مقدمه
طی دهه های اخیر از آن به عنوان صنعتی جدید نام برده می شود. امروزه توریسم به کلید توسعه بسیاری از کشورها مبدل گشته است. در واقع توریسم بزرگترین صنعت رو به رشد در حوزه اشتغال دنیاست. هم چنین این فعالیت مفید به احیای غرور مدنی جوامع محلی، درک و احترام متقابل میان گردشگر و میزبان کمک می کند. مزایای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی این اقتصاد رو به رشد سبب شده تا از آن به عنوان عامل توسعه پایدار کشورها نام برده شود.
از سال ۱۹۸۰، سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل متحد سالانه روز ۲۷ سپتامبر(5 میزان) را به عنوان روز جهانی توریسم جشن می‌گیرد. هدف از گرامی داشت چنین روزی بالا بردن سطح آگاهی در مورد نقش توریسم  در جامعه جهانی و نشان دادن چگونگی تاثیر توریسم بر ارزش‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی در سراسر جهان است. امروزه صنعت توریسم به خاطر مزایایی که دارد توجه دولت ها و جوامع محلی را به خود جلب نموده است. افغانستان یکی از بزرگترین ظرفیت های پذیرش توریستم منطقه را داراست ولیکن به دلایل کاملا روشن این ظرفیت بزرگ هیچ گاه شناسایی، پایه ریزی، تثبیت و تحکیم نگردیده است. با توجه به چشم انداز آینده توسعه یافتگی افغانستان ایجاد یک نظام پایدار اقتصادی مبتنی بر داشته ها و ظرفیت های داخلی ضروری به نظر می رسد. گردشگری یکی از ظرفیت های بالقوه و از ارکان پایداری در اقتصاد ملی ماست. شناسایی زمینه های توسعه این حوزه می تواند  مسیر توسعه و انکشاف کشور را روشن بنماید.
1-توریسم سیاه
گردشگری با انگیزه متفاوت صورت می پذیرد لذا اقسام متنوعی دارد یکی از انواع آن بلک توریسم است. که در آن گردشگران مایل اند به محل های ترادژیک مرگ دسته جمعی و دیدن بقایای تخریب آثار باستانی و طبیعی بروند و از این طریق در غم و اندوه هم نوعان خود شریک شوند. اگرچه در نگاه اول استفاده از واژه ی توریسم سیاه معنای منفی را در ذهن تداعی می کند ولی در بطن قضیه به هیچ وجه این گونه نیست. در حال حاضر اغلب گردشگران این نوع از توریسم را دوستداران محیط زیست و فعالان صلح طلب تشکیل می دهند.
توریسم سیاه برخلاف روال معمول توریسم، بازدید از مکان هایی است که بازتاب دهنده و نمایانده غم و اندوه، مصیبت و لحظات تلخ و اسفبار است. (مینیک،2012).
سابقه ی توریسم به معنای امروزی اولین بار در ایتالیا و پس از جنگ جهانی دوم بر می گیرد.  طی این سالها بازدید گردشگران سبب می شود تا شهرها و روستاهای جنگ زده رونق دوباره ای بگیرد. گردشگران همچنین از محل مبارزه و کشته شدن گلادیاتورها و همچنین شهر زیر آتشفشان؛ پمپی، بازدید می نمودند.  امروزه کشورهایی که دوره هایی از جنگ را پشت سر خود گذاشته اند از این نوع توریسم برای توسعه گردشگری خود استفاده می کنند. طی دهه های اخیر رشد و توسعه توریسم جنگ در کشورهای رواندا و نیجریه می تواند نمونه های الهام بخش برای سایر کشورها باشد. این دو کشور هم چنین زمینه را برای حضور و بازدید گردشگران خارجی از طبیعت بکر کشورهایشان فراهم نمودند.
در پرتوی آموزه های اسلام منفی نگری امری غلط و خسارت بار است. در فرهنگ اصیل مردم افغانستان مشکلات و مصائب نوعی آزمون و امتحان الهی محسوب شده و مردم سعی می کنند تجارب منفی و مثبت خود را در جهت رشد و انکشاف بکار ببرند. ایده توریسم سیاه با هدف رونق دوباره اقتصادی می تواند با همین رویکرد در مورد مناطق جنگ زده افغانستان مطرح شود. در مرکز افغانستان، جایی که برای هزار سال مهمترین مرکز اقتصادی منطقه محسوب می شد؛ یعنی شهر بامیان قرار دارد. فعال کردن این پتانسیل مهم گردشگری می تواند کیفیت زندگی مردمی که امروزه درگیر فقر، بیکاری و گرسنگی هستند را بهبود ببخشد. برای مثال اکنون که رویکرد حفظ و نگهداری(در مقابل بازسازی) مجسمه های بودا از سوی یونسکو و دولت محرز و مسجل شده است. می بایست مکان های پیرامون این دو مجسمه تخریب شده را بوسیله اقدامات فیزیکی از قبیل سنگ فرش، فضاسازی و ... آماده بهره برداری نمود و با مشارکت مردم جاذبه های طبیعی این ولایت را به مردم افغانستان و مردم کشورهای دیگر معرفی نمود.
