صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

جمعه ۱۰ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

تصویب پروژه‌ها براساس ملاحظات سیـاسی

-

تصویب پروژه‌ها براساس ملاحظات سیـاسی

بدون شک تحول اقتصادیدر ولایات، جلب رضایت و اطمینان مردم یکیاز مهمترین دلایل ایجاد پروژههایانکشافیدر ولایات است. اگر مردم بتوانند تغییرات حاصل از آن را در زندگی هر روز خود مشاهده کنند، باعث افزایش اعتماد آنها به نمایندگان و مسئولین خود میشوند. از طرفیدیگر امروزه باید بخش عمده سرمایه هر کشور، به خصوص کشورهایدر حال توسعه به پروژههایانکشافی و زیربناییتخصیص داده شود زیرا یکیاز عوامل رشد و توسعه اقتصادیهر جامعه، موفقیت آن کشور در اجرایپروژههایانکشافیو عمرانیاست. هیچ تردیدینیست که پروژههایانکشافیدرست و مناسب باعث افزایش شاخصهایکیفیت در زندگیشهروندان میشود و مستقیما زندگیآنها را تحت تاثیر قرار میدهد. از اولین سند بودجهایکه تنظیم و تصویب شد تا آخرین آن که مربوط به سال 1398 است بیش از میلیونها دالر از سویجامعه جهانیوارد کشور افغانستان شده است. بودجه سال 1398 نزدیک به 399 میلیارد افغانیمیباشد در حدود 275 میلیارد افغانیبودجه عادی( 69 فیصد) و در حدود 124 میلیارد افغانیبودجه انکشافی(31 فیصد) میباشد. هر ساله هنگام تصویب بودجه نمایندگان ولایات شروع به چانیزنیمیکنند که بتوانند بودجه انکشافیبیشتریرا در اختیار بگیرند. اما گاهیاوقات بسیاریاز پروژههاییکه از طریق بودجه انکشافیتامین میشود هیچ توجیه اقتصادیندارد. اصطلاح "فیلهایسفید"به پدیدهایگفته میشود که در آن تصویب پروژهها بر اساس توجیه و ارزیابیاقتصادیصورت نگرفته است و صرفا براساس ملاحظات سیاسیو در نظر گرفتن منافع گروه و یا حزب خاصیتصویب شده است.
داستان "فیلهایسفید"
تعداد کمیاز فیلها وجود دارند که رنگ آنها قرمز-قهوهایاست و وقتیپوست آنها خیس باشد رنگ پوست، صورتیروشن خواهد بود. در زمانهایدور در جنوب شرق آسیا، به این نوع فیلها، فیل سفید میگفتند و آن را مقدس میشمردند و بر اساس قانون، کشتن فیل سفید یا کار کشیدن از آن ممنوع بود و این رسم هنوز در کشورهایبرمه و تایلند وجود دارد.
در آن زمانها، فیل سفید را سمبل قدرت و عدالت میدانستند و پادشاهان تلاش میکردند که از این فیلها پیدا کنند و از آنها مراقبت کنند و با هدف بزرگ نشان دادن خود، معمولاً به عنوان تحفه به حاکمان و پادشاهان دیگر کشورها هدیه میدادند. با توجه به نادر بودن فیل سفید، نگهداریو مراقبت از آنها به شکل ویژه و با صرف هزینههایزیادیانجام میشد. کسیکه فیل سفید را به عنوان هدیه دریافت میکرد از یک سو برایش خوب بود که از پادشاه تحفهایمقدس و بابرکت دریافت کرده است و جزو افتخارتش محسوب میشد و از سویدیگر بد بود چون باید هزینههایزیادیصرف نگهداریآن میکرد و مجبور بود این هزینهها را تا زمانیکه فیل زنده بود خرج کند در حالیکه هیچ استفاده دیگریهم نداشت
