صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

جمعه ۱۰ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

رمضان و بهره‌ی که برنمی‌داریم

-

 رمضان و بهره‌ی که  برنمی‌داریم

گذشته از اینکه روزه گرفتن و روزهداری از فرایض الهی است و در قرآن و حدیث به برپاداشتن آن تأکید گردیده؛ اگر بیشتر جستجو و کاوش در باب رمضان انجام بدهیم، فلسفهاش به جایی میرسد که رمضان و روزه گرفتن در حقیقت کنترول بر شخصیت  و کنترول بر غرایض نفسانی ویرانگر درون ما است. در این نگاه کارکرد گرایانه ی رمضان اینطور گفته میشود که انسان دارای خواسته و علایق خطرناک و افسارگسیختهی است که اگر تحت کنترول قرار نگیرد به سمتوسوی بسیار ناگواری پیش میرود، در این میان رمضان و روزهداری، در حقیقت همین ابزار کنترول و خودفرمان روایی است. آدمها در این ماه، به خواستهها و غرایض بیحدوحصرشان باید نقب بزند و از خودش انسان شکوفا و شکیبا بجا بگذارد. تقویت ارادهی تسلط بر خویشتن و از خودخواهی و خودباختگی بیرون آمدن و به سمت خدا رفتن مسئلهی عمیق و اساسی رمضان قلمداد شده است.
حالا با توجه به نکات بالا چند تا پرسش مطرح است: آیا روزهداری ما عملاً نقش و تأثیری در رفتار و کردار ما داشته و دارد؟ آیا روزهداری ما شخصیت بهتری از ما ساخته است؟ آیا روزهداری ما رذایل اخلاقی و انسانی را در جامعه ما کاهش داده است؟ آیا روزهداری ما احساس همدردی و همدلی را ایجاد کرده است؟ اگر پاسخ همهی این پرسشها مثبت است که صد جای خوشحالی و شکر است؛ اما اگر پاسخ منفی است؛ پس روزهداری ما چه کارکرد داشته و دارد؟
به این دلیل بیشتر روی رفتاری تأکید میشود که اجرا و انجام مسایل معنوی و دینی باید عملاً در رفتار ما تأثیرگذار باشد و اگرنه کارکرد و ارزشی ملموسی نمیتوان برای آن یافت. مسئلهی روزهداری نیز عین همین حکم را دارد. روزه باید به خودسازی، خویشتنداری، بالندگی و شکوفایی شخصیتی ما بینجامد. روزه تنها نخوردن و ننوشیدن و دهنبسته کردن نیست. روزهداری باید از سطح خورد وخوراک عبور کند و به سطح رفتار و عملکرد ما وارد شود. روزه گرفتن باید روزهدار را عمیقاً تغییری در درونش ایجاد کند. با رمضان و روزهداری ما باید به دگرگونی شخصیتی برسیم.
نتیجهی دیگری که باید به اثر روزه گرفتن در ما وارد شود، اخلاقمداری است. با روزهداری و روزه گرفتن باید ارزشهای اخلاقی در ما پدید بیاید و رفتارهای ما با محک اخلاقی پیوند بخورد. زبان، چشم، دستودل ما را کنترول کنیم که به هر سو نرود و به هر سو ندود. دروغ، فریب، توطئه، بدبینی، خشونت، غیبت، خیانت، دزدی و ... کاهش یابد. روزهداری ما باید یک یا چند تا از این ارزشهای اخلاقی را به دنبال داشته باشد. تا اینکه متوجه شویم که روزه گرفتن، عملاً در رفتار و اخلاق ما تغییر وارد کره است و کارکرد دارد. در این مرحله است که آن تأثیر عمیق و دگرگونکنندهی روزه در ما به وجود میآید. بنا بر تفسیر و تبیین برخی از اندیشمندان مراد از ثواب روزه همان بهتر شدن اخلاق و رفتار ما است. هرگاه روزه از ما آدم بهتری ساخت، معنایش این است که عملاً تأثیر داشته و برای ما ثواب به ارمغان آورده. به عقیده این دانشمندان ثواب یکچیز ذهنی و دور نیست که محسوس و ملموس نباشد. ثواب همان تحول و تغییر شخصیت ما به سمتوسوی مثبت است. به سوی اخلاق مدار شدن، وجدانی شدن و انسانی شدن.
مسئلهی دیگری که نباید از یاد ببریم و در فلسفههای روزه بسیار بر آن تأکید میشود همیاری و همکاری با زیردستان، مستمندان و بینوایان است. اگر روزه گرفتن ما باعث شود که بدون نمایش، تظاهر، عکس و هیاهو دست یک فقیر و بینوا را بگیریم و برایش همکاری کنیم، این پیامد روزهداری واقعاً ارزشمند است؛ اما بدبختانه کار به جای رسیده است که کمکهای خیریه هم بیشتر به ابزار تبلیغاتی و قدرت نفوذ تبدیلشده است. آن اخلاص و ارادت همکاری و کمک، جایش را به نمایشهای فیسبوکی و شعار خدمت گذاری داده است.