2-توریسم تاریخی و باستانی
میراث باستانی اساس و بن مایه هرکشوری را تشکیل می دهد. توریسم هم بطور سنتی بر پایه بازدید از بناهای تاریخی بنا شده است. جهان سرشار از میراث تاریخی و باستانی است. هر شهر و روستایی چند بنا با مکان تاریخی دارد. شهرهای بزرگ تر مثل پاریس، وینز، روم و لندن طیف وسیعی از موزه ها و گالری های بزرگ را در خود جای داده اند خیل عظیم گردشگران را به خود جلب می نماید.  مسوولان این شهرها در شکوفایی، حفظ و ایجاد مکان های تاریخی گردشگری رقابت می نمایند زیرا تعداد گردشگران نیز رو به رشد اند. همه ساله بر تعداد گردشگران مکان های تاریخی افزوده می شود و تقاضا رو به رشد است. هرچند این شهرها با ایجاد خلاقیت و جذب اقشار خلاق سعی در افزایش رقابت پذیری خود می دارند  ولی نکته قابل تامل این است که موزه ها و مکان های تاریخی تا حد زیادی قابل اشباع هستند. طبیعی است که توریست پس از 10 بار بازدید از پاریس برای بار 11هم شهر دیگری را انتخاب کند. این یک داوری علمی در مورد جایگاه میراث نیست. این یکی از فنون سرمایه گذاری است. در طی دهه های اخیر که اقتصاد آزاد جرات کرده وارد مباحث فرهنگی و تاریخی شود این فرصت مهیا شده تا ارزش های اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی شهرهای ناشناخته تر شناسایی شده و وارد رقابت جهانی شوند.  فقط کافی است که این ارزش ها در کنار ارزش های تاریخی و باستانی آن به رسمیت شناخته شود، آنگاه زمینه برای حضور گردشگران مهیا می شود. ظرفیت شهرهای تاریخی افغانستان در مورد موندیکاک ارغنداب به عنوان شهری از تمدن های نخستین، هرات به عنوان شهری که تنها بافت تاریخی شهری برجای مانده از تمدن خراسان و بلخ و کابل و بامیان و ... (هر کدام بدلایل واضح)، قابل انکار نیست. فقط کافی است تا ارزش های زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی آن در کنار ارزش های تاریخی مورد مطالعه قرار بگیرد. اگرچه مطالعات فرهنگی افغانستان در امر شناسایی زمینه های فعالیت سرمایه گذاران، حضور گردشگران و فعالیت طراحان نقش تعیین کننده ای را داراست. ولی منظور صرفا مطالعه و پژوهش های نظری نیست، بنابراین توجه به مقوله طراحی شهری به عنوان ابزاری جامع از شناخت، سیاست گذاری و طراحی برای توسعه و رشد گردشگری این شهرها باید به در اولویت کار قرار گیرد..
3-توریسم طبیعی
در صنعت توریسم بازدید از جلوه های طبیعی از جایگاه بلندی برخوردار است. توریستی ترین نقاط دنیا معمولا جاذبه های طبیعی دارند. کوه ها، دشت ها، پارک های ملی و تقریبا تمام پهنه جغرافیایی می تواند زمینه ای برای اکوتوریسم و حضور گردشگران باشد. کوه نوردی، کویر نوردی، صخره نوردی، عکاسی، بازدید از رودها و دریاچه ها و دوچرخه رانی در مناظر طبیعی از اقسام توریسم طبیعی به شمار می رود. تنوع جغرافیایی افغانستان این کشور را به یکی از مستعدترین نقاط براکوتوریسم مبدل کرده است. ولیکن به علت وجود ناامنی در برخی از نقاط کشور و عدم شناسایی ظرفیت های مستعد اکوتوریسم از سوی سازمان های دولتی و خصوصی همواره این ظرفیت ها را تهدید کرده است. امید است با استفاده بهینه از این ظرفیت ها زمینه توسعه ملی و منطقه ای افغانستان فراهم شود.