جنگ و بحران نزدیک به نیم قرن در افغانستان، هزینه های سنگین را بر مردم افغانستان تحمیل نموده است. خون های فروان در این دوران در کوه و برزن این مُلک ریخته شده است. مردم افغانستان اصلی ترین قربانی این جنگ طولانی در افغانستان است. آمار کشته شده های ناشی از این جنگ در کشور را هیچ کسی دقیق نمی داند جز خانوادهای قربانیان که در این جنگ خانمان سوز و بی رحم عزیزانش را از دست داده اند. شاید هیچ خانواده¬ی را در افغانستان پیدا نتوان کرد که در جریان این جنگ طولانی و تباه کننده، اعضأ فامیلش را از دست نداده باشد و در غم آن محزون نگردیده باشد. توده های مردم افغانستان، تمام اقشار و گروه های اجتماعی همه از تداوم این آفت کشنده در حالت انزجار شدید قرار دارند. همچنان خواست عامه¬ی مردم افغانستان از تمام کشور های جهانی و به خصوص سازمان ملل متحد این است که در شرایط کنونی که افغانستان در آن قرار گرفته است، مردم افغانستان را صادقانه همکاری نمایند، تا صلح پایدار و با ثبات برای این سرزمین زمینه سازی شود.
برای تمامی جناح درگیر جنگ در افغانستان باید این امر مسلم و ثبات شده باشد که تداوم کشتار و جنگ راه حل برای افغانستان نبوده و نیست. این یک واقعیت عینی است که جنگ و استمرار بحران، بدبختی و سیاه روزی برای افغانستان و مردم آن را مداوم می سازد. راهکاری که بتواند مشکلات افغانستان را از میان بردارد به یقین در گفتمان صلح واقعی نهفته است. این بدیهی ترین مسأله¬ی است که در عالم واقعی و دنیای پر از کشمکش سیاست در افغانستان وجود دارد. شرایط کنونی افغانستان، یک فرصت خوبیست برای پایان یافتن منازعات چند دهه¬ی این کشور. این فرصت را نباید با لجاجت ها و اقدامات خام سیاسی از دست داد. اتفاق نظر جهانی و منطقوی در مورد آمدن و موفق شدن پروسه صلح در افغانستان بخشی از این فرصت است، که روند صلح را به کامیابی می رساند. بیزاری مردم افغانستان از تداوم جنگ و بیداری سیاسیون افغانستان از تجربه چهار دهه جنگ قسمتی دیگر این غنیمت است که امروز در انتظار مردم افغانستان است، پس! نباید به این فرصت با خود خواهی های سیاسی و منافع های گروهی ضربه زد.
از سوی دیگر افغانستان در این بیست سال اخیر بنیاد های قوی و ارزشمندی را با هزینه های هزاران خون بدست آورده است، این بنیاد ها به نفع کلیت افغانستان و به سود نسل آینده افغانستان است. در پروسه صلح نباید به این ثروت ملی با دیده¬ی اغماض نگریست. زیرا این ها حیثیت و سامانه¬ی است برای ترقی و پیشرفت افغانستان. حفظ ارزش های انسان مدار و اسلامی پسند که برای تمامی توده های مردم افغانستان حیثیت ثروت و سرمایه را دارد، خیلی مهم و ارزش مند است. این نکات برای تهداب افغانستان آرام و صلح آمیز و مترقی امر ناگزیر است. کلیت نظام سیاسی افغانستان، قانون مداری و اصالت قایل بودن به قوانین جمعی، حقوق بشر، حقوق زنان و اقلیت های قومی و دینی – مذهبی، حق تعلیم و تربیه، حق کار و درآمد زایی، حق و آزادی بیان و آزادی رسانه ها و ... همه ارزش های هستند که به سود تمامی توده های مردم افغانستان است.
راه رفتن به صوب صلح پایدار و قابل قبول برای همه مردم افغانستان نیاز مند به اعتماد سازی های است که مردم افغانستان به عنوان بستر اصلی قربانیان، باید آن را واضح مشاهده نمایند. مقدمه رفتن به صلح قطع کشتار و خاتمه دادن به جنگ است. در حالیکه در این یک سال پسین که صحبت جدی تر از صلح و فرآیند صلح در کشور می شود، پدیده جنگ نه تنها قطع نگردیده است؛ بلکه تشدید نیز شده است. اگر چنین باشد مردم افغانستان همچنان که در گذشته هزینه های سنگین را متقبل و برآنان تحمیل شده است، بد بختانه حالا هم همان روند تداوم دارد. پس! مردم افغانستان چگونه اعتماد کنند که پروسه صلح، روند واقعا صلح سازی در افغانستان باشد. بنابراین گام اساسی برای تأمین اعتماد دو جانبه و چند جانبه و نزد مردم افغانستان، قطع جنگ و کشتار هاست. طرف های درگیر جنگ و به خصوص گروه طالبان، اگر صلح را به صورت صادقانه برای افغانستان خواهان هستند، اقدام اصلی برای رفتن به سوی صلح پایدار و متداوم، اعلان قاطعانه¬ی آتش بس و قطع کشتار مردم در افغانستان است. شوربختانه تا اکنون که صحبت های جدی از آمدن صلح و نشست های مهم جهانی برای صلح افغانستان است، این اقدام نخستین صورت نگرفته است. در این صورت مردم افغانستان چگونه باور نماید که این پروسه به موفقیت منتج می گردد.
