مقدمه
تصمیم دونالد ترامپ رئیس جمهور امریکا مبنی بر انتقال سفارت آن کشور به بیت المقدس که به معنای شناسایی این شهر به عنوان پایتخت اسرائیل  در 6 دسامبر اعلام گردید، غوغای جهانی را در پی داشته است. واکنش ها بجز در اسرائیل عمدتا منفی بوده است. در تازه ترین مورد مصر پیش نویس قطعنامه ای را برای تصویب در شورای امنیت ملل متحد تهیه کرده است که بر اساس ان تصمیم ترامپ به عنوان تلاش یکجانبه جهت تغییر وضعیت بیت المقدس فاقد وجاهت قانونی دانسته شده است. قرار است این پیش نویس در نشست امروز دو شنبه 27 قوس شورای امنیت بررسی شود. احتمالا امریکا این قطع نامه را وتو خواهد کرد. پیش از این در 22 قوس سران 57 کشور عضو سازمان همکاری کشورهای اسلامی در استانبول تصمیم ترامپ را محکوم کرده و خواهان جلوگیری از الحاق بیت المقدس به اسرائیل گردیدند. هم چنین موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرد که بروکسل، قدس را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت نمی شناسد. نگارنده در این متن در صدد است با معرفی نسبتا جامع جایگاه قدس، اهمیت آن در نزد ادیان ابراهیمی، پیشینه منازعات بر سر قدس و ارتباط این موضوع با مناقشه اعراب و اسرائیل ابعاد این مسأله را برای خوانندگان واضح ساخته پیامدهای سیاست جدید امریکا را تبیین کند.
مفهوم شناسی بیت المقدس
بیْت‌المُقدَّس (به عربی: بَيْتُ الْمَقْدِس) که به اورشلیم نیز شهرت دارد، به معنای شهر صلح و امن می باشد. واژه «اور» در عبری به معنای شهر و« شلیم» به معنای صلح است. در عربی نیز خانه مقدس جایی است که  خشونت و خونریزی در آن ممنوع است. این شهر در حدود 1251 کیلومتر مربع مساحت دارد و از قدیمی ترین شهر های جهان بوده و نزد ادیان سه گانه یهودیت، مسیحیت و اسلام از قداست و احترام ویژ ای برخودار است.
اعتبار دینی بیت المقدس
1. بیت المقدس نزد یهودیان
صدها بار نام اورشلیم در تورات ذکر شده و گفته شده است که خانه خدا در این شهر قرار دارد. بنابه اعتقاد یهودیان این شهر برگزیده یهوه( خدا) است و داوود نبی تصمیم اعمار خانه خدا در ان را گرفت و سلیمان نبی آن را احداث کرد. گفته می شود که تلفط عبری بیت المقدس« بِت همیقداش» است و سلیمان نبی ان را ساخته است. اورشلیم در چارچوب منجی باوری یهودی سرزمین موعود است که روزی دوباره عصر طلایی یهود در آن ایجاد خواهد شد. تپه موریا( محل ظهور داوود نبی)، هیکل سلیمان که به باور یهودیان در زیر مسجد الاقصی قرار دارد و دیوار ندبه که بخشی از دیوار غربی مسجد الاقصی باز به باور یهودیان به شمار می رود، از جمله اماکن مقدس مذهبی نزد یهودیان در این شهر است.
2. بیت المقدس نزد مسیحیان
این شهر در مسیحیت نیز از اهمیت و قداست ویژه ای بر خوردار است. 130 بار واژه اور شلیم در انجیل ذکر شده است. به باور مسیحیان، عیسی مسیح در این شهر به صلیب کشیده شده، دفن شده و دوباره عروج کرده است. همچنین مسیحیان بر این باورند که واقعه شام اخر عیسی در بلندی به نام طور در قسمت شرقی بیت المقدس، رخ داده است. بر این اساس مریم مقدس در این شهر درگذشته است و بارگاه وی نیز بیت المقدس است. مسیحیان با توجه به این رویکرد دینی بود که طی جنگ های صیلبی(1095-1291) هزینه های زیادی را برای تصرف این شهر متقبل گردیده و ان را برای مدتی در کنترل خود در اوردند.
