مقدمه:
فضای عمومی و چشم انداز شهری در عصر جهانی شدن و تشدید رقابت شهرها بر سر کسب سهم بیشتری از ثروت ها و سرمایه گذاری اقتصادی و تکنولوژیکی و همچنین جلب توجه جامعه بین المللی اهمیت دارد. در حالی که ارتقای سلامت و زیبایی شهری همواره به عنوان یک ضرورت مطرح بوده، اما انباشت زباله ها در معابر شهری، این موضوع را با چالش جدی مواجه می سازد. فرایند تولید زباله جزء لاینفک زندگی و فعالیت انسانی است. روزانه هزاران تن زباله در اثر جمعیت شهرنشین تولید می شود که جمع آوری، مدیریت و دفع این حجم عظیم زباله، نیازمند بکار بستن امکانات عملی و علمی می باشد. مدیریت پسماند چنانچه بطور اصولی و بهداشتی انجام نشود، معضلات جبران ناپذیری را به طبیعت و جامعه وارد می کند.
تخلیه و باقی ماندن زباله روی سرک های پرتردد شهر کابل آسیب جدی به سیمای این شهر کهن و تاریخی می زند. علیرغم نگرانی های جدی عمومی، این مشکل همچنان به قوت خود باقی است. وجود زباله در معابر و جوی های شهر مایه تاسف است. نبود سیستم مدیریت پسماند کارآمد، کمبود مخازن، بی توجهی شهروندان به پاکیزگی شهر را می توان از علت های بحران زباله در پایتخت عنوان کرد.
یکم: رعایت نکردن فرهنگ شهر نشینی 
انباشت زباله ها در سطح شهر کابل به یک مساله جدی تبدیل شده است که منجر به  نابسامانی های بهداشتی، زیست محیطی و اجتماعی می شود. بر طبق گزارش اداره ملی احصائیه برای سال 1398 بیش از 5 میلیون نفر در شهر کابل زندگی می کنند و این جمعیت گسترده در اثر مهاجرت های داخلی و برون مرزی همچنان رو به افزایش است. رشد  جمعیت موجب شده که کوه های زیبای شهر کابل نیز طعمه ساخت و سازهای غیرمجاز شوند، مدیریت پسماند و فاضلاب در این مناطق دچار مشکل جدی است. در حالی که با ایجاد مساحت های سبز بر روی دامنه این کوه ها، این مناطق می تواند به ریه های تنفسی شهر تبدیل شود و موجب تسهیل جریان وزش باد و تصفیه هوا از آلاینده هایی شود که بیش از حد مجاز تولید می شوند. افزایش جمعیت و گسترش مداوم شهر از یک سو و توسعه فعالیت های صنعتی، تجاری و خدمات از سوی دیگر منجر به تولید مقادیر زیادی مواد زاید در شهر می شود.  سوء مدیریت شهری یکی از عوامل فزاینده این وخامت و زوال زیست محیطی است.
متأسفانه در پایتخت هنوز فرهنگ شهرنشینی به درستی رعایت نمی شود، روز به روز بر دامنه بحران های محیط زیستی و به تبع آن بهداشتی در شهر کابل افزوده می شود. تولید روزانه بیش از 5 هزار تن پسماند در سطح شهر کابل، شاروالی را به عنوان مدیریت اجرایی پسماند با مشکلات فراوان مواجه ساخته است. نبود سطل زباله به میزان ضروری در کوچه ها و معابر بر پخش شدن زباله ها در سطح شهر کابل افزوده است، مخزن های موجود بیش از ظرفیت با زباله پر می شوند و سرریز این پسماندهای آلوده به محلی برای تجمع حشرات موذی تبدیل شده است. اکثر زباله ها در کوچه و گذرهای کابل روزها و هفته ها جمع نشده باقی می ماند، رها کردن پسماندهای خانگی در سطح معابر هجوم مگس و پشه، گربه ها و سگ های ولگرد را با خود به دنبال دارد که نه تنها چهره شهر را تغییر می دهد بلکه می تواند باعث شیوع بیماری بخصوص در فصل تابستان شود. با فرارسیدن فصل گرما بوی بد شدیدی ناشی از فساد و تجزیه این زباله ها فضای شهر را فرا می گیرد. جمع آوری و ذخیره سازی غیراصولی زباله در بلند مدت موجب انتقال بیماری های خطرناک برای ساکنان محلی خواهد شد. خطرات بهداشتی عدم دفن اصولی زباله شهری در منابع علمی مختلف به اثبات رسیده است. در کتب علمی تعداد باکتری های مختلف موجود در خاکروبه سرک ها از 50 هزار تا 10 میلیون در هر گرم برآورد شده است. این مقدار باکتری می توانند به راحتی موجب بیماری های گوناگونی در انسان شوند؛ به خصوص اینکه در این مواد انواعی از باکتری های مولد بیماری های مسری مانند وبا و کزاز وجود دارد. رهاسازی پسماندها بدون مدیریت در اماکن عمومی و پرتردد باعث پخش شدن شیرابه زباله در محل های عبور و مرور و جوی های شهری می شود که بوی نامطبوعی را ایجاد می کند. رودخانه کابل در بخشی از مسیرش از مناطق شهری داخل کابل عبور می کند که می توانست بر زیبایی و اهمیت این شهر بی افزاید و نماد زیبایی و آرامش باشد؛ اما امروزه همین رود در شهرمان به علت زباله ها و فاضلاب های شهری که وارد آن می شود، نمادی از آلودگی را به معرض نمایش میگذارد. آب آلوده این رودخانه به آسانی سموم و مواد شیمیایی را به محیط های دیگر از جمله خاک و سفره های آب زیرزمینی انتقال می دهد.
