و قوی می سازد، یا برعکس آن عمل می کند.
روان شناسان معتقدند اندیشه ها و پندارهای ماست که کیفیت زندگی ما را می سازند، اندیشه ها هستند که موجب موفقیت یا شکست، عامل سلامتی یا مریضی، باعث خوشبختی یا بدبختی ما هستند. با اندیشه های مثبت است که انسان سرشار از شور و شوق و اشتیاق، می شود و احساس خوشبختی، تندرستی و آرامش می کند، و با افکار منفی است که احساس شکست، بدبختی، مریضی، بیچارگی و بدبینی می کند. با اندیشه های مثبت است که توانمندی ها، اعتماد به نفس و خود باوری ها قویاً افزایش می یابند، در حالی که با افکار منفی احساس ناتوانی، حقارت و خود کم بینی ها در انسان تشدید شده و در نتیجه بسیاری از امراض روحی و جسمی گریبان گیر فرد می شود. اکثر مردم بدون این که خود متوجه باشند، با تکرار اندیشه های مخرب، انرژی های خود را بر ضد خویش به کار برده و سبب بدبختی خود می شوند!
انسان های بدبین، عبوس، اخمو، لجباز و یک دنده و کسانی که گرفتار خودخواهی و کینه توزی هستند در ارتباطات و جذب دوست کم می آورند. کسی تحمل فرد بدبین و خودخواه را ندارند. وقتی اندیشه های منفی در سر داریم، آ ن ها را خواسته یا ناخواسته هر روز چند هزار مرتبه تکرار می کنیم، در نتیجه افکار منفی قوی تر می شوند و جای بیشتری در ذهن به خود اختصاص می دهند و در نهایت تمام بخش تولید فکر را تحت نظارت خود می گیرند و به مجموعه افکارمان، ماهیت منفی می دهند. با این روند، بدون این که بخواهیم، بخش عظیمی از توانایی های (بالقوه و بالفعل) خود را ناتوان ساخته و بیهوده هدر می دهیم در نتیجه بی حوصله، کم اشتها، پریشان حال، بدخواب و افسرده می شویم و به ناراحتی های قلبی و عروقی و فشار خون و هزاران درد دیگر دچار می شویم. به عبارت ساده سموم حاصل از نگرانی، خشم، ترس، ناکامی و منفی بافی ما را به سوی بیماری و نابودی می کشاند.
انسان برای بقا و بهتر زیستن همیشه تلاش می کند، در این حرکت، مهم ترین مسئله بهره مندی از تفکر مثبت است و این تلاش، بشر را به سر منزل آرامش و آسایش جسم و روح سوق می دهد. گواه آن سفارش بسیاری از بزرگان دین است که انسان را به اندیشه مثبت رهنمون کرده اند.

مثبت اندیشی از نظر جامعه شناسی
مثبت نگری حاصل تعامل آرام و بدون مشکل با محیط اجتماعی است که پیامد آن مجموعه ای از تمایلات مبتنی بر رضایت مندی، خوشبینی، امید، اعتماد و اطمینان خاطر در فرد است. نقطه مقابل آن وجود بیزاری، ترس، عصبانیت، ناامیدی و نگرانی خواهد بود.
مثبت نگری زمانی به وجود می آید که افراد احساس کنند درکشان از خودشان تایید شده است. مثبت نگری نوعی خیر عمومی است که پیامد و حاصل آن را باید در تشریک مساعی، طراوت اجتماعی، وفاق اجتماعی، عواطف مثبت، زندگی انجمنی و مشارکت اجتماعی جست و جو کرد. مثبت نگری نوعی سرمایه عاطفی است که هزینه های کنترل و نظارت رسمی را کاهش می دهد و افراد را به رفتار مطابق با ارزش ها و هنجارهای اجتماعی پذیرفته شده، متقاعد می کند. سرمایه ای که به واسطه استفاده از آن زایش تازه ای پیدا می کند، زیرا وقتی افراد از عواطف مثبتی که دیگران ابراز می دارند، بهره می برند، به نوعی عواطف مثبت تازه ای را تولید می کنند.
