اندکی بیشتر از یک سال قبل در 29 فبروری 2020 میلادی زلمی خلیل‌زاده فرستاده ویژه ایالات متحده آمریکا در امور صلح افغانستان به نماینده‌گی از کشورش و ملاعبدالغنی برادر معاون گروه طالبان و رئیس دفتر سیاسی این گروه در قطر در یک اقدام بی‌پیشینه، با عبور از کیش و قوس‌های فراوان توافق‌نامه صلح امضا کردند. تیم‌های آمریکا - طالبان که ۱۸ ماه سرگرم گفتگو بودند، جهت پایان طولانی‌ترین جنگ تاریخ آمریکا در خارج از مرزهایش توافق کردند. بر اساس مواد مندرج توافق‌نامه صلح تمام نیروهای نظامی آمریکایی/خارجی در خلال ۱۴ ماه می‌بایست افغانستان را ترک می‌کردند، مرحله بعدی تلاش‌ها برای دست‌یابی به صلح در افغانستان که به "گفتگوهای بین‌الافغانی" مسمی شد؛ میان جوانب افغانی آغاز می‌شد، خشونت‌ها کاهش می‌یافت، طرفین اقداماتی را برای زمینه‌سازی صلح انجام می‌دادند؛ اما این روند بابت همزمان‌شدنش با دو تحول عمده انتخاباتی در افغانستان و آمریکا به‌دور از چالش‌ها نبود.
اول؛ انتخابات ریاست جمهوری 6 میزان 1398 افغانستان: فرستاده ویژه دونالد ترامپ در امور صلح افغانستان که مسئول پیشبرد مذاکره با طالبان بود، گه‌گاهی در هم‌صدایی با رقبای انتخاباتی محمد اشرف غنی، کشورهای منطقه و برخی از گروه‌های سیاسی از گفتگوهای صلح آمریکا-طالبان منحیث اهرم فشار جهت وتو کردن انتخابات ریاست جمهوری استفاده ‌کرد. خلیل‌زاد در تلاش یافتن نتیجه‌ی فوری از مذاکرات دوحه قصد داشت پیش از آغاز کمپاین‌های انتخابات 2020 آمریکا ولو با ایجاد یک اداره موقت و حتی از دست رفتن دست‌آوردهای دو دهه‌ای جامعه جهانی و نادیده گرفتن روند مشروع انتخابات که از مولفه‌های بنیادین دموکراسی و یگانه راه گزینش زعیم سیاسی است؛ با طالبان توافق کرده و از آن بهره‌برداری انتخاباتی کند، اما حوادث بر مرادش نچرخید و انتخابات افغانستان برگزار شد. خلیل‌زاد در محاسبه غلط‌اش دولت افغانستان را که می‌بایست طرف اصلی گفتگوهای صلح می‌بود، از این روند کنار گذاشت، تنها بخش اعلام شده‌ی توافقنامه دوحه را بعد از توافق به رهبری دولت نشان داد که این مسئله خشم مردم را برانگیخت، مردم پی بردند که به آن‌ها خیانت شده است.
دوم؛ انتخابات 2020 آمریکا:  پیروزی جو بایدن در انتخابات آمریکا روند صلح را دچار تحول کرد؛ رهبری جدید ایالات متحده که سرگرم بازبینی توافقنامه دوحه که بدون شک پی‌برده‌اند که این توافقنامه چقدر بد بوده و از هر بُعدی‌که محاسبه کنند، ایالات متحده بازنده بوده است؛ خلیل‌زاد که معمار آن را مامور نابودی توافق‌نامه کرده است. بحث انتقال محل گفتگوهای صلح از دوحه به انقره در دستور کار فرستاده است تا دیواری را که خشت اولش در دوحه کج نهاده بود، ویران کنند.