دوم: آگاهی دهی برای شهروندان مسؤولیت بنیادین حکومت
متاسفانه انداختن زباله در معابر عمومی برای اکثر افراد در شهر کابل، امری عادی تلقی می شود! این هنجارشکنی یکی از معضلات بسیار مهم بهداشتی و اخلاقی است که موجب آلوده شدن محیط و نادیده گرفتن حقوق شهروندی می شود و موجب می شود که با وجود تلاش کارگران شاروالی، باز هم این پسماندها در شهر باشند. در افغانستان اکثر شهروندان با روش های مدیریت و کاهش زباله آشنایی ندارند و بسیاری خواسته و ناخواسته باعث تولید بیش از حد زباله های مختلف می گردند. به عنوان مثال استفاده بیش از حد  از کیسه های پلاستیکی در خریدهای روزانه که در طبیعت تجزیه نمی شوند. در صورتیکه در بسیاری موارد به راحتی می توان از گرفتن کیسه های پلاستیکی امتناع  و از کیسه های پارچه ای استفاده کرد مانند خرید روزانه نان و سبزیجات.  قرار دادن نان گرم در کیسه های پلاستیکی باعث می شود که مواد شیمیایی موجود در آن ها وقتی به جسم داغ برخورد می کنند، در کوتاه ترین زمان ممکن آزاد و وارد نان می شود، استفاده از این نان باعث عوارض گوارشی می شود و به مرور زمان ممکن است سبب ابتلا به انواع سرطان ها به ویژه در دستگاه گوارش شوند. در زمینه فرهنگ سازی عمومی باید برنامه ریزی های مناسب انجام گیرد. آموزش شهروندان در رسانه ها، خطبه های نماز جمعه، آموزش کودکان و نوجوانان در مکاتب و استفاده از ظرفیت بدنه وسایط نقلیه درون شهری به منظور تبلیغات کاهش تولید پسماند خانگی به منظور اطلاع رسانی در میان مردم می تواند مفید واقع شود.
رفاه شهروندان پایتخت ایجاب می کند که دولت و ارگان های مسئول به  موضوع مدیریت و مهندسی پسماند به طور جدی و موثر بپردازند.  این وضعیت در دراز مدت در صورت عدم توجه جدی مسئولین و همچنین فقدان و نبود یک سیستم دفع این مواد می تواند به یکی از معضلات جدی شهرهای روبه رشد مانند کابل درآمده و در مکانیسم رشد شهرها به صورت طبیعی خلل وارد نماید. بسیاری از مشکلات فعلی این شهر، به دلیل فقدان و عدم نظارت بر اجرای قوانین، بی توجهی به بحث های کارشناسی و سوء مدیریت شهری مربوط می شود. اگر در روند بررسی و حل این مشکلات تدبیر و استراتژی مشخص و هدفمند برنامه ریزی نگردد در مقابله با مشکلات موجود شهر در بن بست قرار خواهیم گرفت.
بنابراین، برای پاک نگهداشتن شهر از وضعیت ناسالم هم حکومت مسؤول می باشد و هم شهروندان مسؤولیت دارد؛ زیرا وضعیت محیط زیستی افغانستان فاجعه بار است، اما در صورت اجرای برنامه ای معقول حفاظت و مدیریت می تواند جان تازه بیابد. توجه به  سیاست های باز توسعه حفاظت از محیط زیست و منابع در اتخاذ تصمیم های سطوح بالای دولتی و اجرای برنامه های عملیاتی مناسب می تواند کارکرد کارا داشته باشد. اما متاسفانه به رغم ناخشنودی عمومی مردم، توجه تصمیم گیران بیشتر بر مسایل سیاسی و اقتصادی متمرکز است و از ارزیابی واقع بینانه ای از پیامدهای ناگوار آلودگی های زیست محیطی غافل می باشند. نکته آخر، روش های کاهش تولید زباله را آموخته و به دیگران نیز بیاموزیم و فراموش نکنیم تنها یک زمین برای زندگی داریم و آن را با تولید بیش از حد زباله آلوده نسازیم و در حفظ محیط زیست مشارکت عمومی داشته باشیم.