صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

جمعه ۷ ثور ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

نقش تعلیم و تربیه در نهادینه سازی ارزش‌های حقوق بشری - قسمت پایانی

-

 نقش تعلیم و تربیه در نهادینه سازی ارزش‌های حقوق بشری - قسمت پایانی

آموزشهای حقوق بشری را می توان با روشهای گوناگون و متنوع در مقاطع مختلف تعلیمی مطرح نمود و با استفاده از تمام امكانات و ظرفیتهای موجود در جهت ترويج ارزشهاي حقوق بشری گامهای عملی و جدی را برداشت. آموزشهای حقوق بشری باید زمینه را فراهم نماید برای دانش و درك حقوق بشری افراد در جامعه و تلاش صورت بگیرد براي معرفي ارزشهاي حقوق بشري در برنامهها و آموزشهاي رسمي و غير رسمي. به همین دلیل رعايت حقوق بشر و برخوردار شدن از آن، مبتنی است بر آموزش ارزشهای حقوق بشری و آزاديهاي عمومی که در قوانین و مقررات داخلی و بین المللی به رسمیت شناخته شده است. براي دستيابي به اين نوع حقوق و آزاديها اراده جدی و فراهم سازی زمینه های پيشرفت لازم است تا انکشاف در این ارتباط صورت بگیرد. بدون شک رعايت حقوق بشر از طريق برنامههاي مؤثر تعلیمی، آموزشي، تربيتي و اطلاع رساني استوار می باشد.
آموزش حقوق بشر باعث ایجاد فرهنگ متناسب شأن انسانها گردیده و همچنان توسعه انسانی را در جامعه به همراه خواهد داشت. در اسناد بین المللی حقوق بشری گنجانیدن و تقويت آموزشهای تدريجي حقوق بشر را در برنامههای مکاتب ابتدايي و متوسطه و بالا تر از آن، یاد آور شده و مورد تاکید قرار داده است. معلمین و آموزگاران باید از هر فرصتي استفاده نمايند تا توجه شاگردانشان بیشتر جلب نمایند به نقش مهم رعایت حقوق بشر را در برقراری نظم  و ایجاد روابط دوستانه، مسالمت آمیز و صلح جويانه میان افراد جامعه. لذا دولت افغانستان مکلف است تا ارزشهای حقوق بشری را در نصاب تعلیمی مکاتب درج نماید و تلاش جدي و مؤثر داشته باشد در جهت آموزش همه جانبه حقوق بشر در قالب يك طرح ملي که هدف از آن نیز آماده كردن افراد جامعه باشد براي رفتارهاي مناسب جهت رعايت ارزشهای حقوق بشری. رعايت حقوق بشر مستلزم آشنايي با مفاهيم حقوقی و مكانيزمهاي عملی است که حفظ ارزشهای حقوق بشری را تضمين نموده است. از طرف دیگر آموزش خود یک حق مهم از حقوق بشری افراد در جامعه است كه توسط دولت تضمين گرديده است و مکاتب بايد اولين محل براي بهره مند شدن از این حق باشد. آموزش اجتماعي نمودن شهروندان در يك كشور را بر عهده دارد. البته این امر مهم تنها به مکاتب محدود نمي گردد. بلکه شامل تمام نهادهاي دولتي و غیر دولتی مي شود. آموزش حقوق بشر بايد تحكيم احترام به حقوق بشر را هدف خود قرار دهد.  دوستي بين تمام اقوام و ملیتها و گروههاي نژادي يا مذهبي  را براي برقراري صلح به همراه داشته باشد. آموزش بايد كليه افراد را براي ايفاي نقش سودمند در يك جامعه آزاد آماده سازد. به همین جهت كشورها موظف شده اند که تا پيشرفت كامل شخصيت، استعداد و توانايي هاي ذهني و جسمي اطفال از این امر مهم غفلت نورزیده و دست یابی به این هدف مهم و داشتن زندگی مسولانه اطفال در جامعه را توسط درج ارزشهای حقوق بشری در نصاب تعلیمی تضمین نمایند. در صورت درج ارزشهای حقوق بشری در نصاب تعلیمی برای دوره های مختلف مکاتب و اهمیت دادن به آموزشهای حقوق بشری می تواند سرآغاز مناسب و یک شروع خوب باشد برای ایجاد فضای انسانی و خوب در کلاسها و ترویج فرهنگ احترام به حقوق بشر و مؤثر واقع شدن این آموزشها. دانش آموزان باید دریابند که حقوق بشر مهم است و