موضوع دوم که پختگی پروسه صلح را نزد مردم افغانستان مسجل خواهد کرد، اجماع نظر در سطح منقوی و جهانیست؛ که نسبت به مسأله افغانستان، خوشبختانه تا حدودی بوجود آمده است. دیدگاه نسبتا واحد، از طرف کشور های ذیدخل در امور سیاسی افغانستان این امیدواری را برای مردم افغانستان انتباه می سازد که شاید باران صلح بر برهوت جنگ زده افغانستان بعد از نیم قرن بدبختی ببارد و این خونهای به ناحق ریخته شده¬ی را که در این مُلک ریخته شده است بشوید و صفا و آرامی و آبادی را مردم افغانستان از این سال به بعد تجربه نماید. البته این هم وابسته است به شرایط داخلی و اراده¬ی سیاست مداران افغانستان و بخصوص گروه در حال جنگ در افغانستان یعنی طالبان.
کامیابی فرآیند صلح سازی و حفظ صلح در افغانستان، منوط است به ضمانت های قوی و مقتدرانه و انسانی سازمان ملل متحد و کشور های بزرگ دنیا. این موضوع اگر در پروسه صلح افغانستان به شکل بسیار گسترده و قوی شامل نباشد، با توجه به داده های تاریخی که در افغانستان واقع شده است، پیروزی صلح را در نزد مردم افغانستان مورد شک و تردید قرار می دهد. لذا صلح افغانستان نیازمند اساسی است به تضمین های بزرگ سازمان ملل و جامعه جهانی. نشست صلح استانبول پیشرو است و این فرصتی خیلی خوب خواهد بود برای قطع کشتار و اعلان آتش بس سراسری و دایمی در افغانستان. اگر چنین شود، و آتش دایمی و پایان کشتار مردم افغانستان از جانب گروه طالبان اعلان شود، به یقین قسمت بزرگ از اعتماد سازی در چشم انداز صلح نزد مردم افغانستان ایجاد خواهد شد. همچنان تضمین نمودن جامعه جهانی و سازمان ملل متحد از اجرایی شدن گام به گام پروسه صلح در افغانستان نیز قوت و فرصت اساسی دیگریست که مردم افغانستان از نشست استانبول توقع دارد. بنا نشست صلح استانبول مقدمات بنیادین و اساسی دارد که جهان روی آن در همکاری با مردم افغانستان توجه کند؛ این تمهیدات اگر برای نشست صلح ترکیه – استانبول گرفته نشود، این فرصت عظیم تلف خواهد شد و اینکار جفای نابخشودنیست در حق عامه¬ی مردم افغانستان. نظارت قاطع سازمان ملل متحد از تمامی بخش ها و طرح صلح افغانستان برای تطبیق آن در ساحه عمل، نکته¬ی اعتماد بخشی است برای امیدواری مردم افغانستان و همینطور برای موفقیت صلح در کشور.
گام دیگری که که می تواند این صلح را به صلح پایدار و با ثبات برای مردم افغانستان تبدیل نماید، گفتمان و توافق بر سر نظام سیاسی آینده افغانستان است. این موضوع از حیاتی ترین و بزرکترین حامی برای تداوم و پیروزی صلح در افغانستان خواهد بود. مراجعه به آرای و نظریات عامه¬ی مردم افغانستان و دخیل و سهیم نمودن مردم افغانستان در سرنوشت سیاسی شان، یگانه راهیست که می تواند پایه های صلح را در کشور مستحکم نماید. برحذر بودن از نظام های سیاسی خود کامه و انحصار گر و انحطاطی، قسمتی از خواست توده های مردم افغانستان است. مردم افغانستان دیگر هرگز به بدبختی های گذشته بر نمی گردد و همانند انسان های عاقل، آزاد و با شعور می خواهند در نظام سیاسی و در چارچوب سازمان های سیاسی مدیریت جمعی و سرنوشت خویش را بدست داشته باشند. نظام مردم سالار و قانون محور و عادلانه کمترین متاعی است برای مردم افغانستان که در برابر این همه هزینه های پرداخت شده از جانب آنها، در پروسه صلح مورد توجه بایست باشد.