شروع سال تعلیمی و بازگشایی مکاتب  در اول سال،  یاد آور بهار  طبیعت و بهار علم و شکوفایی استعدادها برای  جوانان و محصلین کشور به حساب می آید. با شروع مکاتب جنب و جوش در تمام کشور آغاز و او لیای فرزندان با شوق و شور وصف ناشدنی در آمادگی برای تهیه بیک، کتاب، قلم و لباس مخصوص متعلم، هرکسی در هر موقعیت و وضعیتی که قرار دارند در این آمادگی سهم می گیرند. منشأ چنین اراده و مصارف،  اهداف عالی است که مردم ما برای فرزندان خود ترسیم می کنند. این اهداف و آرزوها زمانی محقق خواهد شد که؛ مسؤلین معارف و تحصیلات عالی کشور،  نیز با اراده کامل و پشتکار تمام، زمینه های  لازم را برای تحصیلات معیاری فراهم نمایند.
شاید جواب مسؤلین در ابتدا این باشد که ما در وضعیتی قرارداریم که امکانات ما با افزایش جمعیت در توازن قرار ندارد. چنین پاسخی نمی تواند قانع کننده باشد؛ زیرا در طول ایام رخصتی مسؤلین و متصدیان مکاتب و پوهنتون ها، برای ارتقای کمی و کیفی چه مدت زمانی را برای برنامه ریزی  وقت گذاشته و اهمیت داده اند؟ مطابق با نتایج  و ملاحظات که در مکاتب بصورت عینی و واقعی اتفاق می افتد اینست که در هر سال جمعیت جوانان و نو جوانان در حال افزایش و ایجاد ظرفیت ها بسیار اندک و یا صفر بوده است. آموزش و پرورش در  هرکشور، یک امر ضروری   و بلکه از شاخصه های توسعه ی  پایدار برای کشور ها به حساب می آید.  زیرا آموزش سنگ بنای هرجامعه مدرن را پایه گذاری می کند. افغانستان دارای جمعیت جوان است، تمامی فعالیت های امروز و آینده کشور به این  قشر با استعداد و پر انرژی، بستگی دارد. غفلت وکوتاهی در امرآموزش، آینده کشور را  با بحران مواجه نموده و رشد استعدادها را به عقب می اندازد. مسؤلین نظارتی و اجرایی در امر تعیین خطوط اصلی برای توسعه پایدار و همه جانبه آموزش، در مراکز آموزشی  چه دولتی و چه خصوصی، وظایف قابل انتظار را در بخش نظارت و اجرا،آنچه که در واقعیت عینی جامعه دیده می شود را انجام نداده اند.
در شهر کابل که پایتخت کشور و از شهر های است که دولت می تواند پلان های خودرا به صورت دقیق و مؤثرتر، جامه عمل بی پوشد، تاکنون دراکثر این مراکز نظارت و اجرای قوانین مربوط به آموزش معیاری، انجام نشده و انواع از کم کاریها و واهمال در اجرای لوایح و مقرره های آموزشی در این مراکز به عمل می آید. نادیده گرفتن کیفیت مهارت تدریس در مراکز آموزشی به یک روند عادی و معمولی تبدیل شده است. اصطلاحی به وجود آمده است که اینجا افغانستان است؛ یعنی مردم ما و سرنوشت فرزندان این آب و خاک، برای کسی مهم نیست و هرکسی هر غلطی می خواهد بکند اشکال ندارد.
