زنان زحمت کش و ستمدیده افغانستان که همواره پشتیبان خانواده های خود و جامعه عزیز افغانستان بوده و هست. طبق احصائیه های سازمان های بین الملل و بانک جهانی جمعیت جامعه افغانستان به صورت متوازن در گروه های سنی مختلف بین مرد و زن تقسیم شده است. به عبارتی؛ دقیقا نیمی از کل جمعیت افغانستان را زنان تشکیل می دهد.
از طرف دیگر زنان افغانستان نه تنها فشار مسایل خانوادگی، بلکه فقر و کبود امکانات و معاش زندگی آنها را به سمت و سوی اقتصاد و تلاش بیشتر برای کسب و کار کشیده است. در واقع شرایط محیطی و اجتماعی جامعه زنان افغانستان باعث شده است تا فشار چندین برابری را نسبت به مردان متحمل شوند. هرچند ۱۸ سال پسین، سال‌های طلایی برای زنان افغانستان بوده و زنان این کشور توانسته اند که در بخش‌های مختلف حضور پررنگی داشته باشند؛ اما با این وجود، زنان در افغانستان هنوز هم به عنوان جنس دوم تلقی می‌شوند و به بهانه‌های مختلف مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند. برداشت نادرست از مذهب و فرهنگ‌های ناپسندیده، سبب شده است که جامعه‌ی افغانستان یک جامعه‌ی مردسالار به بار آید و کم‌ترین توجهی به زنان و حقوق ‎ آن‌ها شود. زنان افغانستان هنوز هم با مشکلات زیادی دست و پنجه‌ نرم می‌کنند. از مهم‌ترین چالش‌هایی که هنوز زنان این کشور با آن مواجه اند، نداشتن هویت مشخص است. هویتی که حق اساسی آن‌ها است، ولی به آن‌ها داده نشده است.
هویت گمشده زنان افغانستان در طول تاریخ سرزمین ما همواره ناپیدا بوده است. شاید دلیل آن این باشد که آنقدر تاریخ افغانستان پر فراز و نشیب و سخت بوده است که هنوز فرصتی برای جایگاه زن ایجاد نشده است. اما امروز جامعه ما حداقل فهمیده است که تا مسئله زنان حل نشود، هرگز جامعه به آرامش حقیقی نخواهد رسید. هنوز بیش از 63 فیصد از زنان جامعه ما فاقد مدرک هویتی رسمی هستند و این یعنی اینکه به طور رسمی آنها شناخته شده نیستند و هویتی قانونی و رسمی در جامعه ندارند.
بر این ضرورت است که بحث «هویت مستقل زنان» از عمده‌ترین بحث‌هایی است که این روزها مطرح می‌شود. همزمان با پایان کمپاین پانزده روزه‌ی مبارزه با خشونت علیه زنان، شماری از نمایندگان زن مجلس خواستار تعدیل برخی ماده‌های قانون توزیع شناس‌نامه‌ برای زنان افغان شده اند که بر اساس آن، به مادران این حق داده ‌شود که بتوانند برای فرزندان‌شان شناسنامه بگیرند تا نام آن‌ها در شناس‌نامه فرزندان شان درج شود.
شاخص های توسعه انسانی زنان افغانستان، نیز حاکی از تغییر وضع به سوی بهتر شدن است اما با روند رشد بسیار کم و آرام. البته این خود جای امیدواری دارد که در آینده اوضاع بهتر شود.
این احصائیه که توسط بانک جهانی نشر شده است، نشان می دهد که تغییرات زندگی در افغانستان قابل مشاهده است و در مجموع شرایط زندگی نسبت به گذشته طبق نتایج علمی بهتر شده است. اما هنوز فاصله زیادی تا استانداردهای زندگی و مطلوب شدن وجود دارد.
پیدا کردن هویت مستقل برای زنان، اولین قدم برای بافتن سایر حقوق از دست رفته می باشد. شخصیت بخشیدن به زن و کرامت وی در جامعه باعث تغییرات اساسی در بلند مدت خواهد شد. تغییراتی که باعث بهتر شدن وضع خانواده خواهد شد. شخصیت بخشی با زنان جامعه می تواند فضای اقتصاد را نیز متحول کند. بسیار از مشاغل مخصوص زنان است که امروزه در کشور ما توسط مردان اداره می شود و این نه تنها نا متناسب است بلکه جلوی پیشرفت زن را نیز می گیرد.
همچنین کسب و کارهای اینترنتی و فامیلی نمونه دیگری است که در صورت توجه به زنان می تواند در جامعه ما بسیار رونق پیدا کند.
ایجاد فضاهای جدید برای زنان در آموزش، تحصیل و کسب و کار در شهرهای بزرگ و حتی در روستاها زمینه را برای ورود زنان در عرصه اجتماع باز نموده است. مثلا حدود 25 فیصد کارمندان دولتی را زنان تشکیل می دهند. همچنین بیش از ۱0 درصد از زنان در مشاغل خدماتی مشغول به کارند در حالی که این میزان در میان مردان 90 درصد است. نقش اندک زنان فقط مختص مشاغل خدمتی و دولتی نیست بلکه ۷۳ درصد از معلمان مدارس را مردان تشکیل می دهند و ۲۷ درصد معلم های مدارس افغانستان، زنان هستند.
در مشاغل غیر دولتی نیز زنان بخوبی در صادرات و وادرات یعنی تجارت و تولیدات محصولات خانگی توانایی خود را نشان داده اند. در این بخش، بیش ترین آمار اشتغال به زنان کشاورز و گاودار اختصاص دارد و همچنین زنان قالیباف سومین ردیف مشاغل صنایع خصوصی را به خود اختصاص داده اند. در حالی که تعداد کمی از آن ها به نانوایی و آرایشگری مشغولند. بخش دیگری که این تحقیق به آن اشاره کرده، کار زنان در عرصه تجارت است. طوری که فعالیت زنان در عرصه تجارت در افغانستان در حال افزایش است و تا حدودی هم توانسته اند مفهوم کار زنان را از حالت کلیشه ای آن خارج کنند.
سخن پایانی:
افغانستان که در حال گذر از جامعه سنتی به جامعه مدرن میباشد، در درون خود باید پذیرای مسائلی زیربنایی برای رسیدن به توسعه پایدار دراقتصادی پویا باشد. زیربناهای اقتصادی و اجتماعی متناسبی باید ایجاد شود تا طرحهای اقتصادی-انکشافی کوتاهمدت و بلندمدت به کارآیی لازم خود برای تحول جامعه برسند. در این میان یکی از مهمترین زیربناهای اجتماعی افغانستان، مساله زنان و اشتغال آنها میباشد.
جامعه سنتی و فرهنگی ما بیش از آنکه توجه به بنیانهای اصیل اجتماعی بر مبناهای درست اسلامی داشته باشد، متاسفانه از نادرستی اطلاعات اولیه و گزارههای ذهنی نابسامان رنج میبرد. گزارههای که نه تنها برگرفته از مبانی اصیل اسلامی و فرهنگی تمدن افغانستان نیست بلکه آغشته به مسایل سلیقهای و خواستههای فردی شده است. این ناصواب بودن برداشتهای اجتماعی از قشر زنان باعث شده تا ضررهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی زیادی به جامعه افغانستان تحمیل شود. البته تحقق همه این موارد شرطش این است که، هویت شخصیتی و اجتماعی برای زنان به صورت رسمی و حقیقی در جامعه ایجاد شود. به عبارتی جامعه توانایی زنان افغانستانی را باور کرده و به رسمیت بشناسد.