سالها جنگ در افغانستان غم ها و هزینه های نا محدودی کمر شکن را برای مردم افغانستان در پی داشته است/ باتأسف تا هنوز دارد. بحران ناامنی و تداوم کشتار ها جؤ زندگی را بر تمامی مردمان افغانستان زهرآگین نموده است. چندین نسل است که در درون جنگ و آدم کشی در افغانستان تولد می شود و در چنین فضای زندگی خو می گیرد. این کشنده ترین حالتی است برای عامه مردم این سرزمین. همه مردم افغانستان از پدیده جنگ بیزار اند و صلح را آرزوی دیرینه¬ی می شمارد که تا کنون به آن دست نیافته است.
گفتگوهای اخیر که در مورد صلح افغانستان جاریست، یک امید را برای مردم افغانستان ایجاد نموده است، تا شاید بتواند صلح را در زندگی شان در این کشور تجربه نمایند. فصل جدید که در آن از صلح و آوردن صلح صحبت می شود، برای مردم افغانستان طلایی ترین فرصتی است که در حال خلق شدن است. مردم افغانستان حاضر نیست این مجال را با هیچ قیمتی معاوضه نماید؛ زیرا این چشم انداز، بعد از چهل و سه سال جنگ و کشتارها، دورنمای زندگی انسانی را در افغانستان الهام می کند. صلح نیاز اصلی و بنیادین مردم افغانستان است، صلح پایدار و عزتمند که بتواند آرامش، عدالت، آسایش و رفاه را برای مردم افغانستان به ارمغان داشته باشد در این فرصت قابل دسترسی است. بنابراین فصل گفتگو از صلح و دریچه¬ی که برای آوردن صلح در افغانستان بوجود آمده است، برای مردم افغانستان خیلی ارزشمند و ارزنده است.
حالا که از صلح صحبت می شود، مردم افغانستان بایست در پروسه¬ی صلح سازی دخیل باشند و حق توده های مردم افغانستان است که به صلح برسد و از مزیت های زندگی صلح آمیز بهره ببرند. نخستین گام در راه آمدن صلح و بوجود آوردن فضای گفتمان برای صلح، ایجاد اعتماد نزد مردم افغانستان است. اعتماد مردم زمان خلق خواهد شد که بستر های صادقانه صلح مستحکم و گام های استوار به سوی صلح سازی در کشور برداشته شود. قدم نخست برای موفقیت پروسه صلح در افغانستان، بدون تردید اعلان آتش بس سراسری و قطع کشتار مردم افغانستان است. همچنان که صلح حق مردم افغانستان، بستر سازی و اعتماد سازی نزد مردم بوسیله¬ی قطع جنگ و اعلان آتش بس حق عامه¬ی مردم در افغانستان می باشد. تا جنگ و کشتار تداوم داشته باشد، چگونه می توان در گفتگوی صلح قرار بگیریم. بنابراین اعلان آتش بس ضرورت اساسی برای اعتماد سازی در جهت تأمین و آمدن صلح است. برای اینکه دیگر انسان افغانستانی در هیچ گوشه¬ی این مُلک کشته نشود و صلح موفقانه جایگزین جنگ گردد، قطع کشتار و خاموش نمودن شعله های جنگ را نیاز دارد. هرگاه این قدم برداشته نشود صلح در تزلزل خواهد بود.
مسأله دیگر چگونگی و میکانیزم صلح است؛ در جریان که صلح باید در افغانستان بیاید، مردم حق دارند در تمامی مراحل این پروسه سهیم و دخیل باشد. نمایندگان توده های مردم افغانستان در تعیین ساز و کارهای صلح بایست سهم ارزنده داشته باشد؛ زیرا این مردم افغانستان بودند/ هستند که اصلی ترین قربانیان جنگ بوده اند. حق مردم است که در سازمان دهی فرآیند صلح نقش ایفأ نمایند. مرحله¬ی بعدی، دوران پسا صلح است یا نظام سیاسی که پس از صلح در افغانستان سکاندار قدرت و حاکمیت شود. این قسمت مهم تر از همه است؛ به این لحاظ که سرنوشت سیاسی و مدیریتی توده های مردم در آن وابسته است. مردم افغانستان نظام سیاسی با ماهیت اسلامی دارد و این را نیز خواهان است. اما بهانه قرار دادن این نکته که مردم افغانستان اکثریت قاطع مسلمان و نظام اسلامی می خواهند، یک طرفند سیاسی است. این بخش چون سیاسی است باید به صورت واضح از دیدگاه سیاست حل گردد. به این معنا که قاطبه مردم افغانستان از نظام سیاسی با ماهیت اسلامی همواره پشتبانی کرده و می کند. این جای شک نیست؛ در این دو دهه نیز نظام اسلامی بر افغانستان با پایه های قانون اساسی که ریشه در ارزش های اسلامی دارد، حاکم است. نظام سیاسی که مدیریت کشور را به عهده بگیرد با ساز وکار سیاسی و با جزئیات و میکانیزم روشن باید تعریف گردد.
