صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

سه شنبه ۲۹ حوت ۱۴۰۲

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

کــابل شهــر بی دفــــاع

-

کــابل شهــر بی دفــــاع

در 5000 سال گذشته بیش از 14هزار جنگ با بیش از 4 میلیارد کشته ما بین انسان ها رخ داده است. کره ی زمین از سال 1945 تا کنون تنها دو هفته را بدون جنگ سپری کرده است. حتی جامعه شناسان جنگ را یک واقعیت اجتماعی قلمداد میکنند. افغانستان یکی از مخاطره آمیزترین نقاط دنیاست. بنا به گزارش کنفرانس پاریس در مورد تغییر اقلیم؛ افغانستان جزو آسیب پذیرترین کشورها در برابر حوادث طبیعی است. سنگین ترین تلفات در این سالها مربوط به برف کوج پنجشیر است. جایی که 180نفر عمدتا روستاییان فقیر کشته شدند. این تنها بخش طبیعی مخاطرات است. جنگ در افغانستان در ۲۷ آوریل ۱۹۷۸ (مشهور به انقلاب ثور) در پی کودتای نظامی حزب دمکراتیک خلق علیه دولت محمد داوود خان رئیسجمهور وقت آغاز شد؛ و تاکنون با جنگ ملت افغانستان علیه گروه های هراس افکن چند ملیتی ادامه دارد. عمق فاجعه این جنگ را در حمله گروه های تروریستی  به تظاهرات صلح آمیز جنبش روشنایی می بینیم. وقتی که صدها جوانانی که برای تحقق عدالت در فضای شهری گرد آمده بودند، با میدان جنگی نابرابر روبرو گردیدند.
هنگام بروز حوادثی همچون واقعهی دهمزنگ کابل، آنچه در ظاهر عموم مردم را نگران و احساساتی می کند، ناتوانی نیروهای نظامی کشور در دفع حملات کور دشمن است. ولی آنچه عمیقا و منطقا ما را به عنوان یک شهرساز نگران میسازد، میزان آمادگی فضاهای شهری ما برای مقابله با چنین رویدادهایی است. برقراری امنیت در یک شهر تنها بر عهدهی اردوی ملی و نهادهای امنیتی نیست، بلکه طراحی مناسب فضاهای شهری نیز میتواند نقش مهمی در محافظت از جان ساکنین ایفا کند. بنابراین امروزه مقوله ای با نام پدافند غیرعامل در طراحی شهری مطرح می شود. پدافند غیرعامل مسئله ای گسترده و قابل توسعه هست ولی در این مقاله به دلیل محدودیت ها، صرفا پس از ارائه تعریفات و مقدمات، بطور خلاصه برخی سیاستهای شهری در مورد پدافند غیر عامل را بیان می کنیم.
پدافند غیرعامل چیست؟
گستردگي پديده شوم جنگ در طول تاريخ به حدي است كه هيچ نقطه سكونتي بر روي كره زمين مصون از آن نبوده است. از اين رو آرامش کنوني به معناي تداوم دائمي آن نبوده و لذا اهميت حفظ و تقويت آمادگي دفاعي در تمامي ابعاد و از جمله در زمينه پدافند غيرعامل، فرآيندي پيوسته، توسعه پذير و کاملاً بديهي است.(وحیدی آشتیانی، 1991).
مقولهای که امروزه با عنوان پدافند غیرعامل، کمتر به آن پرداخته میشود. پدافند غیرعامل به مجموعه اقداماتی اطلاق می گردد که مستلزم به کارگیري جنگ افزار نبوده و با اجراي آن میتوان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تآسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیري نموده و یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل ممکن کاهش داد (اکبري، 6،1384). پدافند غیرعامل در واقع به دنبال تصمیم گیریهایی در برنامه ریزی و طراحی شهری برای مقابله و کاهش آثار ناشی از مخاطرات طبیعی و غیرطبیعی است.
اهداف پدافند غیرعامل به شرح زیر است: كاهش آسيب پذيري و افزيش امنيت، ايجاد قابليت انعطاف پذيري در وضعيتهاي مختلف، عكس العمل هاي به موقع، دستيابي سريع به هدف، ها تشخيص مطلوب و به موقع فرصت، تصميم گيري منطقي و سريع، به كار گيري ابتكارات جديد، تلفيق صحيح ابزارها و امكانات، گزينش و به كارگيري اصولي و صحيح نيروها و ابزارها مي گردد.
بنابراین ضمن اینکه باید از همه نيروهاى نظامى كشور اعم از اردوی ملی، نیروی هوایی و پولیس محلی و ... قاطعانه حمايت کنیم. بدیهی است که به نهادهای موثر در اداره و مدیریت شهر اعم از وزارت شهرسازی و شاروالی و ... وظیفه شان را نسبت به مسائل شهر از جمله توجه به پدافند غیرعامل را یادآوری کنیم.
