صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

پنجشنبه ۹ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

پس لرزه هایی در اقتصاد افغانستان

-

پس لرزه هایی در اقتصاد افغانستان

با خروج آمریکا از برجام، دونالد ترامپ تحریمهای ایران را برگردانده و خواهان تغییر سیاستهای ایران شده است، اما مقامهای ایرانی همچنان بر موضعهای قبلی خود اصرار دارند. این درحالی است که چندی پیش دوره شش ماهه معافیت چند کشور خریدار نفت از ایران تمام شد.
در چنین شرایطی است که اقتصاد ایران در حدود یک سال اخیر با بحران ارزی درگیر بوده است و  تقاضا و عرضه دلار از تعادل خارج شده است و نسبت ارزهای خارجی بخصوص دلار در ایران باعث شده تا تقاضای مازاد زیادی در بازارهای داخلی و برون مرزی برای خود ایجاد نماید.
اعمال تحریمهای مختلف جامعه بین الملل بر اقتصاد ایران اثرات نامطلوبی بر تولید و رفاه اجتماعی بهجای گذاشتهاند. تحریم های نفتی، تحریم های معاملات مالی بین المللی، تحریم های تجاری و... باعث شده تا اقتصاد ایران در روزهای سخت خود قرار گیرد. اما آنچه بیش از همه باعث نوسانات اقتصادی در بازار ایران شده است، بی ثباتی نرخ ارز بخصوص دلار می باشد.
تغییر نسبت دلار به ریال در روزهایی که اقتصاد ایران با انواع تحریم های بین المللی روبه رو است باعث شده تا اثرات نگران کننده ای بر پایه های اقتصاد جامعه و سطح قدرت خرید مردم در بازارهای داخلی داشته که به تغییر در سطح رفاه عموم جامعه منجر خواهد شد.
تغییر شاخص های اقتصادی در ایران باعث عدم تعادل اقتصاد شده است. بی تعادلی نیز اولین اثرش بی ثباتی در معاش اعضای جامعه است. ترس و نگرانی  از آینده اقتصاد ایران باعث شده تا مردم به تبدیل دارایی نقدی خود به کالاهایی که باعث حفظ ارزش دارای شان در آینده می کنند. یکی از این کالاها دلار و ارزهای خارجی به حیث یک کالای اقتصادی سودآور می باشد.
لذا تقاضای دلار مردم به صورت غیر طبیعی و کاذب زیاد می شود. به قول اقتصاددانان تقاضای کاذب و مازاد باعث ایجاد قاچاق کالا می شود.
در این شرایط دلار به حیث یک کالا مورد معاملات قاچاق قرار می گیرد و توسط قاچاق بران ارزی از مرزهای مشترک افغانستان و ایران حمل و نقل می شود.
در شرایطی که در ایران دلار کم است و ایران به سبب افزایش تقاضای غیر حقیقی دلار با کسری مواجه شده است، بازار قاچاق ارز به خوبی قسمتی از این نیاز را تامین می نماید و به داد اقتصاد ایران میرسد. حال سوال این است که آیا کمک به اقتصاد ایران باعث ضرر به اقتصاد اقغانستان می شود.
به هر حال این داد و ستد نرخ ارز هرچند به صورت قاچاق است اما در نهایت یک معامله کلان اقتصادی بین دو ملت است و معامله ای از جنس تبادل کالایی به نام دلار.
در اقتصاد زمانی معامله مقبول طرفین است و هر دو طرف حاظر به تداوم این معامله هستند که دو طرف معامله بازی برد-برد داشته باشند. یعنی دو طرف از معامله سود ببرند. تنها در این صورت است که معامله ادامه می یابد و بارها و بارها تکرار خواهد شد.
