صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

جمعه ۱۰ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

اقـدامات دولت در بودجـه برای جلوگیری از ایجاد فیل‌های‌سفید

-

اقـدامات دولت در بودجـه  برای جلوگیری از ایجاد فیل‌های‌سفید

با نگاهی به بودجه افغانستان طی این سالها میتوانیم به راحتی درک کنیم که اقتصاد افغانستان در طی این چند سال اقتصاد افغانستان با پروژههایی با مصداق فیلهای سفید به صورت گسترده مواجه بوده است که این موضوع را از تعداد پروژههای نیمهتمامی که در طی سالهای قبل به تصویب رسیده است میتوان فهمید. هرچند که دولت نیز در سال قبل پروژهی جدید تعریف نکرده بود و بیشتر تمرکز خود را روی اتمام پروژههای قبلی گذاشته بود. شاید یکی از دلایلی که باعث اتفاق چنین پدیدهای میشود ساختار بودجه است. بودجه افغانستان از دو بخش بودجه عادی و بودجه انکشافی تشکیل شده است. مجموع بودجه سال 1398 در حدود 399 میلیارد افغانی میباشد که از این مقدار در حدود 275 میلیارد افغانی بودجه عادی( 69 فیصد) و در حدود 124 میلیارد افغانی بودجه انکشافی(31 فیصد) میباشد. اجرای بسیاری از پروژهها مربوط به سالهای قبل میباشد. ممکن است در زمان تصویب پروژه کمکهای جامعه جهانی به افغانستان خوب بوده باشد ولی در طی این چند سال کمکهای جامعه جهانی کاهش پیدا کرده است به طوری که بودجه سال قبل نیزیک بودجه انقباضی نیز تعریف شده بود. بدون شک دولت برای حفظ ساختار قدرت و ملاحظات سیاسی خود حاضر به اخراج کارمندان و یا کم کردن معاش آنها نیست، بنابراین تنها راهی که میماند کاهش بودجه انکشافی میباشد. بنابراین در سالی که کمکهای جامعه جهانی خوب باشد پروژههای انکشافی رونق مییابد در غیر این صورت بسیاری از پروژهها به تعویق میافتد و تعداد فیلهای سفید در اقتصاد افغانستان افزایش خواهد یافت. در تصویب بسیاری از پروژهها دو عامل اصلی دخالت دارند
1- لابی نمایندگان ولایات که هرچقدر این لابی قویتر و با نفوذتر باشد تعریف پروژهها همراه با مناسبات سیاسی به وجود خواهد امد.
2- دومین عامل را میتوان نحوه ارزیابی پروژهها دانست. هرچقدر پروژه به صورت دقیتر ارزیابی نشده باشد و یا در ان منافع کل جامعه در نظر گرفته نشود و فقط منفعت عدهای خاص در نظر گرفته شود امکان اینکه این پروژه تبدیل به فیل سفید شود بسیار زیاد خواهد بود.
بدون شک یکی از مهمترین وظایف دولت انتخاب پروژهها بر اساس برنامههای اولویتدار در کشور است.ولکونسکی می گوید «هر دولتی گزینه های بسیار زیادی برای برنامه ریزی دارد اما نکته ای که در این حین با آن مواجه می شوند اولویت بندی برنامه های اقتصادی است. این اولویت بندی به معنای آن است که دولت ها در زمان برنامه ریزی باید به پیامدهای اقتصادی، تأثیر آن بر کیفیت زندگی مردم، تأثیر بر ثبات ارز، تراز تجاری و همه مواردی که بر کشور تأثیر می گذارد توجه کرده و تصمیمات اقتصادی اولویت دار را در کشور بر اساس ضرورت و اهمیت آن اتخاذ کنند».وویچکو که در سال ۱۹۸۵ به عنوان یکی از اقتصاددانان ارشد در مؤسسه تحقیقات اقتصادی شوروی فعالیت داشته میگوید تعیین پروژه های اولویت دار یعنی تعیین بهترین مسیر برای دستیابی به اهداف توسعه کشور؛ این پروژه ها باید دارای ۵ شاخص باشد که عبارتند از:
•             باعث توزیع عادلانه منابع شود.
•             افزایش تولید را در پی داشته باشد.
•             اشتغال کل را تحت تأثیر دهد.
•             باعث ایجاد ارزش افزوده بالا شود.
•             سطح دانش و تکنولوژی را ارتقا دهد.
یکی از کارهای مثبتی که در سند چشمانداز بودجه سال 1398 دیده میشود این است که دولت به تشریح برنامههای ملی دارای اولویت پرداخته است و سعی کرده است که پروژه ها را بر اساس این اولویتها ترتیب داده شود. به عبارت دیگر حکومت در مورد تطبیق چارچوب ملی صلح و انکشاف افغانستان جهت بهبود سطح زندگی مردم، بهبود اقتصاد و ایجاد صلح افغانستان صلحآمیز و مرفه تعهد سپرده است. از جمله سایر اقدامات مهمی که در سند بودجه سال 1398 دیده میشود عبارتند از:
