شرایط جدید در جهان و ظهور پدیده شوم ویروس کویید19 باعث شد تا بحث اقتصاد صحی و سلامت در سطح دنیا به طور جدی مطرح شود.  هرچند در این میان بسیاری از اندیشمندان و تحلیل گران حوزه اقتصاد سیاسی، تولید و گسترش این ویروس را جزء بازیهای سیاسی قدرتهای بزرگ بین المللی می دانند که بعدها رازها و ناگفته های آن آشکار خواهد شد، اما خود این مصیبت جهانی، لزوم توجه به اقتصاد سلامت را به عنوان برنامه ای استراتژیکی در سطح جهان برای همه دولتها ایجاد نموده است.
کشورهای توسعه یافته و کشورهای درحال توسعه هر کدام با برنامه ریزی های متفاوتی توجه خود را به اقتصاد صحی در قالب پلانهای کوتاه مدت و بلند مدت پی گیری می کنند. در این میان کشور عزیزمان افغانستان با روزهای سختی در این زمینه مواجه خواهد بود. زیرا عدم وجود زمینه مناسب برای توسعه بخش صحی و درمانی به صورت دولتی و خصوصی و کم بود امکانات اولیه باعث کاهش شاخص های سلامت در جامعه شده است.
سطح بهداشت و سلامت در کشور ضامن ایجاد سرمایه انسانی سالم هستند و بدون شک همین افراد سالم و توانمند قادر به ایجاد رشد و توسعه اقتصادی در کشور هستند. بنابراین تقریبا از چند دهه گذشته یکی از عواملی که بسیار مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است سطح بهداشت و سهم هزینه‌های سلامت کشورهاست. اگرچه در شاخص توسعه انسانی نیز سهم سلامت در نظر گرفته شده است اما امروزه به قدری این موضوع مهم شده است که بسیاری از محققان به بررسی این موضوع پرداخته‌اند که چگونه بهبود شاخص‌های بهداشتی در طول زمان و تا چه حد بر میزان رشد اقتصادی کشورها تاثیرگذار بوده است.

سلامتی جامعه و اقتصاد سلامتی
بدون شک وضعیت بهداشتی مناسب و مطلوب می‌تواند انسان‌های سالم‌تر و توانمندی را تحویل جامعه بدهد و در تقویت و ارتقای اقتصادی کشورها موثر واقع شود. سلامت، از مسیرهای مختلفي مي‌تواند سطح توليد يک کشور را تحت تاثير قرار دهد. مثلا افرادای که دارای تن سالم هستند نسبت به افراد بیمار دارای بهره‌وری بیشتر، انگیزه بیشتر برای کسب درآمد، سخت‌کوش‌تر، کارایی بیشتر و در نتیجه باعث افزایش تولیدات می‌شود.
انسان نیز مانند هر چیز دیگری دارای عمر مفید است. اما گاهی اوقات شرایط و عواملی مانند مریضی باعث می‌شود که عمر مفید انسان کوتاه‌تر شود. سرمایه‌گذاری در زمینه بهداشت و درمان قادر خواهد بود که این استهلاک را جبران کند. سلامتي را مي‌توان جزو مهمي از سرمايه انساني محسوب کرد و به طور معمول انتظار مي‌رود افراد سالم که با مقادير مشخصي از عوامل توليد مشغول به کار هستند، در واحد زمان بهره‌وري بيشتري نسبت به نيروي کار بيمار داشته باشند.
امروزه اگر به برنامه‌های توسعه اقتصادی درکشورهای مختلف دقت داشته باشیم حتما خواهیم دید که سرمایه گذاری در بخش‌های بهداشتی و درمانی را راهی در جهت ریشه کردن فقر و توسعه انسانی در نظر گرفته‌اند. شاید یکی از دلایلی که باعث شده است بسیاری از کشورها در فرآیند رشد و توسعه خود دچار مشکل شوند این است که شاخص‌های مربوط به توسعه بهداشتی در این کشورها بسیار پایین هستند و این کشورها افرادی سالمی که قادر باشند قطار توسعه را به حرکت در بیاورند، را در اختیار ندارند.