تیم بایدن که با متحدین‌اش کار می‌کنند تا ماموریت مبارزه با تروریسم در افغانستان را مسئولانه، منظم و با دورنمای روشن از روند صلح افغانستان به پایان برساند، در شرایط دشواری که پای‌بندی طالبان به توافق صلح دوحه پائین‌تر از صفر بوده، خشونت‌های بی‌پایان طالبان که هر روز  از میان فعالین رسانه‌ای، فعالین مدنی، فعالین حقوق بشری، سیاسیون، فرهنگیان و افراد ملکی قربانی می‌گیرند؛ تصمیم‌گیری را برای آن‌ها سخت‌تر کرده است. طالبان حتی در شرایط تازه نیز رویکرد خشونت‌گری را ادامه داده‌اند که از آن دست‌یابی به دو هدف را دنبال می‌کنند: اول؛ ایجاد فضای ترس و وحشت در کاستن از مقاومت‌های مردمی در مقابل‌‌شان، دوم؛ گزینش قربانیان از میان کسانی که بیش  از دیگران به سوژه خبری رسانه‌ها تبدیل می‌شوند؛ تا بار روانی فشارها بر دولت را افزایش دهد. این رویکرد طالبان، ماموریت فرستاده را دشوارتر کرده، زیرا طالبان با تغییر تاکتیک جنگ، بدون راه‌اندازی جبهه منظم جنگ وارد فاز تهاجمی شده و مردم افغانستان را هر روز می‌کشند. تعهداتی که سخنگویان طالبان بر عملی شدن‌اش اصرار دارد اما  خودشان و شبکه‌های تروریستی متحدشان هرگز به آن پای‌بند نیستند. عمده‌ترین اقدامات ناقض توافقنامه دوحه:
یک؛ افزایش بی‌پیشینه خشونت‌ها بعد از توافق دوحه:
در آستانه‌ عبور از یک‌سالگی توافق صلح آمریکا-طالبان دوحه؛ طالبان مسیر افزایش خشونت‌ها، کشتار، ترورهای هدفمند و حملات بر خبرنگاران، فعالین مدنی، سیاسیون، فرهنگیان و... را در پیش گرفته‌اند. سطح این خشونت‌ها به حدی افزایش یافت که سفارت‌های اتحادیه اروپا، ناتو، آسترالیا، جمهوری چک، دانمارک، فنلند، فرانسه، آلمان، ایتالیا، هالند، سویدن، بریتانیا و آمریکا در 31 جنوری 2021 با نشر اعلامیه مشترک ادامه ترورهای هدفمند، آدم‌ربایی‌ها و تخریب زیرساخت‌های حیاتی افغانستان را که به مردم آسیب می‌رساند، محکوم کرده و طالبان را مسئول این خشونت‌ها دانسته و گفتند: «طالبان محیط امنی را برای فعالیت آزادانه گروه‌های تروریستی دیگر در افغانستان فراهم کرده است». آن‌ها در اعلامیه‌شان گفتند: «طالبان باید این را درک کنند که اقدامات خشونت‌بار و ویرانگر آن‌ها جهان را خشمگین می‌سازد و اگر قرار است که صلح در افغانستان استقرار یابد، باید خشونت‌ها متوقف شود». گروه مطالعه افغانستان متشکل از نظامیان و کارشناسان امور افغانستان به شمول جوزف دنفورد رئیس پیشین ستاد ارتش آمریکا، استیفن هدلی مشاور امنیت ملی دولت بوش و جیمز دابنز، فرستاده پیشین آمریکا در امور افغانستان نیز در 4 ماه فبروری 2021 با نشر گزارش‌شان از جو بایدن خواستند که خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان را به تعویق بیندازد، زیرا گروه طالبان به تعهدات خویش عمل نکرده، برعکس خشونت‌ها را افزایش داده و دست‌آوردهای بیست ساله و زمینه‌های رسیدن به صلح پایدار در افغانستان را به خطر مواجه کرده است. جنرال اسکات میلر فرمانده نیروهای حمایت قاطع در افغانستان هفته‌ی گذشته به خبرگزاری رویترز گفت: «طالبان خشونت‌ها را به گونه‌ی بی‌پیشینه افزایش داده است، تا با اعمال فشار بر دولت افغانستان در میز مذاکره امتیاز بگیرد».
 دو؛ ادامه روابط طالبان- القاعده:
یکی از تعهدات گروه طالبان قطع روابط با گروه‌های تروریستی و القاعده بود؛ اما در تاریخ 7 فبروری 2021 «گروه تحلیل و نظارت از تعزیرات شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه گروه القاعده، داعش و گروه‌ها و نهادهای وابسته به آن‌ها» اعلام کرد که: « روابط طالبان با گروه القاعده و سایر گروه‌های تروریستی همچنان ادامه دارد». پنتاگون در گزارش‌های 2 ماه جولای، و گزارش 20 ماه آگست 2020 و گزارش ماه فبروری 2021 خویش اعلام کرد که: «روابط طالبان با شبکه القاعده قطع نشده، طالبان بخاطر وقت‌کشی جهت عملی شدن قرارداد صلح با آمریکایی‌ها با دولت افغانستان وارد مذاکره شده است». دولت افغانستان و رسانه‌های این کشور نیز به صورت منظم گزارش دادند که روابط طالبان با شبکه القاعده قطع نشده، بلکه جنگجویان القاعده که تعدادشان به تایید منابع نظامی افغانستان و گزارش نهادهای ناظر بین‌المللی بین 300 تا 500 نفر می‌رسد؛ بخش اعظم نیروهای شبکه القاعده که در مرزهای پاکستان و شمال افغانستان مستقر هستند؛ در صفوف جنگجویان طالبان مشغول جنگیدن با نیروهای دولتی افغانستان هستند. تعدادی از مسئولین نظامی این شبکه نیز به دست نیروهای افغان در ولایات غزنی، هلمند و ننگرهار کشته شده‌اند .