3. بیت المقدس نزد مسلمانان
قدس نخستین قبله مسلمانان است و در سال دوم هجری بود که پیامبر اسلام به خواست الهی قبله را به مکه تغییر داد. بر اساس باورهای اسلامی پیامبر اسلام در سفر معراج اول به بیت المقدس رفت و از ان جا عروج کرد. بیت المقدس در سال 638 م توسط مسلمانان فتح گردید و پس از ان ابنیه و اماکن اسلامی در ان ساخته و شهر هویت اسلامی و عربی به خود گرفت. صلاح الدین ایوبی در جریان جنگهای صلیبی با شکست مسیحیان در نوامبر 1178 دوباره این شهر را در زمره شهرهای اسلامی قرار داد. مسجد الاقصی، مسجد صخره، مسجد عمر و دیواربراق از جمله اماکن مذهبی مورد احترام مسلمانان می باشد.
وضعیت بیت المقدس در دوران معاصر قبل از ظهور اسرائیل
یکی از مهم‌ترین تصامیم در مورد بیت المقدس در جریان جنگ اول جهانی گرفته شد. فرانسه و انگلیس که اعضای اصلی کشورهای متفق بودند و بیشترین نقشه و برنامه را برای تصرف ولایات عثمانی در خاورمیانه و شمال افریقا داشتند، در حالی که روسیه گرفتار بی ثباتی سیاسی داخلی شده بود، در اکتبر 1916 قرارداد معروف سایکس- پیکو را امضا کردند. بر اساس این قرار داد خاورمیانه به پنج زون تقسیم گردید. بیت المقدس به عنوان زون پنج نه در کنترل انگلیس و نه در اختیار فرانسه بلکه به عنوان منطقه بین المللی در نظر گرفته شد.
اما صدور اعلامیه بالفور در 2 نوامبر 1917 که در واقع نامه بالفور وزیر خارجه وقت انگلیس به لرد روچیلد از رهبران صهیونیسم بود، مسیر دیگری را برای این شهر رقم زد. اعلامیه لافور نقطه عطفی در تاریخ تکشیل دولت ملی یهود به شمار می رود. تلاش های که از 1897 با تشکیل صهیونیسم جهانی در سویس به رهبری تئودور هرتزل آغاز شده بود و همواره با موانع جدی رو برو بود. اعلامیه بافور در تضاد با قرار داد سایکس- پیکو قرار داشت و تعهد انگلیس مبنی بر تشکیل دولت ملی هیود در فلسطین را می رساند. به دنبال ان قوای انگلیس به رهبری ژنرال النبی در 9 دسامبر 1917 بیت المقدس را در اختیار خود گرفت.
در جولای 1922 جامعه ملل قیمومیت انگلیس بر فلسطین را با مرکزیت بیت المقدس به رسمیت شناخت. در نوامبر 1947 مجمع عمومی ملل متحد با صدور قطعنامه ای طرح تشکیل دو کشور یهودی و عربی را به تصویب رساند و انگلیس از قیمومیت بر این سرزمین دست برداشت. اما بیت المقدس به عنوان مرکز غیر نظامی در نظر گرفته شد که توسط نیروهای سازمان ملل متحد بخش شورای قیمومیت اداره خواهد شد.
وضعیت بیت المقدس پس از تشکیل اسرائیل
در 14 می 1948 بن گوریون موجودیت اسرائیل را اعلام کرد. فردای آن روز یعنی 15 می نخستین جنگ اعراب و اسرائیل درگرفت و اسرائیل بخش غربی شهر بیت المقدس را در کنترل خود در آورد و اما بخش شرقی شهر در کنترل کشور اردن ماند. در جریان جنگ های شش روزه( 5 تا 10 جون) 1967 که با پیروزی مطلق اسرائیل به پایان رسید، بخش شرقی قدس نیز در کنترل اسرائیل در امد. پس از ان تصاحب اراضی و شهرک سازی در مناطق اشغال شده در جریان همین جنگ 1967 یکی از مسائیل اساسی در منازعه اعراب و اسرائیل را تشکیل داده و مانع اصلی بر سر راه صلح به شمار می رود. اسرائیل در سال 1980 بیت المقدس را به طور کامل ضمیمه خاک خود کرد رچند با مخالفت مجامع بین المللی مواجه گردید.