وضعیت بهداشت و سلامت جامعه
برای مشخص شدن بهتر وضعیت صحی جامعه افغانستان به بررسی گزارشات و احصائیه های سازمان بهداشت جهانی و بانک جهانی می پردازیم.
الف-طبق آمارهای بانک جهانی تعداد مرگ و میر نوزدان در بین سال‌های 2010 تا 2016 رو به کاهش بوده است. به طوریکه تعداد نوزادان از 74119 کودک در سال 2010 به 60384 کودک در سال 2016 رسیده است.  نرخ مرگ و میر نیز طبیعتا کاهش پیدا کرده است و از 65.7 کودک به ازای هر 1000 تولد به 53.2 کودک در سال 2016 رسیده است.
ب- امید به زندگی یکی از مهمترین شاخص‌ها می‌باشد به طوری که در شاخص توسعه انسانی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این شاخص از 59 سال در سال 2010 به 60 سال در سال 2013 و نهایتا در سال 2015 به 60.7 سال رسیده است.
ج- جدول زیر میزان دسترسی به حداقل خدمات بهداشتی را در بین سالهای 2010 تا 2015 به تفکیک شهری و روستایی مشخص کرده است. با توجه به جدول کاملا مشخص است که وضعیت بهداشتی چه در سطح شهری و چه در سطح روستایی بهبود یافته است.
د-وزارت صحت عامه به عنوان یکی از مهمترین متولیان امر بهداشت و صحت در کشور افغانستان شناخته می‌شود. مسلما عملکرد این وزارت خانه را بر اساس میزان بودجه‌ای که سالانه به آن اختصاص داده می‌شود ، می‌توان ارزیابی کرد.گراف زیر میزان بودجه افغانستان را در بین سال‌های 1391 تا 1397 نشان داده است.
در ضمائم و جزئیات بودجه انکشافی 1399 کشور، اعمار و ایجاد مراکز صحی زیادی در تمام کشور مد نظر قرار داده شده است که در مجموع برای وزرات صحت حدود 4.350 میلیارد افغانی در نظر گرفته شده است.
اما با این وجود آمدن ویروس کرونا مصارف بسیاری را برای دولت و مردم تحمیل نموده است. این هزینه های غیر پیش بینی شده باعث می شود تا دولت توجه بیشتری به این بخش نماید و با کاهش سایر هزینه ها و اختصاص فیصدی بیشتر به سلامت جامعه کمک نماید.
کشور افغانستان از جمله کشورهایی است که دسترسی مردم به خدمات اساسی بهداشتی بسیار پایین می‌باشد. لذا نرخ های مرگ و میر کودکان نیز بیانگر این موضوع می‌باشد. بنابراین نباید انتظار داشت که نیروی کار سالم و خلاقی را در زمینه تولید داشته باشیم. به عبارتی اقتصاد سلامتی باعث سلامت اقتصادی به مفهوم ایجاد مسیر رشد و توسعه پایدار با کمترین هزینه در جامعه می باشد.
بدون شک نیروی کار سالم نسبت به سایر افراد ناتوان و مریض و کسانی که از سلامت کاملی برخوردار نیستند، بیشتر از توان فیزیکی خود استفاده کرده و ذهن خلاق‌تر و قدرت تفکر بهتری دارند و در نتیجه این افراد در فرآیند تولید داری اثر بخشی بیشتری هستند و چه بسا باعث پیدا کردن راه‌حل‌های تولیدی بهتری نسبت به سایر افراد شوند. راه حل‌هایی که باعث افزایش خلق ارزش و افزایش تولید نسبت به اندازه مشخصی از نهاده‌های تولید خواهد شد.

سخن پایانی:
شرایط ایجاد شده جدید جهانی که دامن گیر جان و مال مردم جهان بخصوص کشورهایی مانند افغانستان می شود، چیزی جز توقف توسعه و متحمل شدن هزینه های بسیار کلان به مردم و دولت است؟ دولت افغانستان که تازه دوران چالش برانگیز انتخابات را پشت سر گذاشته است و با بودجه اندک خود بجای آنکه مسیر توسعه را طی کند، در دام جدید بازی بین المللی بنام کرونا افتاده است که این هزینه های اجتماعی بالایی برای شهروندان و جامعه افغانستان دارد.
جدی گرفتن خطر شیوع و اپیدمی این بیماری واگیر دار و مسری و رعایت بهداشت فردی شاید کم هزینه ترین مسیر مبارزه با این ویروس است. ضمن آنکه اطلاع رسانی در رسانه ها و فراهم آوردن وسایل اولیه (شوینده ها و ماسک و... ) در سطح عموم و وسیع از دیگر وظایف دولت برای جلوگیری از هزینه های بسیار بالای اجتماعی و شیوع روز افزون این بیماری در جامعه است.