مقدمه
در علم مالی به تامین مالی شرکت‌ها و پروژه هایی که خارج از بازار داد و ستد اوراق بهادار یعنی بورس انجام می‌گیرد، سرمایه گذاری خصوصی (Private Equity ) اطلاق می‌شود. در حال حاضر بازارهای ادغام و اکتساب و خرید و فروش شرکت‌های غیر بورسی حجم بسیاری از داد و ستد سهام و تامین مالی شرکت‌های خصوصی را به خود اختصاص داده اند. این بازار با نرخ بازدهی سرمایه گذاری بالاتر از شرکت‌های بورسی روز به روز در حال توسعه بوده و بر شمار سرمایه گذاران و صندوق‌های سرمایه گذاری فعال در آن افزوده می‌شود. فرشتگان کسب و کار و صندوق سرمایه گذاری خطرپذیر بخشی از بازار وسیع سرمایه گذاری خصوصی است که عمده فعالیت آن‌ها در حوزه شرکت‌های کارآفرین و نوپا است.
فرشتگان کسب و کار چه کسانی هستند؟
فرشتگان کسب و کار (Business angels ) افراد ثروتمندی هستند که سرمایه شخصی شان را به طور مستقیم در مراحل بذر یا راه اندازی شرکت‌های کارآفرین، بدون هیچ رابطه فامیلی، در ازای دریافت سهام شرکت مزبور سرمایه گذاری می‌کنند. بنابراین فرشتگان کسب و کار از عوائد به دست آمده از فروش سهام شرکت‌های تازه تاسیس در عرضه اولیه عمومی سهام، ادغام و یا قبضه مالکیت شرکت توسط شرکت دیگر، منتفع می‌شوند یعنی سود سرمایه ای کسب می کنند و غالبا این عوائد را در شرکت‌های تازه تاسیس دیگری مجددا سرمایه گذاری می‌کنند. گاهی تامین مالی آنان از طریق خرید اوراق بدهی قابل تبدیل به سهام مالکیت صورت می‌پذیرد. فرشتگان کسب و کار غالبا کارآفرینان موفق گذشته هستند که از طریق ارائه سرمایه و تخصص خود علاقمند کمک به کارآفرینان می‌باشند. فرشتگان کسب و کار عموما در شرکت‌های تازه تاسیس با ارائه مهارت‌های استراتژیک و عملیاتی در کنار سایر نقش آفرینان اصلی ذیربط، سهم فعال می‌گیرند. نوعا تصمیمات سرمایه گذاری فرشتگان کسب و کار مبتنی بر تجارب شان در بخش خاصی از اقتصاد است و در شرکت هایی که در حوزه جغرافیایی شان قرار دارند مایل به سرمایه گذاری اند. علی رغم حضور مستقیمشان در مدیریت شرکت‌های تازه تاسیس، غالبا فرشتگان کسب و کار دوست دارند از لحاظ مالکیت سهام در اقلیت بمانند و ترجیح می‌دهند تا کارآفرین همچنان کنترل شرکت را دست داشته و انگیزه‌های لازم به منظور رسیدن به موفقیت را داشته باشد. آن‌ها در جستجوی فعالیت هایی هستند که درباره آن تا حدودی معلومات داشته باشند تا دانش، تجربه  و انرژی شان را شریک بسازند.
فرشتگان کسب و کار در خلال قرون متمادی وجود داشته اند اما دایره سرمایه گذاری این گروه به عنوان منبع قدرتمندی برای شرکت‌های با ظرفیت رشد بالا در دو دهه اخیر در قالب سندیکاها، انجمن‌ها و شبکه‌های ارتباطی رسمیت بیشتری یافته است. گرچه تا هنوز فرشتگان کسب و کار بیشتر دوست دارند به شکل گمنام و غیر رسمی به فعالیت‌های خود ادامه بدهند. در آمریکا، فرشتگان کسب و کار تحت قوانین امنیتی باید تاییدیه‌ای با عنوان "سرمایه گذار دارای اعتبار" را دریافت کنند، در حالی که در دیگر کشورها محدودیت‌های چندانی درباره تشخیص صلاحیت سرمایه گذاری این گروه مشاهده نمی‌شود.  این الزامات بیشتر به منظور احراز قدرت مالی و تایید مهارت آن‌ها در حوزه کسب و کارهای نوپا انجام می گیرد. تامین مالی از این طریق رائج تر از آنی است که بسیاری از کارآفرینان تصور می‌کنند.
