روز جهانی پناهنده در سال 2001 توسط سازمان ملل نام گذاری شده این روز به منظور بزرگداشت جرآت، قدرت و عزم زنان، مردان و کودکانی که به دلیل آزار و اذیت، در گیری و خشونت مجبور به فراراز خانه ها یشان شدند، شکل گرفت .چنگ در سراسری این کره خاکی بیش از 40 میلیون نفر را مجبور به فرار از خانه هایشان کرده . میلیون ها خانواده همه چیزشان را از دست داده اند و میلیون ها نفر آرزوی بازگشت به وطن را دارند. در میان کشور های همسایه بیشترین مهاجر را کشورما افغا نستان دارا می باشد که تعدادی زیادی آنها آرزو دارد روزی به کشورش بر گشته تا از نعمت خاک ابای و اجدادی که سالها در حسرت بوده خود بهره مند شود.
مفاهیم اصطلاحی پناهند
اصطلاح "پناهجو" به کسی اطلاق می شود که تقاضای پناهندگی کرده و منتظر جواب است. ولی این اصطلاح غالبا در باره کسانی هم که سعی می کنند وارد کشور به خصوصی شده و از آن کشور تقاضای پناهندگی کنند، به کار برده می شود. کلمه "پناهنده" در حقیقت یک لغت بسیار قدیمی است و برای اولین بار در سال ۱۴۳۰ در اشاره به "پناهگاه یا جای امنی که جنایتکاران یا افراد بدهکار را نمی شد به زور و بدون رعایت اصول اخلاقی از آنجا بیرون آورد" از آن استفاده شده بود.سازمان ملل متحد و پارلمان اروپا خواستار پایان استفاده از این واژه شده اند. در سال ۲۰۱۳ خبرگزاری آسوشیتد پرس و روزنامه لس آنجلس تایمز توصیه کردند از اصطلاح "مهاجر غیرقانونی" برای توصیف کسی که فاقد ویزای معتبر است استفاده نشود. برخی بر این عقیده اند که کلمه مهاجر، نام مناسبی برای اشاره به گروهی اعم از پناهنده یا "مهاجر اقتصادی" است و تعداد قابل توجه کسانی را که با عبور از مرز وارد اروپا می شوند، به درستی نشان می دهد. تیم استانلی می گوید: "به همین دلیل است که کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد هم مهاجران و هم پناهندگان را جزو این گروه می‌داند."
یا به تعبیر دیگر پناهنده به کسی اطلاق می شود که به خاطر ترس موجه از پیگیرد و آزار به علت نژاد، مذهب، ملیت، عضویت در گروهی اجتماعی یا دارا بودن نظر سیاسی ویژه، در خارج از کشور محل سکونت عادی خود، به سر می برد. و به علت چنین ترسی نمی تواند یا نمی خواهد پشتیبانی آن کشور را بپذیرد و یا کسی که فاقد تابعیت است و در خارج از کشور محل سکونت دائمی خود به سر می برد و به دلیل چنین ترسی نمی تواند و یا نمی خواهد به آن کشور باز گردد. و یا به عبارت دیگر پناهنده به کسی اطلاق می شود که به دلیل ترس موجه از شکنجه و آزار به خاطر نژاد، مذهب و یا ملیت در یک گروه خاص و معتقدات سیاسی خود نمی تواند در کشوری که تابعیت آن را دارد زندگی کند .
پیشینه تاریخی پناهند گی
ترک اجباری دیار و مهاجرت به دیار غربت، سابقه‌ای طولانی در تاریخ بشر دارد. پناهندگی، حتی در میان فرهنگ‌ها و ادیان مختلف نیز در گذشته‌های دور وجود داشته و گاه این تمایز و تفاوت‌ فرهنگی، دینی و نژادی، خود عاملی موثر در فرآیند بوده است. در بسیاری از تمدن‌های باستانی، نمونه‌های فراوانی از ایجاد اماکن و معابد امن برای پناهجویان وجود دارد. برخی مورخان، نخستین نمونه‌های مکتوب از پناهجویی را، مربوط به ۳۵۸۸ سال پیش می‌دانند. در حوزه تمدنی خاورمیانه، شکل‌گیری کشورهایی با مرزهای کم و بیش مشخص، عقد قراردادهایی برای حفاظت از پناهندگان و آوارگان را میان فرمانروایان ضروری می‌ساخت. اغلب مستندات در دوران بسیار دور، درباره پناهندگی شاهان و چهره‌های معروف است. اما در کتاب‌های دینی یهودیان و مسیحیان پناهندگی به گروه‌های دیگر مردم نیز تسری می‌یابد. پناهندگی در سده‌های اخیر، در دوره، از اواخر سده‌ هفدهم شروع می شود. فرار بیش از ۲۵۸ هزار پیرو مذهب پروتستان از فرانسه به کشورهای دیگر اروپایی و امریکای شمالی به موضوع پناهجویی ابعاد گسترده‌ای می بخشد
تعریف پناهنده
اولين تعريفي كه از واژه پناهنده در اسناد بين المللي آمده است مربوط به كنوانسيون وضعيت پناهندگان در سال 1951 مي باشد. اين كنوانسيون پناهنده را چنين تعريف مي كند: پناهنده كسي است كه به دلايل نژاد، مذهب، مليت يا عضويت در يك گروه خاص اجتماعي يا عقيده سياسي، ترس موجهي از آزار دارد و در خارج از كشور اصلي خود به سر مي برد و به علت ترس از آزار قادر يا مايل به برخورداري از حمايت آن كشور يا بازگشت به آن نيست.
