مقدمه:
برخی از متخصصین علم مالی بر این باوراند که انتخاب شکل تامین مالی (منابع شخصی، بانکی، سرمایه گذاری خصوصی یا عرضه سهام در بورس) از سوی کسب و کارها به طور مشخص به تصمیم‌های مرتبط با تولید و سرمایه گذاری مربوط می‌شود. نظریه تامین مالی مرحله‌ای بر این فرض استوار است که منابع تامین مالی کسب و کارها به طور کامل جایگزین یکدیگر نخواهند شد و مساله تامین مالی تنها به هزینه‌های مترتب بر آن باز نمی‌گردد. به عبارت دیگر بنگاه‌های کارآفرین برای تامین مالی خود تنها به نرخ تامین مالی نگاه نمی‌کنند بلکه یک نظم سلسله مراتبی را پشت سر می گذرانند. بر این اساس شاهد سلسله مراتبی از منابع مالی هستیم که در زمان تصمیمات سرمایه گذاری در بنگاه، منابع مالی مربوطه انتخاب می‌شود.
مراحل عمر یک کسب و کار
با عنایت به این که هر یک از مراحل چرخه حیات شرکت, به لحاظ سطح ریسک و بازدهی ویژگی خاصی دارد؛ لذا تامین مالی هر یک از این مراحل منحصر به فرد است. مراحل مختلف رشد و توسعه بنگاه که نشان دهنده درجات مختلف شفافیت اطلاعاتی است نیازمند منابع مالی است و در هر مرحله منابع مالی متفاوتی نیاز است. صاحب نظران این فرایند را چرخه رشد مالی نیز نامیده اند.
مراحل مختلف توسعه شرکت‌های کارآفرین به قرار ذیل خواهند بود. مرحله بذر، مرحله نوپایی، مرحله تجاری سازی، مرحله رشد و مرحله بلوغ و توسعه.
1- مرحله بذر یا نطفه (Seed )
این مرحله در واقع همان زمانی است که کارآفرین در مورد کاربردی بودن ایده خود به درجه‌ای از اطمینان می‌رسد. طی این دوران درجه ریسک کارآفرینی بسیار بالا است در حالی که نیازمندی به منابع مالی نسبتا کمتر است. منابع مورد نیاز اغلب محدود به هزینه‌های ارزیابی، مطالعات امکان پذیری و مزایای اقتصادی طرح خواهد بود. در این مرحله مالکیت و مدیریت طرح یکسان اند؛ لذا این نوع سرمایه گذاری از نوع مالکیتی می‌باشد. بازار خاصی در مورد این منبع تامین سرمایه وجود ندارد و موسسات مالی تمایلی به سرمایه گذاری در این مرحله نشان نمی‌دهند. منبع تامین سرمایه اصلی در این دور منابع مالی خود کارآفرین، عضوی از خانواده، دوستان و یا آشنایان وی است. در حقیقت وقتی کارآفرین منابع خود را در ایده خود سرمایه گذاری می‌کند منجر به ایجاد اطمینان برای سرمایه گذاران بالقوه می‌گردد.
2- مرحله راه اندازی یا نوپایی (Start-up )
در این مرحله طرح کسب و کار شکل عملیاتی تری به خود می‌گیرد؛ نمونه اولیه از ایده کارآفرین ساخته شده است، تیم مدیریت مشخص می‌شود، تحلیل بازار انجام می‌گیرد و مشتریان اولیه نیز شناسایی می‌شوند. محصولات شرکت در حال گذراندن فرایند تولید آزمایشی می‌باشند و هنوز به سطح تجاری سازی نرسیده اند. تامین مالی در این مرحله از منابع مالی رسمی تری چون فرشتگان کسب و کار امکان پذیر می شود. ناگفته نماند که در این مرحله کارآفرین به شکل تمام وقت مصروف پیشبرد امور مربوط به پروژه است.