راه حل ها
وزارت معارف؛ امکانات مادی و بودجه اختصاص داده شده برای اَمر آموزش در کشورما، نسبت به کشور های دیگر اندک است؛ اما این نمی تواند توجیه کننده تمامی کوتاهی ها و تقصیراتی باشد که از ناحیه مسؤلین ذیربط،  نسبت به اَمر آموزش انجام می گیرد. توجه به اصلاحات و ارتقای کمیت و کیفیت در امور آموزشی، هم نسبت به امکانات آموزشی و هم نسبت به  مایحتاج معلمین و بهتر شدن کیفیت آموزش، از ضروریات اولیه است. برای بهتر شدن نظام آموزشی، به تحقق نکات ذیل نیاز مندیم:
کیفیت سنجی در مهارت تدریسی معلمین
یکی از گزینه های که برای ادارات معارف افغانستان مقدور است و باید انجام بگیرد، ارتقای کیفیت آموزش است. عملی نمودن این امر مهم، با ارتقای سطح آموزش و مهارت تدریسی معلمین و با نظارت بر نحوه آموزش آنها تا حدودی قابل جبران است. ارتقای کیفیت میتواند  فاصله طبقاتی را در اَمر آموزش کاهش داده و استعداد های که بخاطر نداشتن امکانات مالی، از شکوفایی و پیشرفت باز می مانند را، شکوفا نماید.
تدوین کُتُب و متون مطابق با معیار های ملی و بین المللی
یکی از معضلات در سال های متمادی برای پیشرفت، عدم تدوین متون وکُتُب درسی در موقع معین ومشخص در مکاتب و اماکن آموزشی بوده است. گرچند در ابتدای شروع سال تعلیمی سال جاری، رییس جمهور، نسبت به رفع این معضل خبر نوید بخش، مبنی بر اینکه 12 میلیون جلد کتاب  تا کنون چاپ شده و 37 میلیون دیگر نیز در دست چاپ می باشد که به زودی در اختیار شاگردان قرار می گیرد. اما نکته مورد توجه اینکه چاپ متون درسی  بدون در نظر گرفتن معیار های کمی و کیفی چاپ، مشکلات بصورت اساسی حل نخواهد شد. بازنگری و نظارت در امر چاپ، از ناحیه مسؤلین معارف، در هرسال، جهت ایجاد ابتکار و نو آوری ، می تواند نسبت به تضمین کیفیت مواد درسی، مؤثر واقع گردد. متون درسی باید در مراکز دولتی و خصوصی بصورت یکسان و با متون واحد تدریس گردد. از لازمه این امر ، مشارکت  بخش  خصوصی آموزشگاه ها، در امر تدوین کتب درسی است.
توسعه و ایجاد امکانات الکترونیک؛
یکی از نیاز های اساسی آموزشگاها اتصال به نت و وسایل ارتباط جمعی است. در این ارتباط رییس جمهور بیان داشت که: « اتصال به نت،آماده سازی  امکانات کامپیوتری و فایبر نوری، برای مکاتب، هم لازم است و هم کار های اولیه اش توسط وزارت مخابرات و تکنالوژی معلوماتی در حال انجام است.«  این و عده و تذکر گرچند برای امیدواری از سوی رییس جمهور، می تواند برای شهروندان نوید پیشرفت و تحول در آموزش به حساب آید، تعقیب و عملی نمودن آن برای کشور از امور مهمتر به حساب می آید. وعده و امید بخشی در سال های گذشته بصورت فراوان به مردم داده شده است، اما اغلب وعده ها، به رؤیا بدل گشته اند.
پایان منازعه ، درگیری و سنت های غلط؛
یکی از عوامل اصلی نا کارآمدی خدمات آموزشی در کشور نا امنی و جنگهای است که در ولایات میان شورشیان و حکومت در جریان است. منازعه در بسیاری مناطق کشور، سبب بسته ماندن مکاتب شده است. در خیلی از این مناطق، مکاتب دختران فقط، توسط شورشیان مسلح بسته گردیده است در بعضی از ولایات کشور، بانبود جنگ و در گیری مسلحانه، سنت های نا پسند ضد تحصیل، نسبت به قشر اناث و ذکور، سبب محرومیت آنان از نعمت سواد و یاد گیری شده است. باتوجه به اینکه در دستورات دینی، فراگیری علم و دانایی برای همه انسان ها، بدون توجه به جنس، رنگ و سایر تفاوت ها،  سفارش شده است. بلکه علم و دانایی درمتون دینی،  معیار برتری انسان  دانا نسبت  به  نادان، شمرده شده است. در این راستا موانع دیگری که ساز مان های بین المللی حقوق بشر در بسیاری ازکشورهای در حال توسعه، به عنوان مانع تحصیل دختران یاد کرده اند، ازدواج های زیر سن و زود تر از موعد، دختران  نیز بوده است. که این امر ریشه در باورها و سنت های غلط شهروندان دارد. که با آگاه سازی و تبلیغات صحیح اولیا و اقشار جامعه، توسط روحانیون و علمای دینی، کارشناسان مجرب در رسانه های همگانی، محافل و جمعیت ها می توان بر این مشکل  نیز فایق آمد.