فیلهایسفید در بودجه افغانستان
بسیاریاز اقتصاددانان بر این باور هستند که سرمایهگذاریو پروژههایانکشافیزیربنایییکیاز مهمترین محرکهایرشد اقتصادیدرکشورها محسوب میشود به همین دلیل کشورهاییکه در دام نرخ رشد اقتصادیپایین قرار گرفتهاند را تشویق به سرمایهگذاریمیکنند. اما بعدها کیفیت و بازدهیاجتماعیپروژهها بسیار حائز اهمیت پیدا کرد و پروژههایکه نه تنها در افزایش رفاه اجتماعیسودآور نیست به عنوان فیلهایسفید شناخته میشود.
با نگاهیبه بودجه در طیاین چند سال به راحتیمتوجه خواهیم شد که بسیاریاز پروژهها ممکن است بدون هیچ توجیه اقتصادیمورد تصویب قرار گرفته است و آن هم به دلایل جلب رضایت عدهایخاص. معمولا پروژهها چه از مکان پروژه و چه از اجرایآن باید حتما کارشناسیشده باشد ولیگاهیاوقات این موارد در نظر گرفته نمیشود و صرفا بر اساس یک سریتعاملات سیاسیصورت میگیرد. این پروژهها اگرچه ممکن است که آرایبخشیاز جامعه را جلب کند، اما در نهایترفاه بلند مدت جامعه در کل کاهش پیدا میکند چرا که این فیلهایسفید را نه میتوان به صورت کامل اجرا کرد چون هزینه اجرایآن زیاد است و توجیه اقتصادیندارد و نه میتوان آن را متوقف کرد چون سرمایههایزیادیرا صرف آن کردهاند و چه بسا هر ساله هزینههایزیادیرا جهت نگهداریآن باید مصرف کرد. سیاستگذار هنگام تصویب بسیاریاز پروژهها در بودجه افغانستان بین دوراهیجلب رضایت عدهایاز مردم و افزایش رفاه کل اجتماعیباید یکیرا انتخاب کند. معمولا در کشورهاییکه ارزیابیکارشناسانه به صورت خیلیضعیف باشد حالت اول(یعنیجلب رضایت عدهایاز مردم) بر حالت دوم(افزایش رفاه اجتماعی) برتریپیدا میکند و همین مورد باعث شکلگیریفیلهایسفید در افغانستان خواهد شد. فیلهایسفیدیکه اگر چه بهدلیل حجم بزرگ آنها ممکن است نظر رایدهندگان را جلب کند، اما در بلندمدت نتیجه آن شکست بازدهیاجتماعی و رواج ناکارآییهایاقتصادیاست. گاهیاوقات نیز ممکن است پروژهایچنان زیاد ارزیابیمثبت شود که نظر همه را جلب کند که این پروژه دارایفایده اجتماعیاست اما بعد از اجرا متوجه خواهند شد که چنین چیزینبوده است و بیش از حد ارزیابیغلط در نظر گرفته شده بود. در کشور افغانستان این فیلهایسفید از دو جهت بسیار مهم است. از یک طرف بخش عمدهایاز بودجه را کشورهایخارجیپرداخت میکند و مانند کشورهاییکه دارایمنابع نفتیو یا طبیعیهستند، حس مسئولیت کمترینسبت به خرج آن دارند و نگرانینسبت به آینده این بودجه ندارد و از طرف دیگر نیز جامعه جهانیدرصدد کاهش کمکهایخود به افغانستان هستند بطوریکه در این چند سال کمکهایجامعه جهانیرو به کاهش بوده است. یکیاز زمانهاییکه احتمال شکلگیریپدیدههایغیر اقتصادییا همان فیلهایسفید نزدیک به انتخابات هست. معمولا در زمانهایانتخابات شکلگیریو تصویب پروژههایفیل سفید بسیار معمول است که سیاستمداران برایجلب رضایت مردم در مناطقیکه احتمال رایدارند شروع به تصویب این طرحها و پروژهها خواهند کرد.

دیدگاه شما