صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

پنجشنبه ۹ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

نگاهی به جایگاه کسب و کار در آموزه های دینی

-

 نگاهی به جایگاه کسب و کار در آموزه های دینی

با توجه فرمایشات موجود در قرآن و احادیث، دین اسلام مردم را به انجام کار دعوت می کند و از انسان ها می خواهد که از کار خویش دیگران را نیز بهره مند سازند و به طور مستقیم و غیر مستقیم مردم را تشویق به کارآفرینی و ایجاد شغل می کند تا از فقر و گرسنگی در یک جامعه اسلامی جلوگیری شود. در نتیجه افکار دینی یک فرد می تواند تاثیر گذار بر کارآفرینی او باشد. دین اسلام چون بیشترین توجه را به تک تک افراد جامعه دارد می تواند یک فرد کارآفرین را در کار و فعالیت خویش بیشتر تشویق کند و فرد کارآفرین با دید دینی می تواند در کار خود موفقیت بیشتری کسب کند و تنها به فکر منافع خویش نباشد و دیگران را نیز در موفقیت خویش شریک سازد تا بتواند کار را توسعه دهد. با یک نگاه کلی به ویژگی های یک فرد کارآفرین و خصوصیاتی که اسلام از یک انسان با تقوا انتظار دارد می توان فهمید که انسان مومن به تمام معنا می تواند یک کارآفرین باشد چون مسئولیت پذیری، دستیابی به درجات بالاتر اجتماعی و تحمل شکست و امید و فعالیت که از ویژگی های یک کارآفرین است در اسلام نیز به انسان ها توصیه شده است تا بتوانند به موفقیت و کامیابی دنیوی و اخروی دست یابند اسلام انسان ها را به داشتن امید و مثبت بودن تشویق می کند و هرگز منفی گرایی را قبول نمی کند.
کارآفرینی از دیدگاه دین اسلام یک کار مقدس به شمار می آید. در جامعه اسلامی، یک کارآفرین حق ندارد از طریق رشوه، بهره کشی، ظلم، کلاهبرداری، چاپلوسی و تملق، ورشکستگی و آمادگی رقیبان و به طور کلی از راه نامشروع به کسب و کار بپردازد. از نظر اسلام کارآفرین فرد تلاشگری است که با اتکا به نفس و توکل به خداوند بتواند از حداکثر توانایی های جسمی، مادی و تخصصی خود از راه حلال در جهت منافع خود در جامعه ای که در آن زندگی می کند استفاده نماید. یک کارآفرین می کوشد تا با قدرت، خلاقیت، ابتکار، تصمیم گیری به موقع، تکیه بر وجدان کاری و انظباط، اطلاعات شغلی خود را همواره تعمیق و توسعه داده و محیط کاری خود را به یک محیط کاری بهره ور، پویا و شاداب و خداپسندانه تبدیل نماید.
برای کارآفرین مسلمان اعم از مرد و زن تلاش اقتصادی یکی از وظایف مذهبی تلقی می شود. داستان کسب و کار و تجارت حضرت محمد (ص) و حضرت خدیجه (س) و همچنین تلاش های شبانه روزی حضرت علی (ع) در مورد حفر قنات و ایجاد نخلستان ها در اطراف شهر مدینه از مواردی است که می تواند برای کارآفرینان مرد و زن سرمشق قرار گرفته و باعث شود که از حداکثر توان خود برای ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی جامعه استفاده کنند.
کارآفرینان ارزشی تلاش اقتصادی را یک کار عبادی تلقی می کنند و حدیث «کسی که با دست خویش کسب و کار راه بیندازد دوست نزدیک خداوند است» را هیچ گاه از خاطر خود دور نمی سازند. منظرگاه دین و نظام ارزشی برای مقوله کسب و کار و کارآفرینی ارزشهای مضاعفی قائل است و کارآفرینان را مورد تفقد و تکریم قرار داده است و در نظام ارزشی توجه فوق العاده ای به این افراد به عنوان استوانه های وجودی جامعه توسعه گرا و دور از فقر و گرفتاری یاد می کنند و صراحتا آیات کریمه قرآن و روایات ارزشمند پیشوایان دین به این مهم پرداخته اند. امام علی می فرمایند: به وسیله شش مولفه دین انسان محک زده می شود که کسب و کار طلب روزی و عمل شایسته دور از افراط مهمترین آن ها است.