الف-اصلاحات در بخش سرمایهگذاری عامه:  یکی از سیاستهای مهمی است که در بودجه سال 1398 گنجانده شده است اصلاحات در بخش سرمایهگذاری عامه است. به نظر میرسد دولت نیز عزم خود را جزم کرده است که جلوی فیلهای سفید را در اقتصاد بگیرد. بنابراین در سال جاری تمرکز روی ارزیابی پروژهها بر اساس مطابقت با اهداف استراتژی ملی صلح و انکشاف افغانستان است. دولت در تلاش است که برای سالهای بعد پیشنهادات بودجوی باید از نظر هزینه مالی و اقتصادی تحلیل گردند چرا که منابع مالی در افغانستان با محدودیت روبه رو خواهد شد.
ب- مجزا ساختن پروسه پروژه سازی از پروسه بودجه سازی: یکی دیگر از اقدامات مثبتی که در این زمینه وجود دارد ترتیب پروژههای انکشافی از پروسه بودجهسازی جدا گردیده است. این کار چندین فایده دارد. اول اینکه واحدهای بودجوی میتوانند در طول سال روی طرح و ترتیب پروژههای انکشافی جدید خویش کار نمایند. دوم اینکه برای واحدهای بودجوی فرمتهای قیمتگذاری ارایه گردیده تا بتوانند پیشبینی واقعی از مصارف چندین ساله پروژههای جدید را ارایه نمایند.
ج-ارزیابی پروژههای زیربنایی(portfolio Review):
این قسمت شاید یکی از مهمترین سیاستهای دولت در جهت جلوگیری از پروژههایی که دارای منافع کوتاه مدت می باشد. ارزیابی پروژهها نشان میدهد که تعداد زیادی از پروژههای زیربنایی برای چندین سال به تعویق افتاده است. قرار است این پروژهها جهت ارزیابی سالانه به کمیته بودجه فرستاده شوند که این ارزیابی دربرگیرنده قیمتگذاری، پلانگذاری پروژهها و تصحیح پیشبینیهای بودجه پروژهها میباشد که این خود یک اقدام خوب جهت بهبود نتایج و پیامدهای ملی پروژههای انکشافی زیربنایی خواهد بود. اما یکی از نکات جالب روند بررسی پروژههای زیربنایی میباشد که در دو مرحله صورت میگیرد:
1-مطالعه و بررسی ابتدایی توسط وزارت مالیه در مشورت با واحدهای بودجوی مربوطه
2-ارزیابی تفصیلی وضعیت فعلی پروژهها و ایجاد فرمول جهت شناسایی پروژه‌‌های سبز، زرد و سرخ
در بودجه سال 1398 در حدود 281 پروژه تعریف شده است که 96 پروژه دارای مشکل هستند(در حدود 34 فیصد)، 57 پروژه در خطر هستند(20 فیصد) و تنها 128 پروژه قناعت بخش بودهاند(46 فیصد). بنابراین با توجه به توضیحات فوق در حدود 54 فیصد پروژهها دارای خطر و یا مشکل هستند.
نتیجه گیری
بدون شک فیلهای سفید در افغانستان نه تنها نمیتواند فرآیند رشد و توسعه را در افغانستان تسریع بخشند بلکه مانعی نیز بر سر توسعه کشور محسوب میشود چرا که هزینههای زیادی را صرف اجرای پروژههایی میشود که نه تنها توجیه اقتصادی ندارد بلکه زیانهای اجتماعی نیز به دنبال خواهد داشت و به جای اینکه این هزینهها در بخش سلامت و آموزش مصرف گردد فقط هدر رفته است. اجرای پروژه اولویت دار ضمن توزیع عادلانه درآمد و ایجاد ارزش افزوده می بایستی سطح تولید، اشتغال و تکنولوژی را در کل کشور افزایش دهد. بنابراین دولت نیز می بایستی در زمان تصویب پروژه های خود برای دستگاه ها، شاخص های مذکور را مد نظر قرار دهد.  نوویچکو می گوید «اولویت های هر بخش بر مبنای اهداف کوتاه مدت و بلند مدت، طرح ها و نقشه های کشور نوشته می شود. اولویت های اقتصادی از آنچه که در برنامه های جامع کشورها به صورت هدف کلان و ملی آمده است و از طریق دولت و دستگاه های اجرایی استنباط می شود». پس از تعیین پروژه های اولویت دار و اجرای موفقیت آمیز آن، انحراف از بودجه و فساد حذف شده و ضمن اینکه برای دستگاه های مجری یک ساختار انگیزشی ایجاد شده، موجب تخصیص بهینه بودجه می شود.

دیدگاه شما