3- مرحله تجاری سازی (Commercialization )
در این مرحله ایده کارآفرین تکمیل شده است و زمان تجاری سازی آن فرا رسیده است. گرچه شرکت به یک کسب و کار موفق مبدل شده است، بدین معنا که قابلیت عرضه محصول وی اثبات گردیده و درآمدهایی را از فروش محصولاتش کسب می‌کند، ولی هنوز ممکن است به مرحله سودآوری نرسیده باشد. ریسک کسب و کار در حد بالایی قرار دارد و میزان منابع مالی مورد نیاز نیز هنگفت است؛ زیرا شرکت نیازمند خرید تجهیزات عمده و پرداخت هزینه‌های تبلیغات می‌باشد. در این مرحله صندوق‌های سرمایه گذاری خطرپذیر به سرمایه گذاری در این شرکت‌ها علاقه نشان می‌دهند. صندوق‌های سرمایه گذاری خطرپذیر به صندوق‌های سرمایه گذاری گفته می‌شود که به دنبال سرمایه گذاری و کسب مالکیت در شرکت‌های کارآفرین دارای ظرفیت رشد بالا هستند و اقدام به سرمایه گذاری خطرپذیر با منابع مزبور می‌کنند. این نوع سرمایه گذاری‌ها اغلب به عنوان فرصت‌های دارای ریسک بالا و بازده بالا شناخته می‌شوند.
4- مرحله رشد (Growth )
در این مرحله شرکت به سودآوری رسیده است و رشد سریع خود را آغاز نموده است. مدیریت بازاریابی و توزیع محصولات همگی به صورت سیستمی اداره می‌شوند. ترازنامه تثبیت شده و شرکت سهم بازار قابل توجهی به دست آورده است و توانایی نفوذ در بازار را دارد. یکی از ویژگی‌های این مرحله جریانات نقدی مثبت آن است که توانایی پرداخت اقساط و بهره بانکی را برای کارآفرین فراهم می آورد. شرکت اکنون صاحب دارایی هایی نظیر زمین، ساختمان و تجهیزات سرمایه‌ای می‌باشد و با داشتن سابقه فعالیتی تثبیت شده می‌تواند با ارائه وثیقه‌های لازم از بانک‌ها درخواست اعتبار نماید.

5- مرحله بلوغ و توسعه (Maturity&Expansion )
این مرحله آخرین مرحله از عمر شرکت‌های کارآفرین است. در این مرحله شرکت به دلیل سابقه عملکردی مثبت توانسته است رتبه اعتباری مناسبی را کسب کند و ریسک آن برای فعالان بازار سرمایه چندان بالا نیست. شرکت به دلیل تناسب حجم سهام  گزینه هایی چون عرضه عمومی اولیه به بورس، اکتساب، فروش و یا ادغام توسط شرکت‌های بزرگ و رقیب را پیش رو دارد. ابزارهای تامین مالی شامل سهام عادی و اوراق قرضه شرکتی هستند با این تفاوت که ریسک آن‌ها نسبت به مراحل قبلی کاهش یافته است.
نتیجه گیری
نظریه تامین مالی مرحله ای به دلیل نیازسنجی دقیقی که از بنگاه های کارآفرین به عمل آورده است در حال حاضر به شدت مورد استقبال برخی از نهادهای مالی اسلامی قرار گرفته است. به عنوان مثال در کشور سریلانکا با تکیه بر این نظریه بانک های اسلامی اقدام به تامین مالی کسب و کارهای فعال در عرصه کشاورزی می کنند و در این زمینه به تجربیات موفقی نیز دست یافته اند. بانک اسلامی با استفاده از عقود غیر انتفاعی مانند قرض الحسنه کسب و کارهایی را که در بدو تولد و راه اندازی قرار دارند مورد تشویق و حمایه قرار می دهد. سپس با استفاده از عقود مبادله ای نظیر بیع مرابحه، بیع اقساطی و اجاره به شرط تملیک، که دارای حاشیه سود معینی برای بانک است، نیازهای مالی بنگاه های کارآفرینی که خطر ورشکستگی را پشت سر گذاشته اند مرتفع می سازد و در مرحله آخر، وقتی بنگاه به سطحی از رشد پایدار دست می یابد، نوبت تامین مالی با استفاده از عقود مشارکتی فرا می رسد.