صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

پنجشنبه ۹ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

ارتقای کیفیت تحصیلات عالی در افغانستان؛ چالش ها و دستاوردها

-

ارتقای کیفیت تحصیلات عالی در افغانستان؛ چالش ها و دستاوردها

وزارت تحصیلات عالی با راه اندازی سازمان جدیدی که وظیفه آن نظارت بر کیفیت آموزش و معرفی چارچوب کاری برای آن است، اجرای تضمین کیفیت را آغاز نموده است. مفهوم تضمین کیفیت در افغانستان اقدامی نو به حساب می آید. این ایده در سال 2009 معرفی گردید و سازمانها درباره چگونگی ارتقای کیفیت آموزشی به بحث و تبادل نظر پرداختند. در 2011، وزارت تحصیلات عالی تصمیم به راه اندازی نهادی برای تضمین کیفیت گرفت. بدین منظور در وزارت تحصیلات عالی افغانستان، دیپارتمنت تحت عنوان تضمین کیفیت با هدف بازرسی مستمر از دانشگاههای دولتی شروع به کار کرد. این دیپارتمنت در نظر دارد با نظارت و اعتبار سنجی دانشگاههای دولتی و خصوصی کیفیت آموزشی را در نهادهای مزبور به سطح مطلوبی برساند (افغانستان، 2011، ص. 2).
سازمان تضمین کیفیت نتیجه نظارت های خود را به معین امور آکادمیک کشور گزارش میکند. هدف آن است در چارچوب برنامه های وزارت، به این سازمان از طریق تصویب بودجه 5 تا 6 ساله صلاحیت و استقلال عمل بیشتری داده شود. سازمان تضمین کیفیت از نظر ساختار دارای یک هیئت رهبری متشکل از هفت تا نه شخصیت آکادمیک دارای تجربه کاری در تحصیلات عالی خواهد بود. اشخاص مذکور به مدت پنج سال و با امکان انتصاب مجدد تنها یک فرد به ایفای وظیفه خواهند پرداخت. این اداره انتقالی به نظارت پروسه اعتباردهی (اعطای مدارج و عناوین علمی)، بازنگری در پیشنهادات تیمهای بازرسی محلی، موافقت با برگزاری امتحانات کانکور از سوی موسسات، تصمیم گیری نهایی درباره تایید صلاحیت و مسائلی از این قبیل میپردازد (معارف، 2010).
پلان استراتژیک 2010 افغانستان بر توسعه تضمین کیفیت و اعتباردهی در سطح ملی پافشاری میکند (معارف، 2010، صص. 23-24). این سازمان در نظر دارد تا بر پروسه اعتباردهی تحت عنوان بازبینی بیرونی کیفیت تحصیلات عالی نظارت کند. هدف آن است که اعتبار و رسمیت موسسات تحصیلات عالی تایید شود و تجدید اعتبار در هر پنج سال یکبار تکرار گردد. در واقع، بازنگریهای بیرونی و درونی نزدیک به سه تا چهار سال است که در دانشگاههای افغانستان صورت میگیرد.
سازمانهای یاد شده همچنین متصدی تعریف و تعیین استانداردهایی برای ارتقای کیفیت تحصیلات عالی و نظارت پیوسته بر آن میباشند. فراتر از اعتباربخشی، بررسیهای این چنینی نظیر بازدیدهای محلی، از شکلگیری مراکز فروش مدرک و ارائه تحصیلات پسا-متوسطه غیر استاندارد جلوگیری به عمل میآورد. در استراتژی توسعه ملی افغانستان، دورنمای تآسیس سیستم تحصیلات عالی در درون وزارت تحصیلات عالی تصویر شده است (افغانستان، 2008، ص. 207). استراتژی توسعه ملی افغانستان بیان میدارد "این سیستم بر فعالیتهای واحدهای اداری بخشی به منظور انطباق با معیارهای ارزشی، خدمات تخصصی و انسجام پرسنل بر اساس قوانین مربوطه، طرزالعملها و رویهها و تفاهم نامههای استاندارد نظارت میکند" (افغانستان، 2008، ص. 225).
سیستمها و سازمانهای تضمین کیفیت هنوز هم باید بر مشکلات عدیده ای فایق آیند. در افغانستان، واقعیت برخی اوقات با آن چه گزارش میشود کاملا متفاوت است. آن گونه که یکی از استادان زن در مصاحبه اظهار داشت "روی کاغذ میگویند اوضاع رو به راه است اما آن چه من از خلال مصاحبهها متوجه شده ام این است که این مسائل اجرایی نمیشوند. ادعا این است که اجرا میشود ولی چنین نیست". چنین مساله ای اهمیت نظارت بر دانشگاهها را به منظور ارتقای تحصیلات عالی برجسته تر می سازد.