هر شخصي كه به دليل تجاوز خارجي، اشغال، تسلط بيگانگان يا هر واقعه اي كه به طور جدي نظم عمومي تمام يا بخشي از كشور اصلي يا متبوع خود، وادار به ترك كشور اصلي براي يافتن پناهگاهي در كشور ديگري غير از كشور اصلي يا متبوع خود گردد.
مبانی حقوقی پناهندگان
الف( حمايت از آزادی بیان
آزادی بیان در این روزگار یک حق شمرده می شود و جزء نسل های اولیه حقوق بنیادین و بشری محسوب می شود. در مورد آزادی علمی روشن است که باید آزادی بین افراد وجود داشته باشد. اما در مورد آزادی سیاسی و نقد حکومت مرزهای آزادی بیان متفاوت است و هیچ حکومتی اجازه نمی دهد که مخالفانش تا مرز براندازی پیش بروند. آزادی بیان یکی از بحث انگیز ترین موضوعات حقوق بشری در دنیای معاصر است زیرا این مقوله به دلیل ماهیت خاصی که دارد، از طرفی جزء مهمترین حقوق اساسی افراد در جوامع بوده و از سوی دیگر همواره با منافع ارباب قدرت و دیدگاه های اقتدار گرایانه  به نحوی در تعارض بوده است. آزادی بیان حق طبیعی است که همه افراد آدمی به مقتضای انسان بودن خود، به طور یکسانی از آن برخوردار است. به موجب آن در بیان اندیشه و فکر خودتا جایی که موجب نقض حقوق دیگران و اصول ارزشی مورد احترام جامعه نشود مجازند . 
ب( حمايت از آزادی دين و مذهب
حق آزادی دین و عقیده از بنیادی ترین حقوق بشر است و حتی می توان گفت ایده کلی حقوق بشر درتاریخچه حمایت از اقلیت های دینی قرار دارد. این حق که در اولین قوانین حقوق بشری  داخلی همچون اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق حقوق مدنی و سیاسی کنواسیون اروپایی حقوق بشر و ... بر آن تأکید شده است. آزادی مذهبی نیز یکی از حقوقی است که برای پناهندگان شناخته شده است. کنوانسیون 1951 در این خصوص چنین بیان می دارد: دول متعاهد در سرزمین خود نسبت به آزادی پناهنده در اجرای امور دینی و دادن تعلیمات مذهبی به کودکان خود رفتاری لااقل در حد رفتاری که نسبت به اتباع خود دارند اتخاذ خواهند نمود .
ج) پناهندگی در حقوق بین الملل
از زمان پیدایش بشر تا کنون، حفظ جان یکی از غرایض بشر بوده است. این خطر در ابتدا ناشی از حیوانات درنده و سپس ناشی از هم نوعان انسان بوده است. و برای این خطر، انسان به غارها و مکان های صعب العبور پناه برده است. پس از تشکیل اجتماعات، ترس از هم نوعان جایگزین ترس از حیوانات درنده گردیده و مالک زمین، ابزار و غذا و در نتیجه گریختن طرف ضعیف بود. مهاجرت اولین مهاجران به سرزمین تازه کشف شده آمریکا و همچنین جنگ های داخلی آمریکا را می توان در همین راستا دانست. در قرن 20 هم وقایع جنگ جهانی اول موج عظیمی از پناهندگان را به وجود آورده و موجب انتقاد معاهداتی در زمینه حمایت از این پناهندگان گردید.  البته این معاهدات دارای جامعیت نبوده و پاسخگوی مسائل جدید پناهندگی و همچنین تعداد زیاد پناهندگان گستردگی آنها نبوده، لذا مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 1950 قطعنامه ای مبنی بر لزوم روشن شدن وضعیت پناهندگان تصویب کرد که منجر به وجود آمدن کنواسیون پناهندگان در سال 1951 گردید اما این کنوانسیون موجب از بین رفتن مفهوم پناهندگی  شد و این پدیده همچنان به قوت خود باقی است. امروزه در قرن 21 همچنان شاهد جنگ ها و درگیری ها و اعمال خشونت علیه بشریت هستیم که امواج پناهندگان را در پی دارد.