از سوی دیگر همین مسأله به صورت کاملن منطقی و مطابق با خواست عامه مردم افغانستان باید طر احی گردد. یعنی اینکه مردم افغانستان هستند که باید تصمیم بگیرند که چگونه نظام سیاسی داشته باشند. بدیهیست که مردم افغانستان نظام سیاسی با ماهیت اسلامی را خریدار است ولی آنچه مهم و سرنوشت ساز است اینکه شیوه ها و کارسازی های این نظام از چه جایگاهی برخوردار باشد. نظام سیاسی مردم سالار، حق اساسی مردم افغانستان است. به این معنا که مردم افغانستان سرنوشت سیاسی خویش را در چارچوب های روشن و با میکانیزم های واضح سیاسی خود شان تعریف و حدود و صلاحیت بندی می کند. اینکار بوسیله انتخابات و یا رفراندوم صورت می گیرد. مردم افغانستان حق دارند که نظام سیاسی را مطابق به خواسته ها و واقعیت های جامعه شان تعیین نماید. چگونگی نظام و نوعیت نظام سیاسی همه از زمره حقوق اساسی شهروندان افغانستان است. در حکومت پسا صلح در فضای آزاد و در یک گفتمان ملی همه مردم افغانستان حق دارند که نوعیت نظام سیاسی، تعدیل وسیقه ملی و ترسیم اراده مستقل خویش را به نمایش بگزارند. 
بخشی عمده¬ی معضل در افغانستان نا امنی متداوم و بلند بودن شعله های سوزنده جنگ است؛ از ابتدا این مسأله باید حل گردد. آتش بس به میان آید و در فضای آرام و بدون جنگ با شیوه های قابل قبول و در موجودیت دولت و سازمان سیاسی منظم از چگونگی تحقق صلح صحبت شود. بنیاد اساسی نظم در کشور باید حفظ گردد تا در جؤ سیاسی منظم و با صیانت نیروهای مسلح کشور این زمینه مساعد گردد که انتقال قدرت با سازش های که در جریان صلح سازی صورت می گیرد، بدون شکست و ریخت اتفاق بیفتد. فرصت پیش آمده برای مردم افغانستان و حتی برای نیروهای مسلح و ضد دولت افغانستان یا گروه طالبان نیز، مجال مناسب و بی نظیر است. اراده صاقانه و وطن دوستانه نیاز است تا این پروسه به ثمر خوب بنشیند. کنفرانس سرنوشت ساز ترکیه برای افغانستان از اهمیت بالای برخوردار است، زیرا از هر حیث، اوضاع به سمتی در حال ساندهی شدن است که در آن خیر افغانستان آینده نهفته است. اجماع جهانی برای پایان یافتن جنگ و آمدن صلح پایدار در کشور، یکی از فکتور های بسیار مهم و قابل تأمل است. حلقه های تأثیر گزار سیاسی در سطح جهانی، منطقوی و کشور های اسلامی و همسایگان افغانستان، تا حدودی قابل ملاحظه¬ی در این امر به اجماعی دست یافته است، که پروسه صلح را در افغانستان حمایت کنند. این دیدگاه و نگرش سیاسی نسبت به افغانستان، امیدواری زیادی را برای افغانستان صلح آمیز بوجود آورده است. بخشی عمده دیگر در موفقیت این فرآیند، طرف های اصلی مانند مردم افغانستان، از آدرس دولت جمهوری اسلامی افغانستان و گروه طالبان و همچنان سازمان های سیاسی دیگریست که به نحوی در افغانستان تأثیرگزار می تواند باشد. این قسمت اساسی ترین بستریست برای اینکه صلح در آن تحقق یاید و مردم افغانستان از مزیت های صلح پایدار و افغانستان منظم و معتدل و مترقی برخوردار شود. مطابق صلح و یا نظام پسا صلح در کشور، سرنوشت مردم افغانستان موضوع اساسی بحث است؛ وقتی این مسأله رابطه صد درصد با سرنوشت توده های مردم داشته باشد، بنابراین حق مردم است که از تمامی جزئیات آن از طریق نمایندگان شان باخبر و بوسیله¬ی نمایندگان شان در تمام مراحل آن حضور قوی و چشم گیر داشته باشند. آتش بس به معنای قطع کشتار مردم است، تا اینکار صورت نگیرد نمی شود نقشِ مردم را در پروسه صلح و صلح سازی و تعریف و تطبیق ساختار های آینده در نظام سیاسی افغانستان مسجل نمود. مرحله بعدی صلح سازی و ایجاد زمینه های توافق برای داشتن نوع نظام سیاسی و مشخص کردن ساختار های سیاسی مطابق با خواست همه مردم افغانستان و واقعیت های جامعه است، که این نیز جز حقوق اساسی توده های مردم افغانستان است که بایست صورت عملی بخود گیرد.