احزاب سیاسی به عنوان مهمترین ابزار مشارکت شهروندان در نظام‌های سیاسی و اجتماعی است. تهداب‌گزاری و اساس یک نظام سیاسی مشروع و مبتنی بر دموکراسی در سایه تلاش‌های مثبت و مؤثر احزاب سیاسی در جامعه امکان پذیر خواهد بود.
زمینه نهادینه شدن نظام سیاسی مبتنی بر اراده مردم و مشارکت آنها از طریق احزاب سیاسی فراهم گردیده و با عث استواری بیشتر نظام سیاسی، مشروعیت نظام سیاسی  واستحکام  پایه های نظام سیاسی مردم‌سالار خواهد شد. به همین دلیل  اکثر افراد ترجیح می دهند که سهم فعال ومشارکت مؤثر در احزاب سیاسی داشته باشند.
مشارکت گسترده و پرشور سیاسی توده ها در ارتباط با تحول و تغییرات اجتماعی و سیاسی به عنوان یک امر مثبت ارزیابی گردیده و قابل تحسین و تشویق است. امروزه وجود احزاب سیاسی از ضروریات زندگی جوامع بشری به شمار می رود. احزاب سیاسی می توانند مهمترین نقش مثبت و مفید خویش را در ایجاد ارتباط میان مردم و حاکمیت سیاسی بازی نمایند.
اما متاسفانه تا کنون  احزاب سیاسی در افغانستان به معنای واقعی کلمه اظهار وجود نکرده و نهادینه نشده‌اند و نتوانسته اند به عنوان یک حزب سیاسی کار ویژه واقعی همچون مشارکت سیاسی، جامعه پذیری سیاسی،  ارتباطات سیاسی را داشته باشند و فعالیت‌ها و اهداف شان را با معیارهای یک حزب سیاسی سازگار نموده و عیار کنند.
ضرورت نهاد های نظام مند، سازمان یافته، رسمی، قانونی و هدفمند در افغانستان همچنان احساس می شود. اما با آنهم نقش احزاب ضعیف موجود را با وجود پراکندگی‌های بی شمار نمی توان نادیده گرفت.
احزاب سیاسی فعلی در افغانستان همانند احزاب سیاسی موجود در کشورهای دیگر؛ می کوشند تا در انتخابات نامزد و کاندید مورد نظر خویش را با هر وسیله ممکن به قدرت برسانند و بعد از پیروزی در پروسه ملی انتخابات؛ نقش عمده را در تعیین افراد در ساختار نظام سیاسی داشته باشند که این امر طبیعی بوده و کاملا روشن است و هر حزبی سیاسی چنین حقی را برای خود شان قائل است. لذا رقابت احزاب سیاسی در انتخابات مهم بوده و از فلسفه وجودی احزاب سیاسی شمرده می شود. مردم از این طریق می توانند در نهادها و نظام های سیاسی مشارکت فعال داشته و قدرت را کنترل نمایند.
بدون تردید اگر احزاب سیاسی و شهروندان آگاهانه، مسؤلانه و با اتخاذ تصمیم درست در انتخابات شرکت نمایند و در تمام مراحل برگزاری انتخابات از ثبت نام تا اعلان نتیجه؛ نقش و سهم فعال دشته باشند و از شفافیت و عمومیت انتخابات نظارت کنند انتخابات بدور از تقلب و منجر به برگزیده شدن فرد و افراد  شایسته از سوی اکثریت مردم خواهد شد.
به همین خاطر برگزاری انتخابات و نقش داشتن احزاب سیاسی در آن، رایج ترین ابزار مشارکت سیاسی مردم و شهروندان در کشورهای نوین و توسعه یافته مطرح است. احزاب سیاسی مکلف اند تا با ارتباط مستقیم با پروسه ملی انتخابات از برگزاری درست و صحیح انتخابات مراقبت و نظارت نمایند.
احزاب سیاسی مسؤل و مکلف هستند با نظم بخشیدن به اندیشه ها و گرایشهای سیاسی موجود در جامعه به جای آلوده سازی فضای انتخاباتی و ایجاد تشویش در اذهان عمومی، نقش مثبت و سهم فعال خویش را در نتیجه بخش بودن انتخابات ایفا نمایند و جهت استقرار نظام سیاسی قوی و قدرتمند تلاش به خرج دهند. و در نزدیک کردن و تلفیق نمودن گرایش های فردی و اجتماعی رول اصلی را بازی نمایند و مبارزه های انتخاباتی و کارزارهای انتخاباتی را شکل منطقی و درست بدهند. 
همچنان‌که حضور مثبت و فعال احزاب سیاسی باعث متناسب سازی تعداد نامزد های انتخاباتی خواهد شد و از پراکندگی آراء شهروندان نیز جلوگیری خواهد شد و قدرت انتخاب و گزینش نمایندگی شرکت کنندگان در انتخابات افزایش خواهد یافت علاوه بر آن باعث برگزار شدن انتخابات سالم نیز خواهد شد.