گنگره ایالات متحده امریکا در سال 1995 قانونی را به تصویب رساند که بر اساس ان سفارت این کشور از تل آویو به بیت المقدس منتقل شود. مطابق این قانون روسای جمهور امریکا این حق را داشتند که به مصالح هر شش ماه انتقال سفارت ان کشور به بیت المقدس را به تعویق بیاندازد. رئیس جمهور ترامپ نیز در شش ماه اول حکومتش دستور تعویق را داده بود.
قطعنامه های ملل متحد در باره بیت المقدس و منازعه اعراب و اسرائیل
معمولا ملل متحد در شورای امنیت و یا مجمع عمومی در قبال تحولات جهان واکنش نشان می دهند و در مواردی قطعنامه صادر می کنند. البته سازو کار حق وتو به پنج کشور دارنده حق وتو از جمله امریکا و روسیه این صلاحیت را داده است که با هر تصمیمی که موافق نبودند بتوانند با استفاده از حق توی خود جلو ان را بگیرند.
قطع نامه های که در مورد منازعه اعراب و اسرائیل به نفع فلسطین صادر شده است:
1. قطعنامه 242 شورای امنیت که در 22 نوامبر 1967 پس از جنگ های شش روزه صادر گردید و تصرف اراضی جدید توسط اسرائیل را غیر قانونی دانست از جمله بیت المقدس.
2. قطعنامه 338 شورای امنیت ملل متحد که در 22 اکتبر و پس از جنگ یوم کیپور 1973 صادر شده و سندی بین المللی دیگری شد در زمینه فلسطین.
3. قطعنامه 446 شورای امنیت ملل متحد که در 22 مارچ 1979 صادر شد و سندی دیگری در زمینه سرزمین های اشغال شده توسط اسرائیل گردید.
4. قطعنامه 478 شورای امنیت ملل متحد در 20 اگست 1980 تصویب شد و یکی از سناد بین المللی در باره بیت المقدس به شمار می رود.
مطابق این اسناد تصمیم به پایتخت شدن بیت المقدس برای اسرائیل خلاف قوانین بین المللی است. از این رو دبیر کل ملل متحد، سازمان همکاری کشورهای اسلامی، اتحادیه اروپا، روسیه و چین خواهان رعایت قوانین بین المللی در باره بیت المقدس است.

پیامدهای تصمیم اخیر دونالد ترامپ در باره بیت المقدس
در میان پیامدهای احتمالی تصمیم اخیر رئیس جمهور امریکا سه پیامد بسیار برجسته تر به نظر می رسد.
1. مختل شدن روند صلح فلسطین که از دهه 1970 با میانجی گری امریکا و انعطاف جنبش فتح تداوم یافته است. این تصمیم هم صفوف فلسطینیان در داخل را فشرده کرده است و هم اعتبار امریکارا  به عنوان میانجی خدشه دار ساخته است. ضمن این که کشورهای مخالف اسرائیل و امریکا مجال بیشتری برای تحریک و بسیج افکار کشورهای عربی خواهند یافت و اجلاس اخیر استانبول یک نمونه آن است.
2. موقعیت امریکا در سطح بین المللی به لحاظ اخلاقی بیش از گذشته زیان دیده و می بیند. اگر امریکا قطعنامه پیش نهادی مصر در نشست امروز را وتو کند که انتظار چنین است، انگاه محمود عباس با ارجاع این قطعنامه به مجمع عمومی که دیگر امریکا حق وتو ندارد هرچند اعتبار اجرایی قطعنامه مجمع عمومی پائین است، زمینه انزوای بین المللی بیشتر امریکا را فراهم می کند.
3. سومین و مهم‌ترین پیامد، تشدید فعالیت گروههای جهادی و ارادیکال اسلام گرا در سراسر خاورمیانه و فراتر از ان است. نصر حامد ابو زید و بسیاری از تحلیل گران حضور امریکا در عراق و افغانستان را در تقویت جریانهای رادیکال اسلامی و ظهور جریانهای به شدت خشن چون داعش موثر دانسته بودند. حال به نظر می رسد که جریانهای رادیکال اسلامی با استفاده از این حربه روحیه جهادی و عملیات علیه متحدان امریکا در منطقه را تشدید کرده و هزینه های سنگین این تصمیم را متوجه دولت های متحد امریکا در منظقه خواهند کرد.