معضل پنا هندگی در ابعاد جهانی
هرسال صدها هزار و شاید میلیونها نفر به دلایل سیاسی و سرکوب دولتی یا جنگ و قحطی و نداشتن دورنمای روشن از آینده خود و... دل به دریا می زنند تا شاید در مکانی امن‌تر در سرزمین دیگری زندگی تازه ای را شروع کنند. "بنا به آمارهای آژانس پناهندگی سازمان ملل فقط 206 میلیون نفراز پناهجویان در اردوگاه ها و کمپ های پناهندگی زندگی می کنند"، بخشی از آنها دو یا سه نسل است که در این اردوگاه ها متولد شده‌ا‌ند و سرانجام در همان کمپ های پناهندگی پیر و در نهایت در جوار همان کمپ ها به خاک سپرده می شوند و جای آنها را نسل دیگری از آوارگان پر می کنند. برای مثال آوارگان فلسطینی 60 سال است
جامعه جهانی و دولت ها چگونه به این مسئله مهم پاسخ خواهند داد؟
هم اکنون کاروان ده‌ها هزار نفر از پناهجویان از مناطق مختلف جهان به قاره امریکا به سمت شمال امریکا با پای پیاده در حرکتند. صحنه‌های دل خراش این آوارگان و برخورد غیر انسانی دولتمداران و.. در مدیا جهانی بخصوص سوسیال مدیا انعکاس یافته است، به همین خاطر نیز با واکنش مردم در داخل و خارج از کشورهای میز بان روبروشده است.
برخورد غیر انسانی مقامات دولتی دور از انتظار نبوده و نیست، زیرا دولت مداران هرروز قوانین مهاجرت و پناهندگی را سخت ترمی کنند. و به همین دلیل هرسال مسیر راه دشوارتر و خطرناک تر می‌شود. آمار تلفات انسانی بالاتر می رود ، با این وجود این موج "گریز نا گزیر" سر پایان ندارد و هر روز گسترش می یابد. از سویی باید توجه داشت، مردم کشورها ی پناهنده پذیر نیز خالی از عاطفه و احساس انسانی نیستند. بخشی از مردم ولو اقلیتی در خور توجه و کم وبیش سازمان یافته با آغوش باز به کمک و استقبال پناهجویان می شیتا بد، هم اکنون نیز همین انسان های آگاه و خوش قلب تلاش می کنند تا کاروان های هزارن نفره را از امریکا مرکزی تا مرز مکزیک و حتی در داخل خاک امریکا حمایت کنند. سیاست های ناسیونالیستی و راسیستی احزاب و جریانات راست افراطی و فاشیستی در کنار سیاست مشت آهنین دولت ها و احزاب راست و میانه همگام با سیاستهای کاسبکارانه کارفرمایان برای سوء استفاده از نیروی کار حاضر و آماده و ارزان تنها می تواند جوابگوی دوره ای کوتاه و موقت باشد در سیاست گذاری کلان باید پذیرفت که جهان این کره زمین از آن همه انسان‌ها ست. اگر امنیت و آسایش و رفاه چیزهای خوبی هستند، که مسلماً چنین است، پس باید پذیرفت که آنها برای همه‌ و عموم مردم خوب و ضروری است. در نتیجه یک راهکاری جدید و قابل قبول برای حل این پدیده از جانب هیج کشوری ارئه نگردیده است که تا مرهمی بر این درد میلیونها انسان رنج دیده باشد
افغانستان و معضل پنا هندگی
آماری وزارت مهاجرین نشان می‌دهد که علاوه به پاکستان . ایران  بیش از ۴۵۰ هزار افغان در دیگر کشورهای آسیایی زندگی می‌کنند. این وزارت می‌گوید که در کشورهای اروپایی، امریکایی و استرالیا نیز بیش از ۵۴۱ هزار افغان مهاجرت کرده‌اند. این تعداد از مهاجران افغان یا سند شهروندی به دست آورده وتعدادی هم بلا تکلیف است که دولت در این خصوص کدام بر نامه خاص ندارد که این یک معضل کلان کشوری به حساب می آید عمده دلیل که می توان برای عدم توجه دولتمردان برای توجه نکردن به مهاجرین است عدم امنیت و نداشتن امکانات برای عودت مهاجرین است .