بیمه در لغت به معنی بیم، ترس و عدم اطمینان می باشد و در اصطلاح مؤسسه یا صندوق مشترکی است که به دنبال سازمان دهی تعاون به افرادِ در معرض ریسک از طریق جمع آوری مبالغ معین بر اساس موازین آماری با هدف مقابله با عواقب خطرهای احتمالی است. از تعریف بیمه می توان نتایج ذیل را گرفت:
الف) بیمه نوعی مشارکت اجتماعی است.
ب) مبنای وجود شرکت بیمه، حضور ریسک های متعدد و عدم قطعیت در ابعاد مختلف زندگی انسان است.
ج) افراد با پرداخت حق البیمه سعی در انتقال ریسک خود به شرکت بیمه دارند.
د) بیمه نگاه به آینده است؛ یعنی حوادث محتمل الوقوع را شامل می شود. بنابراین بیمه درباره حوادث گذشته از موضوع بحث خارج است.
د) شرکت بیمه با استفاده از تکنیک های آمار و احتمالات سعی می کند با مدیریت ریسک، خدمات تعهد شده را با کمترین هزینه به مشترکین خود ارائه کند.
ه) شرکت بیمه با استفاده از مکانیزم انباشت قادر خواهد بود خسارت های مشترکین خود را جبران نماید.
منظور از اصول بیمه قواعدی و قوانینی است که صنعت بیمه بر آن استوار است. به منظور سودآوری بیمه گر و انتفاع بیمه گذار طرفین ملزم به رعایت اصول مذکور می باشند.
مطالعه اخبار مربوط به رخداد بلایایی طبیعی چون سیلاب، طوفان، برف کوچ و زلزله و وقوع حوادث غیر مترقبه چون تصادف، آتش سوزی، بیماری، مصدومیت، بیکاری و ورشکستگی نشان می دهد که گروه های زیادی از مردم، مؤسسات و بنگاه ها دچار خسارت های جانی و مالی می شوند.
یقیناْ برخی از این حوادث طبیعی بوده و نمیتوان کسی را مقصر دانست ولی حتی در حوادثی که مقصر شناخته شده است گاهی یا مقصر در به وجود آوردن حادثه عمدی نداشته و یا هم از پرداخت خسارات به دلیل حجم بالای آن به تنهایی عاجز است. حال سوال این است که در این موارد چه باید کرد و چه راه حل هایی پیشنهاد می شود:
الف) باید احتیاط نمود و نگذاشت چینین حوادثی اتفاق بیافتد
ب) بهتر است خسارات دیده را به امان خدا رها کرد
ج) دولت باید خسارات افراد زیان دیده را جبران کند
د) افراد حقیقی و حکمی پیشاپیش باپرداخت حق بیمه به شرکت بیمه برای خود پوشش بیمه ای بخرند تا در مواقع وقوع حوادث تلخ مذکور از مزایای ارائه شده توسط شرکت بیمه بهرمند گردند.
با تجزیه و تحلیل راه حل های پیشنهادی فوق به این نتیجه می رسیم که آخرین گزینه پیشنهادی معقول ترین راه است زیرا:
اولاْ علی رغم احتیاط بیش از حد باز هم تضمینی برای جلوگیری از حوادث ناگوار وجود ندارد.
ثانیاْ عدم توجه به خسارت دیده نه از لحاظ اخلاقی درست است و نه هم به مصلحت جامعه ختم می شود.
ثالثاْ دولت ها با بودجه محدودی که دارند نمی توانند تمامی خسارات وارده را جبران کنند.
بنابراین فرد با پرداخت حق بیمه در زمانی که توانایی پرداخت آن را دارد می تواند هم در زمان قبل از وقوع حادثه در آسایش خاطر به سر ببرد و هم پس از وقوع حادثه تمام و یا بخشی عظیمی از زیان های وارده بر وی جبران شود.
اطراف بیمه:
1- بیمه گذار: شخصی حقیقی یا حقوقی است که با پرداخت حق بیمه جان، مال و مسئولیت خود و یا دیگری را برای مدت مشخصی تحت پوشش بیمه قرار می دهد.
- فرد بیمه گذار باید صادق باشد.
- حق البیمه را منظم پرداخت کند.