باید با فهمیدن این مسئله، مسئولیت نیز در دانش آموزان پدیدار گردد. لذا باید آموزشهای حقوق بشری را در مطالب درسی بصورت مرحله به مرحله و باتوجه به رشد دانش آموزان مطرح نمود از قبیل احترام گذاشتن به کرامت انسانی و مبارزه برای بدست اوردن حقوق مدنی و سیاسی، تلاش برای رفع انواع گوناگون تبعیض و بی عدالتی ها، تلاش برای رسیدن به عدالت اقتصادی و اجتماعی وامثال آنها، الته محتوای آموزش حقوق بشر در مکاتب را می توان با توجه به آموزه های دینی و اسناد بین المللی حقوق بشری تدوین و تنظیم نمود و  فرهنگی را ایجاد نمود که برای حقوق بشر ارزش قائل شوند و از نقطه نظر درک خودشان از عدالت، آزادی و برابری تصویری را ارائه نمایند. به همین جهت می توان موضوعاتی را با توجه به سنن دانش آموزان، در نصاب تعلیمی پیشنهاد نمود مانند مصادیق حقوق بشر و آزادیهای عمومی افراد در جامعه که در قانون اساسی و اسناد بین المللی حقو بشر انعکاس یافته است و همچنین رعايت جنسيت در ارائه مطالب، به این معنی که در مثالها نباید حضور زن و مادر فقط در خانه و آشپزخانه محدود شود بلکه در فعالیت های اجتماعی دیگر نیز می توانند نمود و فعالیت داشته باشند و همچنان تأكيد بر ارزشهای اخلاقي، تأكيد بر صلح و آزادي، اهميت وحدت ملي و وطن دوستي، توصيف ارزشهاي انسانی و امثال آنها، تأكيد بر محيط زيست سالم و احترام به مقام مادر و پدر و نقش آنان در زندگي افراد، تأكيد بر قانونگرايي شهروندان را در میان اطفال دردوره های ابتدائیه، متوسطه و لیسه ترویج نمود و دانش اموزان را با مفاهیمی مانند کرامت انسانی آشنا ساخت. روانشناسان دوره ابتدائیه را سالهاي بسیار حساس محسوب می نمایند. از نظر آنان ميزان رشد در اين مرحله سنی نسبت به مراحل ديگر رشد، سرعت بيشتري دارد. اطفال در اين دوره بیشتر تمايل به خود محوري دارند و هر چيز را از ديدگاه و دريچه چشم خود ميبينند و بهطور طبيعي به موسيقي و اشعار علاقمند می باشند. باتوجه به این دوره باید برنامههاي آموزشي به گونه ای تنظیم شود که همه ای رشدهای گوناگون مورد نیاز را شامل گردد. در این مرحله سنی آموزش بايد شامل فعاليتهايي نظير داستانسازي، فعاليتهاي نمايشي، بحث و گفتگوهاي آزاد و سازمان يافته، سرودها، گردش در طبيعت، بازي با معماها و امثال آنها بشود. بنا براین دوره ابتداییه مهمترین فرصتي است جهت تعلیم و تربیت در تمامی زمينه ها خصوصا در زمینه آموزشهای ارزشهای حقوق بشری لذا باید به آنان به تدريج فهمانده شود که مکتب يك اجتماع است و او باید اجتماعی شدن را در این جمع فرا بگیرد. به حقوق ديگران باید احترام بگذارد حس همبستگي در او ایجاد شود، انضباط و مسئوليت پذیری را یاد بگیرد، منافع شخصي خودش را به سود جمع فدا نماید، حيثيت انساني را درک نماید و امثال آن و همچنین مهمتر اینکه عادت نماید به اينكه باید با احترام گذاشتن به ارزشهای حقوق بشری زندگي كند. آموزش حقوق بشر درسطح متوسطه و لیسه نیز از اهمیت بیشتر برخوردار خواهد بود برای اینکه  متعلمین در این دوره می توانند تجزيه و تحليل بيشتري داشته باشند و براي درك مفاهيم ارزشهای حقوق بشری بیشتر اهمیت دهند، بنابراين در برنامههاي آموزشي اين دوره پيشنهاد ميشود آموزگاران اين مقطع به ذكر ماجراهاي واقعي از نقض حقوق بشری بپردازند و از دانش آموزان بخواهند كه اين ماجراها را بهطور گروهي مورد تجزيه و تحليل قرار دهند و با اسناد بین امللی حقوق بشر تطبیق دهند. دوره لیسه از دورههاي مهم، حساس و موثر در زندگي فردي و اجتماعي آدمي است. در اين دوره قسمت اعظم