دیوارهای بلند هری
انسان، دانش و هنر دفاع از خود در سکونتگاه را از زمان غارنشینی هنگامی که از کوه ها به سوی دشت فرود آمد آموخته است. بحرانهايی گاه طبیعی مانند سیل، زلزله، برف کوج، آتشفشان، و...  و بحران هایي گاه غیرطبیعی یا به نوعی بحرانهاي ساخته دست بشر مانند جنگ، بمب شیمیایی و هسته ای، آلودگی های زیست محیطی. تفكر ساخت و احداث ديوارها و دژهاى دفاعى از قديم الايام به عنوان يك اقدام دفاعى با هدف ايجاد مانع در مسير تهاجم دشمن و ممانعت از مواجه شدن با حملات غافلگيرانه مورد توجه دولتهاى مختلف بوده و على رغم تغيير و تكامل سلاح ها و روشهاى تهاجمى، كماكان با تغيير شكل و كاربرى آنها متناسب با نوع تهديدات به شكل هاى ديگرى همانند پناهگاههاى چند منظوره، سازههاى امن زيرزمينى، و موانع دفاعى الكترونيكى در ملاحظات دفاعى كشورها مورد توجه خاص قرار دارند. از جمله مشهورترين ديوارهاى دفاعى احداث شده در طول تاريخ بشرى مىتوان ديوار چين، سد ذوالقرنين، ديوار گرگان، ديوار آتلانتيك، ديوار آنتونين، ديوار اورلئان، ديوار صلح بلفاست، ديوار برلين، ديوار ليما، ديوار ماژينو، ديوار زيگفريد، ديوار مراكش، ديوار ويتنام، ديوار لندن، ديوار كرملين، ديوار بارلو، ديوار اورشليم و... را نام برد ( موحدى نيا، 1388).
در شهرهای مختلف تاریخی افغانستان پدیده ای به نام دیوارکشی رایج است. دیوارهای حفاظتی کابل در قرن پنجم میلادی در بالای کوه آسمائی و شیر دروازه توسط کابل شاهان ساخته شدهاست. تا شهر از تجاوز محفوظ گردد. این نوع دفاع را میتوان نوعی پدافند غیرعامل قلمداد نمود. در مورد دیوارهای شهر هرات افسانه ای در میان مردم رایج است: در سالهای دور، قبایل بدوی به شهر حمله می بردند و پس از تاراج نمودن شهر از ساکنین مالیات اجباری اخذ مینمودند. یک دختر به نام هری، در ابتکاری هوشمندانه مالیات دوسال را به قبایل بدوی می پردازد. به شرطی که قبایل در سال دیگر به شهر حمله نبرند. در این فرصت؛ مردم با کمک یکدیگر دیواری عظیم بنا مینمایند. پس از دو سال هنگامی که لشکر مهاجمان به نزدیک شهر می رسند با دیواری عظیم مواجه می شوند که هرگز تا قبل از آن ندیده بودند. این مثال دقیق تر تاریخی مسئله پدافند غیر عامل را بیان می کند. دفاع مردم از مردم.
شهرسازی و پدافند غیرعامل
امنیت عمومی شهر اعم از سرکها و محلهها همواره مورد توجه شهرسازان بوده، یانگل می گوید: اینکه مردم وقت بیشتری را در فضاهای عمومی بگذرانند منجر به امنیت بیشتر فضاها و افزایش دربرگیرندگی اجتماعی میشود. در نتیجه مردم در طول روز با افراد بیشتری مواجه شده و دیگر لازم نیست از پشت صفحههای نمایشگر تلویزیون سایر انسانها را ببینند. قطعاً چنین جامعهای دموکراتیکتر خواهد بود. (یانگل،2013). ولی در شرایط حساس رویکرد شهرسازان و نوع برخورد با یک مکان جمعی در لحظه بحران چگونه است؟ دانش شهرسازی از ابتدای شکل گیری همواره مورد استفاده برای بهبود امنیت شهر قرار می گرفت. چه برنامه ریزی شهری که با مکانیابی و آرایش استقرار، دانه بندی و پهنه بندی، شبکه کشی و ...  باعث اغتشاش در دید دشمن، استتار و اختفا و عاملی فریب بود. چه برنامه ریزی منطقوی که با پراکندگی منابع، ذخایر را برای مواقع حساس مانند زلزله و خشکسالی حفظ می کرد و چه طراحی معماری و شهری که با حفظ و پایداری، تغییرکاربری و ایزوله کردن سعی در کنترل وضعیت اضطرار را دارد.
در ذیل، اساسي ترين و كلي ترين اصول دفـاع از شـهر در مقابـل هـر نـوع تهديـد مطـرح میشود که باید به تفضیل توسط مراجع ذی ربط طراحی و عملیاتی شود:
1-مكانيابي فعاليت و جمعيت در مناطق شهري  2-استفاده از پدافند غيرعامل در شهر الكترونيكي  3-مکانیابی و تعيين پناهگاه ها و جان پناهي شهر  4- پراكندگي عناصر كالبدي شهر در برنامه ریزی 5-رعایت اصول پنهان کاری و اختفا در تاسیسات اصلی شهر

دیدگاه شما