- در حفاظت از مورد بیمه متعهد باشد و اگر در کاربری مورد بیمه تغییری رخ دهد که خطر وقوع حادثه را تشدید کند باید آن را به بیمه گر گزارش کند.
- رابطه بین ذینفع بیمه و مورد بیمه باید از سنخ (نوع) مالکیت باشد.
- پس از وقوع حادثه آن را سریعاْ به بیمه گر گزارش کند.
2- بیمه گر: شخصی است حقوقی که در قبال دریافت حق بیمه از بیمه گذار، تعهد جبران خسارت و یا پرداخت وجه معینی را در صورت وقوع حادثه تقبل می کند.
3- خطر یا موضوع بیمه شده: خطر به امری گفته می شود که در صورت وقوع، بیمه گر موظف به انجام تعهد خود می گردد. مثل حریق، سرقت، تصادف، بیماری، مرگ و غیره
4- حق بیمه: وجهی است که بیمه گذار به بیمه گر می پردازد. این مبلغ متناسب با ارزش دارائی و مقدار ریسک تعیین می شود.
5- مبلغ بیمه شده: در بیمه اموال، مبلغ بیمه شده معادل ارزش واقعی شیئ مورد بیمه است. اما در در بیمه عمر هر مبلغی را که طرفین توافق کنند در صورت وقوع حادثه بیمه گر ملزم به پرداخت آن می باشد.
6- مدت بیمه: فاصله زمانی بین ابتدا و انتهای تعهد بیمه گر است.
7- فرانشیز: به مبلغی از خسارت گفته می شود که به عهده خود بیمه گذار است؛ مثلا بیست فیصد از مبلغ کل خسارت.
8- خسارت یا غرامت: عبارت است از زیان وارده به مورد بیمه که در نتیجه وقوع حادثه ایجاد می شود و جبران آن در تعهد بیمه گر است.
9- دعاوی خسارت: بررسی دعاوی و پرداخت خسارات، وظیفه اصلی شرکت های بیمه است. کارائی شرکت های بیمه در پرداخت سریع و درست خسارات نشان داده می شود.

آیا بیمه قمار است؟
برخی به این باوراند که بیمه نوعی معامله قماری است. به این معنا که اگر فرد بیمه گذار دچار حادثه شد، فرد بیمه گر باید خسارات وی را بپردازد. ولی چنانچه فرد بیمه گذار دچار حادثه نشد، فرد بیمه گر منتفع می شود. خلاصه آن که در حالت اول بیمه گر ضرر می کند؛ زیرا حق بیمه در مقابل کل خسارت ناچیز است و در حالت دوم بیمه گذار ضرر می کند زیرا حق بیمه را بدون دریافت خسارتی پرداخت کرده است.
جواب: برای روشن شدن بحث نگاهی به تعریف قمار داریم
قمار به بازی برد و باختی گفته می شود که در آن نفع یک طرف حتماْ زیان دیگری را در پی دارد.
با دقت در تعریف قمار و مقایسه آن با صنعت بیمه متوجه می شویم که بیمه شباهت چندانی به قمار ندارد:
الف) فرد بیمه گر با دریافت حق بیمه از بیمه شده گان متعدد، همواره می تواند تعدادی از خسارات دیده گان را حمایت کامل یا اعظمی کند. به این پدیده میکانیزم انباشت گفته می شود.
ب) فرد بیمه گر می تواند قسمتی از وجوه انباشت شده بیمه شده گان را در فعالیت های سود آور سرمایه گذاری نموده و از مجرای بازده آن هم خود منتفع شود و هم خسارات بیمه شده گان زیان دیده را پرداخت نماید.
ج) فرد بیمه شده حتی در صورت عدم استفاده از حقوق مادی بیمه از مزایای معنوی آن یعنی آسایش خاطر و اطمینان بهره مند می گردد.
د) فرد بیمه گر در صورت پیروی از قوانین تجاری کشور و تامین اصول شفافیت، در صورت عدم توانائی از پرداخت خسارات بیمه شده گان می تواند اعلام ورشکستگی کند.
نتیجه گیری: از نکات فوق به خوبی استفاده می شود که در صنعت بیمه، هم بیمه گر و هم بیمه شونده ممکن است هر دو سود و یا هر دو زیان بیبیند. بنابراین تعریف قمار شامل صنعت بیمه نمی شود و از نظر اسلامی مشروع است.