سه؛ وقت‌کشی و تعلل طالبان در گفتگوهای دوحه:
طالبان بر روند گفتگوهای صلح مانع ایجاد کرده و عمداً وقت‌کشی و تعلل می‌کنند تا گفتگوها پیشرفت نداشته باشد. مرحله اول مذاکرات جهت تهیه اجندا سه ماه وقت گرفت، در حالی که شهروندان خسته از جنگ، خواهان پیشرفت سریع این روند و کاهش خشونت‌ها بودند؛ اما گروه طالبان مصروف سفر به کشورهای شده و به گفته یک منبع: «طالبان از طرف پاکستان پیام دریافت کرده‌اند که روند مذاکرات را کُند کرده و در فرصت مناسب میز را ترک کنند، زیرا با خروج نیروهای آمریکایی و ناتو از افغانستان طالبان به هدف خویش رسیده‌اند. در نبود خارجی‌ها امکان تصرف کابل آسان است». مقامات نظامی آمریکایی/غربی و افغانستان به شمول رئیس امنیت ملی اعلام کرد که طالبان در صدد تصرف افغانستان برگرداندن امارت طالبان است، لذا روند صلح را اخلال می‌کنند. با آنکه بیش از یک‌ماه از شروع مرحله دوم  گفتگوهای صلح می‌گذرد، طالبان قدم‌های که نشان از پیشرفت این روند داشته باشد؛ به پیش نگذاشته است. این وضعیت که مسئولیت مستقیم آن بر عهده طالبان است؛ دورنمای صلح را در مسیر نا روشنی قرار داد. حال قرائن گویای عدم خروج نیروهای خارجی از افغانستان اند. ماموریت‌ نظامیان آلمانی در افغانستان تمدید شد، ناتو برنامه خروج نیروهایش را معطل قرارداد، نگرانی‌های متحدین ما از آینده صلح افزایش یافته است. جک‌رید رئیس کمیته خدمات دفاعی سنای آمریکا از جو بایدن خواست که: «نباید نیروها آمریکایی قبل از اطمینان از روند صلح از افغانستان خارج شود؛ زیرا روابط این گروه با شبکه القاعده به گونه‌ی مستحکم برقرار است». مایکل‌والتز عضو مجلس نماینده‌گان آمریکا به جو بایدن پیشنهاد کرده، در صورتیکه زلمی‌ خلیل‌زاد نتواند، طالبان را پاسخگو بسازد، گزینه‌ی جایگزینی او را روی دست بگیرد. مایکل‌اوهانلند، از پژوهشگران ارشد آمریکایی هم سخن از امکان تعدیل و یا هم لغو موافقت‌نامه آمریکا-طالبان گفته است.
خلیل‌زاد که در یک‌سالگی توافقنامه دوحه به منطقه برگشته است، حالا ماموریت ویرانی توافق‌نامه‌ای که خشت اولش را کج نهاده  بود، در دستور کار دارد. انتقال محل گفتگوهای صلح از دوحه قطر به انقره ترکیه و دخیل کردن سازمان ملل متحد در این روند حاوی دو پیام است. اول؛ روندی را که خلیل‌زاد مدیریت کرد؛ معیوب، بی‌نتیجه و ناکام بوده است. دوم؛ تسهیل کننده‌گان این روند به شمول قطر نتوانسته به پیشرفت روند کمک کند، لذا باید این‌بار ابتکار عمل به دست ترک‌ها و ملل‌ متحد سپرده شود. در ماموریت جدید خلیل‌زاد که قانع کردن پاکستان و طالبان جهت انتقال محل گفتگوها از دوحه به ترکیه است، دشوارترین بخش این ماموریت خواهد بود، زیرا طالبان بر عملی شدن توافقنامه‌ی تاکید دارد که یکطرفه و بی‌رویه نقض‌اش کردند؛ خلیل‌زاد مامور شده تا یکطرفه توافق دوحه و گفتگوی جاری در دوحه را به حاشیه رانده و طالبان را به انتقال به ترکیه قانع سازد؛ مرحله دشواری که دورنمای پایان جنگ و یا شروع جنگ‌های بی‌پایان را رقم خواهد زد؛ اگر خلیل‌زاد در انجام این ماموریت ناکام شود، از روند صلح افغانستان کنار گذاشته خواهد شد. اما با این همه؛ امیدواری‌ها به سرعت یافتن روند صلح بیشتر خواهد شد، زیرا ترکیه و ملل متحد ابتکارات بیشتری در دست خواهند داشت، البته باید تاکید کنم که دولت افغانستان به عنوان نماینده مشروع مردم، باید طرف اصلی گفتگوها باشد و الا تجربه توافقنامه دوحه تکرار خواهد شد.