توجه به زندگی و معیشت معلمین؛
یکی از عوامل مهم در ناکارآمدی نظام آموزشی کشور، فقر و کمبود مالی قشر خدوم و زحمتکش کشور ، معلمین دولتی و خصوصی است. نبود مسکن و کمبود معاشات برای  زندگی عادی، این قشر فرهنگی را،  با مشکلات عدیده ای دچار  نموده است. که کمترین سطح درآمد را می توان در میان این قشر  از جامعه ملاحظه نمود. رییس جمهور در شروع سال تعلیمی، نسبت به این مسأله چنین  بیان داشت که  « وزارت مسکن و اداره اراضی بزودی پلان ساخت  شهرک های  مسکونی را  در کابل و ولایات جهت اسکان معلمین  روی دست گرفته و مسکن معلمین مورد توجه قرار می گیرد.» البته این هم از وعده های بوده که  قبلا هم به معلمین داده شده است اما تاکنون برای معلمین رویای بیش نبوده است . برای تحقق آن پیگیری و عمل نمودن به چنین وعده ها است. افزاش معاشات نیز در این گونه وعده ها یاد آوری شده است که اگر عملی گردد می تواند تحول مهمی را در بهتر شدن کیفیت آموزش رقم بزند.
تشویق به جای تأدیب؛ برای تاثیر گذاری در کیفیت آموزش،  نظام تشویق بجای تنبیه در نظام های آموزشی پیامد و نتایج مؤثر تری را در پی داشته است. در سخنان محمد اشرف غنی رییس جمهور،  نیز در اول سال تعلیمی 1398 به این نکته توجه نموده و بیان داشت که :« در قرن 21 آموزش کودکان باید بصورت معیاری صورت گیرد و برای معلمین برتر، اعم  از مکاتب دولتی و خصوصی،  برای تشویق آنها از سوی وزارت معارف در دهه معارف 10 جایزه  در نظر گرفته شود و در صدومین سال استقلال افغانستان به آنها تقدیم شود.» انتظار میرود که این رویه در کل کشور از سوی اداره معارف به اجرا گذاشته شود.
روش ابتکار وخلاقیت در آموزش و تدریس؛
یکی از علت های که سبب ترک تحصیل و فرار متعلمین  از مکاتب گذارش شده است؛ عدم تنوع ومهارت تدریس معلمین بوده است. برای جلو گیری از این مانع، تقویت سطح تحصیلات و مهارت آموزشی معلمین است. کاربردی کردن آموزش و متناسب بودن آن  با نیازهای جامعه می تواند در ایجاد انگیزه برای ادامه تحصیل، مؤثر افتد. ایجاد و تقویه  انگیزه جستجوگری در مکاتب؛ خلاقیت در تدریس، می تواند بر کیفیت آموزش تاثیر بگذارد.
در پایان برای تحول اساسی در ارتقای کمیت و کیفیت آموزش، توجه به نیاز های تمام شمول معلمین،  نظارت دقیق در اجرای قوانین،  افزایش آموزش همگانی، تغییر نگرشهای منفی نسبت به تحصیل دختران، برقراری ثبات و امنیت عمومی در کشور، عمل نمودن به وعده های مسؤلین  و تخصیص امکانات بصورت متوازن را  در این نوشته برشمردیم که با تکیه بر عوامل داخلی و ملی، می توان موفقیت های چشم گیری را شاهد باشیم.