بسیاری از فعالیتهای اقتصادی و کسب و کار و کارآفرینی که در سایر مکاتب صرفا از دید مادی به آنها نگاه می شود، در بینش اسلام وسیله تربیت دینی و اخلاقی افراد قرار گرفته است. اسلام به مسائل اقتصادی اهمیت فراوانی داده است و وجود ابواب متعدد مربوط به مبادلات مالی در فقه و قوانین اسلامی، حکایت از این دارد که اقتصاد در اسلام ارزش فراوان دارد. اهمیت مسائل اقتصادی تنها از این نظر نیست که تامین آزادی و استقلال و حیات مادی مردم بدون آن امکان ندارد، بلکه از این نظر نیز هست که پیوند نزدیکی با مسائل زیربنایی جامعه حتی با مسائل «اخلاقی» دارد.
اسلام با توجه به جهان بینی خاص خود، رشد و توسعه و بهره برداری هر چه بیشتر نیروهای تولیدی و انسانی که کارآفرینان جامعه اند را در نظام اقتصادی اش مورد تشویق و ترغیب قرار می دهد. در این مسیر تولید کالاهای غیر ضروری، قبل از تامین کالاهای حیاتی و ضروری برای جامعه کنترل می شود و از تولید کالاهای حرام و مضر به حال اجتماع جلو گیری می گردد. برنامه های دین مقدس اسلام جامع و کامل است و همان گونه که به مسائل عبادی و اخروی توجه دارد از تشویق به امور اقتصادی و کار و کوشش و فعالیت برای امرار معاش و گذران زندگی و تولید ثروت از راه مشروع دریغ نورزیده است. اسلام به مسلمانان و پیروان خود دستور می دهد در کارهای خویش افراط تفریط نکنند و میانه روی را در تمام شئون مادی و معنوی از یاد نبرند.
پیامبر عظیم الشان اسلام حضرت محمد مصطفی (ص) دست کارگر را می بوسید و از افراد بیکار و تنبل خشنود و راضی نبود و همواره در کار کردن از دیگران پیشی می گرفتند. سیره پیامبران الهی و مردان مصلح دنیا کار بوده و فعالیت اقتصادی و تولیدی و برای شرافت کار همین بس که هیچ پیغمبری برانگیخته نشد مگر این که همواره مشغول کار و زحمتکش بوده است. حضرت آدم زراعت و کشاورزی می کرد. ادریس خیاطی، نوح نجاری، هود تجارت، ابراهیم گوسفندداری و شبانی، داود زره سازی، سلیمان زنبیل بافی، موسی گله داری، عیسی نجاری و سیاحی. شخص پیامبر اکرم (ص) دنبال کار و طلب معاش بود همانگونه که پیامبران دیگر بودند و این یکی از ایرادهایی بود که دشمنان به آن حضرت می گرفتند. یعنی گفتند: چرا همان طوری که ما دنبال معاش می رویم او نیز به دنبال معاش است و در تفسیر این آیه که: گفتند چرا گنجی از آسمان برای او فرستاده نشود. صاحب مجمع البیان می گوید؛ یعنی گفتند تا به وسیله گنج از طلب معاش بی نیاز شود و دنبال کار نرود.
از علی بن ابی حمزه روایت شده که گفت: امام هفتم شیعیان را دیدم که در مزرعه خود مشغول کار بود. به او گفتم فدایت شوم شما چرا کار می کنید؟ کارگران شما کجایند؟ فرمود: ای علی بن ابی حمزه کسی که از من و پدرم بالاتر بود با دست خود در زمینش کار می کرد. پرسیدم او کیست؟ فرمود: رسول خدا (ص) و همه پدران و اجداد ما که با دست خود کار می کردند و این کار سیره همه انبیا و پیامبران و رسولان و اوصیا و جانشینان پیامبران و مردان شایسته است.
آنچه که گذشت بیانگر این مطلب است پیامبر(ص) و پیشوایان دین مانند سایر مردم کار می کردند و این که پیامبر (ص) شخصا درخت خرما می کاشت و امیرمومنان و ائمه دین به شغل کشاورزی علاقه وافری داشتند و خود به این کار مبادرت می ورزیدند، برای این که مردم را به این نکته توجه دهند که زندگی آن ها وابسته به کار و تولید است و یکی از منابع مالی آن ها کشاورزی بود که هم به زندگی خود می رسیدند و هم به زندگی دیگران و بخش دوم این نتیجه گیری این است که کارآفرینی و شاید اشتغال ائمه و پیامبران و شخص رسول اکرم (ص) به کار برای ترویج هر چه بیشتر این سخن است که زحمت و تلاش و به دنبال کسب روزی حلال رفتن همتای جهاد است.

دیدگاه شما