هر چند که مثبت نگری در نگاه نخست و نقطه آغازین از خود فرد شروع می شود و تجلی آن را در فرد می بینیم اما حاصل آن در تجربه جمعی فرد که در فرایند تعامل شکل می گیرد، دیده می شود، تجربه ای که نمونه آن را در جامعه و فرهنگ حاکم بر آن می بینیم.
جوامع منعطف، بالنده و پویا در قیاس با جوامع سخت و ایستا و بسته از آمادگی بیشتری برای مثبت نگری برخوردار هستند زیرا جوامع و فرهنگ های بسته، بیشتر خصلت جرم گرایانه دارند و مولد نوعی بدبینی هستند.
فرهنگ جامعه تأثیر بسزایی در مثبت نگری یا برعکس در منفی نگری دارد. در جامعه ای که بدی، زشتی، ظلم و شرارت وجود دارد، باعث می شود تا افراد هر روز با آن بدی ها رو به رو شوند و کم کم عادت کنند تا فقط زشتی ها را تداعی نمایند.
اگر منفی نگری در جامعه ای شایع شود کودکان و نوجوانان آن جامعه با مشاهده منفی گرایی تحت تأثیر قرار می گیرند و همان طور که تئوری یادگیری مشاهده ای بیان می کند این نگرش و رفتار را یاد می گیرند و بروز می دهند.
تقویت ارزش های اخلاقی مثبت در جامعه مدیون کار و تلاش، صداقت، تعاون و همکاری، احترام به یکدیگر و تقویت عزت نفس در سطح فردی و ملی است. علاوه بر این، تقویت غرور ملی می تواند زمینه ای را برای مثبت اندیشی فراهم کند. از عواملی که مانع پیشرفت مثبت نگری می شود می توان به عدم احساس موفقیت و نرسیدن به آرزوها و آرمان ها و ناامیدی و بدبینی اشاره کرد.
خانواده اولین کانونی است که کودکان از آن مذهب، اخلاق، روش های ارتباط و نگرش ها را یاد می گیرند. چون تعامل کودک با خانواده بیشتر از تعامل با هر سیستم اجتماعی دیگری است کودکان هزاران ساعت را در تعاملات خانواده می گذرانند بنابراین مثبت اندیشی نیز از خانواده آموخته می شود البته خود خانواده نیز یک سیستم باز است و از جامعه تدثیر می گیرد.
مثبت اندیشی حاصل عملکرد بخش های مختلف جامعه است پس بی شک ریشه مثبت اندیشی از نظر جامعه شناسی در جامعه و فرهنگ نهفته شده است.
شایان ذکر است که ایمان و آموزه های دینی نیز در مثبت اندیشی نقش سازنده ای دارند. بدون ایمان و اعتقاد و اطمینان واقعی و خالصانه به قدرت درونی خود، نمی توانید از زندگی شاد و موفقیت آمیزی برخوردار شوید. آن چه مسلم است فرد و جامعه دو روی یک سکه نیستند. در عرض یکدیگر قرار نگرفته اند بلکه در طول یکدیگرند. فرد در جامعه اثر می گذارد و از جامعه تأثیر می پذیرد، در تعامل فرد و جامعه است که افکار مثبت اندیشی شکل می گیرد.
به طور کلی با عزم راسخ و ایمان کامل و با تلاش و پیگیری پایان ناپذیر، می توانیم افکار مثبت، نیرو بخش و سازنده را آگاهانه جایگزین اندیشه های منفی و مخرب کنیم. و نشاط و شادابی را به جای افسردگی و پریشان حالی، تندرستی و سلامتی را به جای ناخوشی و مریضی، موفقیت و پیروزی را به جای شکست و ناکامی، آرامش باطنی واقعی را به جای دلهره و نگرانی، ثروت و دارایی را به جای تهیدستی و فقر، گذشت و عفو و بزرگواری را جایگزین تنگ نظری و انتقام و حسادت بسازیم و با تغییر باورها، افکار و شیوه های زندگی مان تازه شده و در مسیر دگرگونی های عظیم و شگفت انگیز زندگی قرار گیریم. چرا که با مثبت اندیشی یک انرژی عظیم و نامحدود و بسیار ارزان، همیشه در اختیارمتان قرار می گیرد که جالب ترین و بزرگ ترین موفقیت ها و شادکامی ها را برای ما به ارمغان می آورد.