صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

جمعه ۱۰ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

اقتصاد افغانستان از نگاه دایرة المعارف فرهنگ ملل

-

اقتصاد افغانستان  از نگاه دایرة المعارف فرهنگ ملل

آمار سرشماري قابل اعتمادي در مورد ميزان جمعيت افغانستان وجود ندارد اما در سال 1997 جمعيت اين كشور تا 23,738,000 نفر تخمين زده شد. اكثريت مردم (80 درصد) روستايي هستند. حداكثر جمعيت كابل در دهه 1980 به بيش از يك ميليون نفر بالغ گرديد، اما پس از سقوط رژيم كمونيستي در سال 1992 جمعيت كاهش يافت. مزار شريف، هرات و قندهار از شهرهاي بزرگ اين كشور به شمار مي روند و جمعيت هر يك به دويست هزار نفر بالغ مي گردد. شهرهاي مهم افغانستان شامل جلال آباد، كندوز و غزنين مي باشد. جمعیت این کشور ارتباط مستقیمیبا مهاجرت دارد به نحوی که؛ از سال 1978، جمعيت زيادي از اين كشور آواره شده اند كه تعداد آنها در سال 1990 به بيش از شش ميليون نفر بالغ مي گرديد؛ اين تعداد بيشترين جمعيت آوارگان را در دنيا تشكيل ميدهند. اگرچه پس از فروپاشي رژيم كمونيستي در آوريل 1992، تعداد زيادي از آنان به ميهن بازگشتند، اما ميليون ها آواره افغاني هنوز هم در كشورهاي پاكستان، ايران و شبه جزيره عربستان ساكنند.
بعد از سال 2000 هر چند برخي از مردم طبقه متوسط و روشن فكران نيز در غرب استقرار يافته اند، اما مهاجرت و تغییر جمعیت همچنان ادامه داشت. طبق آمارهای بانک جهانی؛ جمعیت افغانستان در سال 2010 حدود 8/28 میلیون نفر بوده که با نرخ رشد صعودی 1/3 تا سال 2014 به 75/32 میلیون نفر رسید اما با آهنگ رشد کمتر تا سال 2016 (نرخ رشد 8/2 ) به 65/34 رسیده است. هرم سنی کشور افغانستان نشان دهنده این است که افغانستان کشوری با جمعیت جوان که تولید مثل(رشد جمعیت جوان) با نرخ مناسبی در حال انجام است.
افغانستان به دلیل بحرانهای سیاسی و طولانی بودن جنگهای داخلی، دارای اقتصاد کم درآمد در بین سایر کشورها میباشد. سرانه اقتصادی افراد جامعه افغانستانی حدود 500 دالر در سال میباشد که با توجه به نرخ تورم و بیکاری در جامعه، شرایط اقتصادی مناسبی نیست.
اقتصاد پايه
اقتصاد سنتي مردم افغانستان تركيبي از كشاورزي و دام پروري است. هر چند نوع كشاورزي از طريق آبياري در بيشتر نقاط اين كشور رايج است، اما محصولات حاصل از كشاورزي با استفاده از آب باران از كيفيت بهتري برخوردارند. گندم محصول اصلي كشاورزان به شمار رفته و پس از آن برنج، جو و ذرت قرار دارند. بادام و ميوه جات از جمله محصولات فراوان به شمار مي روند. پيش از شروع جنگ هاي داخلي، پنبه مهم ترين محصول صادراتي در اين كشور به شمار مي رفت. اكنون، بخش هاي وسيعي از زمين هاي كشاورزي در افغانستان براي كشت خشخاش و تجارت هروئين مورد استفاده قرار مي گيرد. دام پروري شغل اهالي روستا و كوچ نشينان مي باشد. كوچ نشينان تابستان را در ارتفاعات و زمستان را در دشت ها سپري مي كنند. بسياري از مردم، به ويژه ساكنين شرق كشور، به كار تجارت مي پردازند.