طبیعی است که اگر احزاب سیاسی در برگزاری انتخابات به مکلفیت‌های خود توجه و عمل نکنند شهروندان نیز دچار پراکندگی گردیده  و استعمال رأی با توجه به وابستگی های شخصی و احساساتی  یا سطحی صورت خواهد گرفت چنانچه که در چندین دور انتخابات شاهد چنین برخوردهای منفی بوده ایم.
مکلفیت و مسؤلیت های احزاب سیاسی ایجاب می نماید که به جای داشتن نقش منفی و تخریب همدیگر؛ از ایجاد فضای بی اعتمادی، ناباوری میان شهروندان و بی اعتبار نمودن پروسه ملی انتخابات جلوگیری نمایند و نگذارند که اعضأ و هواداران شان با شایعه پراکنی به روند این پروسه ملی صدمه وارد نموده و سبب کندی در فعالیت های اعضأ و کمیشنران کمیسیون مستقل انتخابات شوند.
حفظ منافع ملی و عمومی جامعه ایجاب می نماید تا احزاب سیاسی در جریان برگزاری و روند انتخابات علاوه بر دستگاههای رسمی أخذ رأی و نظارت‌های رسمی از طرف نهاد های داخلی و بین المللی مربوطه، در جهت شفافیت و حسن اجرای پروسه برگزاری انتخابات کمک نموده و نظارت جدی داشته باشند. در غیر آن وجود و حضور احزاب سیاسی بی ثمر بوده و قطعا در جامعه منشأ اثر نخواهند بود و هرگز از شاخصه‏ های اصلی حکومت  و نظام سیاسی محسوب نخواهند شد.
حضور احزاب سياسی ضعیف و بازی نمودن نقش منفی در جامعه به هیچ وجه  دوام و استمرار دموکراسی را به همراه نداشته و ماندگار نیز نخواهد بود.
بين دموکراسی و احزاب سیاسی قوی و توانمند رابطه‏ ای تنگاتنگ برقرار است. حفظ دموکراسی تنها در وجود رقابت‌های مثبت و سازنده احزاب سیاسی میسر است. لذا فضای انتخاباتی شفاف نیازمند رقابت های سالم احزاب سیاسی در جامعه است. برگزاری انتخابات بدون رقابت‌های سازنده وسالم احزاب سیاسی بی معنی است.
در این صورت می توان ادعا نمود که موجودیت و دوام حکومت  بدون وجود و حضور احزاب  سياسی امکان پذیر نخواهد بود و نادیده گرفتن آن ها منجر به از بين رفتن آزادی های فردی و جمعی خواهد شد.
به همین جهت وجود و حضور احزاب از خواسته های مهم شهروندان محسوب گردیده و حکومت نیز بدون حضور و همکاری و فعالیت سازنده احزاب قابلیت دوام و ثبات را نخواهد داشت. به همین دلیل نظام های سیاسی احساس نیاز می کنند که مشارکت سیاسی تو ده ها را گسترش داده و با جامعه ارتباط سیستماتیک داشته باشند که یکی از مهمترین ابزار مشارکت سیاسی و تامین ارتباط میان دولت و افراد جامعه، وجود و نقش احزاب سیاسی قوی است و مشارکت هدفمند باید در قالب تشکیل احزاب سیاسی عینیت یافته و عملی شود.
ولی متاسفانه در افغانستان وجود و حضور غیر مفید احزاب ضعیف خصوصا در پروسه برگزاری انتخابات جز تخریب همدیگر، ایجاد تشویش در اذهان عمومی، دامن زدن به مسائل قومی و سمتی و شایعه سازی؛ دیگرکدام کارنامه ای نداشته اند. درعین حال تاکید این است که حکومت باید موانع فعالیت های احزاب سیاسی را شناسایی نموده و مشکلات آنها را در عرصه های مختلف اجتماعی برطرف نماید و زمینه های حضور مؤثر بیشتر آنها را در جامعه فراهم کند. از طرف دیگر احزاب سیاسی نیز باید مسؤلیت‌های اجتماعی و مکلفیت‌های سیاسی خویش را به صورت جدی و قانونمند مورد ارزیابی قرار داده و نسبت به اهداف، و فعالیت‌های شان تجدید نظر نمایند. مصالح عمومی و منافع جمعی را بر منافع شخصی و حزبی شان مقدم بدارند و فراموش نکنند که حفظ نظم عمومی، امنیت دائمی و ثبات پایدار وظیفه همگانی است. بنا براین هر نوع رفتار و گفتار که باعث بحران و بی نظمی و نا امنی در جامعه می گردد لزوما باید از آن اجتناب شود.
در این صورت است که زمینه دست یابی به توسعه ومشارکت سیاسی و قانونی شهروندان با حضور و موجودیت احزاب سیاسی تقویت گردیده و تأمین خواهد شد.