چند سال قبل بانک مرکزی افغانستان اعلام کرد که یک نفر میتواند تا ۲۰ هزار دلار از فرودگاه و دیگر مرزها به صورت نقد از این کشور خارج کند، اما بیشتر از آن مقدار را باید از طریق بانکها انتقال دهد. در آن صورت بانک مطلع خواهد بود که پول از چه کسی و به کجا منتقل شده است. لذا براساس این قانون و مجوز بانک افغانستان، انتقال تا بیست هزار دلار به بیرون از این کشور در مرزها نیازی به ثبت ندارد و برای انتقال بیش از آن باید مدرک بازرگانی موجود باشد.
با این وجود مرزهای غربی افغانستان معمولاً مسیر ترانزیت مواد مخدر و قاچاق انسان به ایران بوده، ولی اکنون قاچاق دلار نیز به آن اضافه شدهاست. ارزش کل ارز قاچاق شده از افغانستان بسیار بیشتر از خروج قانونی ارز است. بر اساس صورت خرید های دولت افغانستان، در سال 2018، حدود 3 میلیارد دلار ارز از این کشور خارج شده است. این در حالی است که بنابر گزارشات مقامات بانک مرکزی ، در این مدت اخیر (در سال 2019) بیش از 5 میلیارد دلار تراکنش غیرقانونی از جمله قاچاق ارز در افغانستان رخ داده است.
اینکه چرا این مشکل ایجاد شده خود بحث دیگری است و اینکه دارو و درمان این مشکل چیست خود بحث دیگری را می طلبد که در مجال دیگری در همین روزنامه مطرح خواهم کرد.
اما به حیث یک اقتصاد دان این نکته مهم را مطرح می کنم که امروز مشکل اقتصاد افغانستان عدم امکان جذب سرمایه است و این سرمایه دست دلالانی می چرخد که هرکاری انجام می دهند جز وارد شدن در فضای کسب و کار و اشتغال زایی حقیقی جوانان پرتوان و پر استعداد کشور عزیزمان افغانستان.
اگر این سرمایه ها بتوانند جذب شود رونق اقتصادی را فراهم خواهد نمود و بسیاری از مشکلات معاش مردم نیز بهبود خواهد یافت.
لذا به تعبیر اقتصاددنان جامعه باید بتواند ارزهای خارجی را در خود جذب و مصرف نماید.
اینکه ارزها و دالرها در جیب مردم و دلالان نرخ ارز به صورت نقدینگی باشد یا در فلان بانک سوییس خوب است اما عالی نیست و گره ای از مشکلات بیکاری و تورم جامعه کم نمی کند.
مهم این است که پول های سرگردان جذب بخش حقیقی اقتصاد شود که منجر به تولید گردد نه جذب بخش سفته بازی و دلالی گری بخش کاذب و غیر حقیقی اقتصاد که منجر به بیکاری، تورم و در نهایت رکود شاخص های اقتصادی می گردد.
همچنین کالاهایی که در داخل ایران ارزان تر از بیرون از مرزها هستند که امکان صادرات رسمی آن وجود ندارد، مانند سوخت، به صورت غیر قانونی قاچاق می شود. شکل گیری محموله های قاچاق سوخت در مرزهای مشترک کشور از دیگر مشکلات تحریم های علیه ایران و نابرابری نرخ ارز در کشور می باشد.
کاهش دلار در افغانستان باعث افزایش تقاضا برای آن می شود و این افزایش کوتاه مدت باعث بالاتر رفتن نرخ دلار نسبت به افغانی می شود که معنی آن کاهش ارزش افغانی و گران تر شدن قیمت کالاهای داخلی نسبت به قبل می باشد. اما این یک طرف سکه است.
طرف دیگر این است که نشان می دهد اقتصاد افغانستان تا چه اندازه با پشتوانه دلار حرکت می کند. به عبارتی وابستگی اقتصاد افغانستان را به اقتصاد کشورهای منطقه به صورت بسیار شدیدی نشان می دهد. به عبارتی تهدیدها و تحریم های موجود در سطح منطقه اثر پذیری بسیار زیادی دارد.

دیدگاه شما