نوع روزهداری موجود در جامعهی ما، به نظر میرسد که با این فلسفهی روزهداری خیلی فاصله دارد. ما اگر خیلی هم مراقب و مواظب روزه باشیم، دیدن مبطلات روزه در توضیح المسایل و تلاش برای رعایت آن است؛ اما جای آن زلال معنویت که شخصیت ما را دگرگون سازد در این نوع رویکرد، خالی است. روزه هم مثل خیلی از پدیدههای دیگر در جامعهی ما، نتیجهی را که باید داشته باشد، ندارد و گاهی نتیجهی وارونه و معکوس میدهد. به این دلیل که خیلی برخورد سطحی و قشری با مسئله روزه و روزهداری داریم. کل مسئله این شده که از آذان صبح تا آذان شام از خوردن و نوشیدن پرهیز کنیم. شاید گاهی در گفتار از ارزشها و ابعاد عمیق روزه و روزهداری سخن میرانیم؛ اما به صورت عملی در رفتار ما دیده نمیشود. به نظر میرسد که روزهداری ما در جهت عکس به پیش میرود که در زیر به چند مورد آن اشاره میشود.
یکی از رفتار برعکس روزهداری ما این است که میزان خشونت در ماه رمضان بسیار بالا میرود. افراد چنان خشن و درشت میشوند که هرلحظه آمادهی برخورد و دست به یخن شدن است. این مسئله را ما در برخورد مردم در ماه رمضانی خیلی زیاد میبینیم. افراد روزهدار چنان عصبی و قهر اند که گویا برای ما روزه گرفته است، بهمحض که خلاف میل شان حرکت کنیم و یا حرف بزنیم دعوا و خشونت شروع میشود. این نتیجه دقیقاً برعکس و وارونه است؛ اگر نه روزهداری باید تحمل، کنترول، خویشتنداری و فروتنی را در ما به وجود بیاورد؛ نه خشونت و اعصاب خرابی را.
نتیجهی وارونه دیگری روزهداری ما این است که گرانفروشی در این ماه اوج میگیرد. مواد خوراکی به شدت قیمت میشود. نمیدانم این گرانفروشی با کجای روزهداری جمع بسته میشود. چرا افراد که روزهدارند، خودشان عملاً گرانفروشی میکنند؟ وقتی بپرسیم که چه دلیلی برای این گرانفروشیات داری، هیچ دلیلی منطقی یا شرعی برای آن ندارند. اینیک مسئلهی بسیار جدی و اساسی است که همهسال با رسیدن ماه رمضان با آن روبرو هستیم. نهادهای مسوول هم کنترول که باید روی بازار داشته باشند، ندارند. درنتیجه ماه رمضان به جای اینکه ماه «تزکیه» باشد، ماه«تصفیه » است. یعنی آنچه پول داریم، دکاندار روزهدار، با گرانفروشیاش همه را تصفیه میکند. چیزی در جیب ما نمیماند. این کار دقیقاً سوءاستفاده کردن است از یک مسئله دینی و معنوی. رمضان تبدیلشده به ماه پول اندوزی برای بعضی از آدمها.
همهی رفتارهای وارونهی ما در رمضان با روح و فلسفهی روزه گرفتن و روزهداری همخوانی ندارد و در تقابل قرار میگیرد. پس نتیجهی که میگیریم این است که روزهداری به معنای خوب و کاربردی و ارزشمندش تنها در مرز زبان وجود دارد؛ اما در عمل نتیجهی روزهداری ما، برعکس آنچه گفته میشود، نتیجه در پی دارد. به این معنا که بخشی زیادی از رفتار ما در رمضان خلاف ارزشهای رمضان است. دقیقاً در رمضان کار خلاف رمضان را انجام میدهیم. اینیک تعارض و تضاد آشکار است که همه آن را با چشم سر میبینیم.
درنتیجه میتوان گفت که نتایج و پیامد که از روزهداریمان باید بگیریم، نمیگیریم. روش مناسب این است که در نوع نگاه ما به روزهداری و رویکرد ما از روزه و فلسفهی روزه گرفتن بازبینی کنیم. شناخت عمیقتر روزه و فلسفهی روزهداری، باعث میشود که نتیجهی بهتری از روزه گرفتن مان بگیریم. متحولشدن شخصیت ما، زیادشدن ارزشهای اخلاقی در رفتار ما، احساس همدردی و همکاری با نیازمندان و پیدا کردن روحیهی لطیف و فروتن، مواردی کلی است که با گرفتن روزه باید برای ما تا یک اندازهی میسر شود. اگر روزه در عمل به تغییری در رفتار ما منجر نمیشود، آن روزهداری ما بینتیجه و کم نتیجه است. پس چه بهتر است که به جای بیرون و ظاهر رمضان را دیدن، به درون و عمق آن توجه کنیم. پس از شناختن، رفتار ما را با آن عمق هماهنگ سازیم تا فردی بهتر، خانوادهی بهتر و جامعهی بهتر شویم.

دیدگاه شما