افغانستان به دلیل عدم مناسب بودن زیرساختهای اقتصادی، امکان فعالیتهای تولیدی و صنایع مادر وجود ندارد. لذا مشاغل موجود در افغانستان تولیدی نیستند و بیشتر بازرگانی و تجارت است. بر این اساس نرخ بیکاری در افغانستان از سال 2010 الی 2016 بین 8 الی 9 درصد متغییر میباشد.
همچنین تغییر سیستم پولی بر اساس منسوخ شدن تمامیپولهای موجود در کشور پس از سقوط دولت طالبان و تشکیل دولت جدید حامد کرزای در سال 2005 باعث شد، وضعیت مالی افغانستان منظم تر از سابق به لحاظ چاپ اسکناس و ارزش مبادلاتی واجد پول ملی با سایر ارزهای کشورهای مختلف شود. این امر بر نرخ تورم اثر کشور نیز اثر گذاشت. همانطور که در نمودار شماره 2 مشخص است، هر چند نرخ تورم در سال 2011، به دلیل مسایل امنیتی و تغییرات سیاسی دولت، بالا رفت و رشد شاخص اقتصادی GDP نیز روند نزولی و بحرانی داشته است. اما نرخ متوسط تورم بین ساله‌‌های 2012تا 2015 به دلیل کاهش فعالیتهای اقتصادی و پروژهای بین المللی در افغانستان و کاهش گردشهای مالی، روند نزولی داشته است. بر این اساس GDP نیز در این ایام کاهش یافته است.
البته اقدامات دولت جدید برای احیای اقتصاد افغانستان و طرحهای خروج از رکود و جذب سرمایههای خارجی در سال 2015 باعث گسترش فضای کسب و کار و رشد اقتصادی شد.
فعاليت هاي بازرگاني
افغانستان محصولات تجاري كمي توليد مي كند. پوست، پشم، حبوبات و ميوه هاي تازه و پسته صادرات اين كشور را تشكيل مي دهند، اما مواد مخدر سهم بسيار عمده اي از صادرات را به خود اختصاص داده است. افغانستان اجناس معاف از ماليات را از پاكستان وارد مي كند، از جمله خودرو، سيستم هاي تهويه، يخچال، تلويزيون، راديو و استريو؛ اين محصولات مصرفي در نهايت به كشورهاي همسايه قاچاق مي گردد.
تقريباً كليه اجناس توليدي از خارج وارد اين كشور مي شود. سرمايه اين كار از سوي پناهندگان و مهاجرين تأمين مي گردد.  نمودار شماره 7 بخوبی تفاوت میزان صادرات و واردات در این کشور را نشان میدهد. نکته مهم این است که هرچند حجم صادرات تقریبا در طی سالهای 2010 الی 2016 ثابت بوده اما حجم واردات بیشتر شده است که بیانگر افزایش مصرف گرایی و ثابت ماندن تولیدات داخلی علی رغم رشد جمعیت و مهیا شدن شرایط اقتصادی بهتر میباشد. 
صنايع عمده
پس از گذشت بيش از بيست سال جنگ و درگيري، هنوز هيچ نوع فعاليت صنعتي در اين كشور به چشم نمي خورد. در سالهای بعد از 2010 صنایع کوچک شروع به شکل گیری نموده است اما همچنان صنایع مادر در این کشور وجود ندارد.
شاخص توسعه انسانی(Human Development index )
شاخصهای توسعه انسانی و رفاهی افغانستان نسبت به کشورهای منطقه جغرافیایی خود در سطح پایین تری قرار دارد. مهمترین دلیل آن، وضعیت نابسامان امنیت داخلی و دوران پس از جنگ است که باعث افول شاخصهای کمیو کیفی اجتماعی در افغانستان شده است. با توجه به نرخ این شاخصها در طول سال 2010 تا 2015 انتظار رشدی مطلوب در این کشور طی دهههای آتی می-رود. امید به زندگی در سال 2010  از 59 سال به 60.7 سال در پایان سال 2015 با شاخص توسعه انسانی 0.479 سال رسیده است. از نکات دیگر در بهبود وضعیت اقتصادی مردم افزایش قدرت خرید مردم درکالاهای اساسی مورد نیاز زندگی است به طوری که در پایان سال 2015 به 1871 دالر رسیده است.

دیدگاه شما