فرشتگان کسب وکار گاهی به شکل انفرادی و گاهی به صورت دسته جمعی در قالب راه اندازی یک سندیکا سراغ کارآفرینان می‌روند. در سندیکای مزبور فرشتگان کسب و کار با روی هم ریختن منابع و تجارب شان سعی می‌کنند فرصت‌های بهتر مالی و مهارت‌های مدیریتی را در اختیار کارآفرینان قرار دهند و مزیت دیگر این سندیکا‌ها این است که قدرت رصد گزینه‌های بیشتر و انتخاب بهتر از لابلای طرح‌های مختلف را به آنان می‌دهد.
در سال‌های اخیر پایگاه‌های ارتباطی فرشتگان کسب وکار در کشورهای توسعه یافته شیوع چشم گیری داشته است. این پایگاه‌ها خود در فعالیت‌های کارآفرینانه سرمایه گذاری نمی‌کنند ولی تلاش می‌کنند تا با شناسایی فرشتگان کسب و کار آنان را در دسترس کارآفرینان جویای منابع قرار دهند. این پایگاه‌ها تلاش می‌کنند از طریق جمع آوری اطلاعات شخصی، ملیتی، حوزه علاقمندی سرمایه گذاری و سابقه فعالیت‌های تجاری دسترس پذیری فرشتگان کسب و کار را افزایش دهند و از سویی دیگر با شریک کردن مشاوره‌های کسب و کار توانسته اند نقش قابل توجهی در رونق فعالیت‌های کارآفرینانه داشته باشند. این پایگاه‌ها بر اساس مدل تامین مالی، تخصص بخشی و حوزه فعالیت منطقه‌ای با هم متفاوت اند.
کارآفرینان نیازی به گذاشتن وثیقه جهت جذب منابع فرشتگان کسب و کار ندارند. در کنار همه این ها، درک این نکته مهم است که فرشتگان کسب و کار صرفا از روی حس انسان دوستی اقدام به سرمایه گذاری نمی‌کنند. آن‌ها پیش از هر چیز در طول عمر یک سرمایه گذاری از سود سرمایه‌ای منتفع شده و ممکن است از رهگذر مشارکت در کسب و کار جدید و یاری رساندن در پرورش نسل آتی کارآفرینان به منافع روحی و روانی نظیر شهرت و اعتبار اجتماعی نیز دست یابند.
تفاوت های فرشتگان کسب و کار با سرمایه خطرپذیر
گرچه به طور کلی منابع ارائه شده از سوی فرشتگان کسب و کار شکاف بین دو منبع تامین مالی شخصی (Self-finance ) و سرمایه خطرپذیر (Venture capital ) را پر می‌کند، ولی با این وجود تفاوت های دیگری نیز بین فرشتگان کسب و کار و سرمایه خطرپذیر وجود دارد که در ادامه به آن ها می پردازیم.
1- فرشتگان کسب و کار ثروت شخصی خود را در اختیار شرکت های کارآفرین قرار می دهند در حالی که سرمایه خطر پذیر اشاره به صندوقی دارد که منابع آن از سوی گروهی از سرمایه گذاران فردی و نهادی نظیر صندوق های بیمه و بازنشستگی تامین می شود.
2- حوزه فعالیت فرشتگان کسب و کار معمولا شرکت های نوپا و تازه تاسیس (Start-ups ) است؛ یعنی همکاری آن ها با کارآفرینان مقطعی است، در حالی که سرمایه خطرپذیر شرکت هایی را هدف قرار می دهد که در مرحله تثبیت، رشد و توسعه قرار دارند و همکاری بین آن ها می تواند برای چندین دور تامین سرمایه ادامه پیدا کند.
3- فرشتگان کسب و کار تمایل چندانی به دخالت مستقیم در امور مدیریتی شرکت کارآفرین ندارند و دوست دارند نقش آنان در حد ارائه مشاوره های اداره کسب و کار، حقوقی و بازاریابی باقی بماند، در حالی که پشتیبانی مالی صندوق سرمایه خطرپذیر مشروط به تعیین حداقل یک عضو کلیدی در هیات مدیره شرکت کارآفرین است؛ زیرا صندوق سرمایه خطرپذیر به دلیل تعهداتی که به سهامداران خود سپرده است نسبت به نقل و انتقالات وجوه صندوق حساسیت بیشتری دارد.