استعدادهاي اختصاصي نوجوان و جوان بروز ميكند، قدرت يادگيري به حد اعلاي خود ميرسد. همچنان ميتوان با استفاده از مشاركت دانش آموزان در كشيدن نقاشيها و اختلاط رنگها، ساخت مجسمه و برگزاري نمايشگاهها به آموزش حقوق بشری پرداخت و نيز فعاليتهای هنري و ارزيابي هنرهاي خارجي پيوندهاي همدردي و تفاهم ميان ملتها را نشان داد پيوندهايي كه حس احترام و تعهد نسبت به حقوق جهاني و عمومي را تقويت نماید. نظام تعلیمی می تواند در این دوره نقشِ واقعاً حساس و جدی داشته باشد. چون شخصیت و بخشِ زیادی از افکار، اعتقادات و باورهای کودکان، در این دوره شکل می گیرد و می شود با مدیریت و برنامه ریزیِ دقیق، باورهایی چون اعتقاد به آزادی بیان، احترام به عقاید و شخصیتِ دیگران، اعتقاد به برابری زنان و مردان را توسط نظام تعلیمی نهادینه کرد. این برنامه را می شود از راه شامل نمودنِ ارزشهای حقوق بشر، به صورتِ مستقیم، در موادِ درسی مکاتب درج کرد. داستانها، لطیفه ها، نقاشی ها می تواند در رشدِ افکارِ همسویی و دوستی با انسانها موثر و مفید واقع شود. راه اندازی کارگاههای آموزشی در سطحِ مکاتب، برای آموزشِ استادان و دانش آموزان، جهتِ آشنایی با حقوق بشر و جلوگیری از برخوردهای تعصب آمیز در موردِ توزیعِ امکانات و فرصتهای آموزشی نیز دارای اهمیت است. یک معلمِ باورمند به ارزشهای حقوق بشر می تواند دانش آموزانی را تربیه نماید که این ارزشها به صورتِ طبیعی در درونِ آنها رشد نموده و موردِ احترامِ شان باشد. دفاع از حقوق بشر و برخورد با ناقضین آنها در محاکم و زندان ها و رسیدگی به قربانیان و نجات یافته گان موارد ومسائلی هستند که می توان افکار شاگردان را با آنها در گیر نمود. بنا براین حفاظت  وحراست از مصادیق حقوق بشری و آزادی های عمومی افراد در جامعه وهمچنان مسئله صلح که یکی از ضرورتهای اجتماعی محسوب می گردد باید توسط معلمین به شاگردان آموزش داده شود. و به این نکته توجه شاگردان را جلب کنند که مردم فقط و فقط در سایه ای  صلح می توانند برای دست رسی به عدالت تلاش کنند و به زندگی مطلوب دست یابند. مسئله تبعیض که باعث عدم پیشرفت در جامعه است را نیز باید در مباحث گنجانده و مورد توجه جدی قرار دهند بنا بر این آموزش حقوق بشر تنها یک شروع بوده و هدف از آن نیز تحریک ذهن شاگردان در جهت پیشبرد اهداف حقوق بشر میباشد. یعنی درک منطقی و اساسی از حقوق بشر و احساس تعهد نسبت به آن، باید در ذهن اطفال و نوجوانان نقش بندد و برجسته گردد. لذا یکی از اهداف نهایی آموزش حقوق بشر ایجاد فرهنگ رعایت حقوق بشری است. باید شاگردان بتوانند جنبه های حقوق بشری را ارزیابی نمایند و مواظب رفتارهای خود باشند که بدون شک این کار در مکاتب بهتر انجام خواهد شد.
گرچند که حکوت افغانستان گامهای عملی و مؤثری را در راستای حفظ و حراست از ارزشهای حقوق بشری برداشته است. موضوع حاکمیت قانون و تأمین عدالت، تدوین استراتیژیهای نظاممند برای تضمین و حفاظت حقوق شهروندان، برنامههای ملی اصلاحات در بخشها و حوزه های مختلف، تدوین پلانهای تطبیقی و عملی اصلاحات و اقدامات مانند آنها را انجام داده است ولی ایجاد باورمندی و فرهنگسازی جهت احترام به ارزشهای حقوق بشری و مبارزه با ناقضین حقوق بشر از اهمیت خاص برخوردار بوده و دست یابی به این هدف مهم تنها از طریق توجه به نظام آموزشی و درج ارزشهای حقوق بشری در نصاب تعلیمی میسر است لذا لازم و ضروری به نظر می رسد که در ارتباط با این موضوع تامل بیشتر به خرج داده شود تا عدالت اجتماعی بیشتر حاکم گردد.

دیدگاه شما