تضمین کیفیت-اساتید
بخشی از تضمین کیفیت به بهسازی اعضای هیئت علمی دانشگاهها و بالابردن سطح تحصیلی در قالب تربیت ماستر و داکتر مربوط میشود. نایب رئیس دانشگاه کابل بیان داشت که، به عنوان مثال، اکثر استادان نهاد مذکور تنها دارای مدرک تحصیلی لیسانس هستند و پیشنهاد کرد که اساتید برای اخذ مدارج علمی بالاتر باید به طور موقت کابل را به مقصد کشورهای خارجی ترک کنند. طبق برآوردهای بانک جهانی تقریبا 500 نفر از جمعیت استادان کشور در حال اخذ درجه ماستری در خارج از کشور می باشند. گروه بسیار کمتری در دوره دکتری مشغول اند. اکثر اساتید دانشگاهی از تحصیلات لازم برخوردار نیستند. در 2004، اکثر اساتید دانشگاهی، نزدیک به 70 درصد، فقط مدرک لیسانس داشتند. در حال حاضر، چیزی بیشتر از 50 درصد اعضای کدرهای علمی فقط مدرک لیسانس دارند. معرفی معیارهای ارزیابی کیفیت اساتید نیازمند بررسی مواد تربیت مدرس و بازنگری در برنامه درسی است. افزون بر این، نبود تحصیلات عالی کافی در بین اساتید، اثرات خود را در تحقیقات نشان میدهد. کلیه مدیران شرکت کننده در مصاحبه ای به مشکل فقدان اساتید محقق و نشرات علمی اذعان کردند. بانک جهانی و وزارت تحصیلات عالی در تلاش اند تا اساتید را برای دوره های ماستری و دکترا به خارج از کشور اعزام کنند. مشکل این است که همزمان با افزایش اساتید شایسته، جمعیت شاگردان از تعداد مذکور سبقت میگیرد. برای تحصیل در سطوح بالاتر علمی، کشور در حال اعزام اساتید خود به کشورهایی چون جاپان، ایالات متحده، کوریای جنوبی و دیگر کشورها است. استراتژی ملی، تربیت 3000 استاد جدید به شمول افغانهایی که در کشورهای هند، پاکستان، تاجیکستان و ایران قرار دارند را هدف گذاری کرده است (افغانستان، 2008، ص. 226). با این وجود، افغانستان هنوز در انتظار نسل جدیدی از نیروهای اکادمیک به سر می برد.
علی رغم وجود چالش های فوق، افغانستان در توسعه تحصیلات عالی به پیشرفت هایی نیز دست یافته است. افغانستان توانسته است با تعدادی از دانشگاههای آمریکایی روابط ایجاد کند، نظیر دانشگاه ایندیانا، دانشگاه ماساچوست و دانشگاه پوردو. همکاریهای مزبور به افغانستان این امکان را میدهد تا به تبادل اساتید پرداخته و از منابع علمی دانشگاههای فوق الذکر مستفید شود. تعامل با دانشگاههای خارجی و دیگر موسسات تحصیلی تقریبا در نیمی از دانشگاههای کشور آغاز شده است. تعاملاتی از این دست، به ارتقا و توسعه ظرفیت علمی-تحقیقی دانشگاه های افغانستان کمک شایانی خواهد کرد (افغانستان، 2008، ص. 115). به هر حال، قابلیتهای مشخصی چون بستر اینترنتی برای برقراری ویدئو کانفرانس، امنیت لازم برای اساتید مهمان و دیگر فاکتورها دامنه تاثیرات همکاری با دانشگاههای خارجی را محدود میکند. ایجاد سیستمها و سازمانهای تضمین کیفیت، برخی از مشکلات دامنگیر تحصیلات عالی در افغانستان را برطرف خواهد کرد. یکی از چالشهای عمده تضمین کیفیت، ایجاد توازن بین علاقه نهادهای تحصیلی به نظارت از سوی سازمان های دولتی و تمایل به حرکت به سمت نوعی خودمختاری در عرصه تحصیلات عالی است. مساله مزبور یکی از چالشهای عمده فراروی وزارت تحصیلات عالی است (معارف، 2010، ص. 24). کشور همچنین نیازمند توجه جدی به استانداردهای تضمین کیفیت اساتید است. در حالی که جذب اساتید جدید و ایجاد تعامل با دانشگاههای بین المللی کارگشا است، هنوز هم تلاشهای زیادی برای ارتقای تحصیلات عالی باید صورت بگیرد.

دیدگاه شما