افغانستان شرایط های بسیار ناگوار سیاسی را در کارنامه تاریخ سیاسی خویش دارد. گسست نظام سیاسی و فروپاشی دولت ها در گذشته های این سرزمین آزموده شده است. فصل های تاریک و سیاه از چنین اوضاع بر افغانستان و مردم آن تحمیل گردیده است. کودتا های نا پخته سیاسی در تاریخ افغانستان تسهیل کننده شرایط های تلخ بوده است.
همچنان جنگ های داخلی و هرج و مرج های ناشی از نبود نظام سیاسی در کشور درد و رنج دیگری بود که در این جغرافیا تجربه شده است. جنگ چهل و سه ساله افغانستان را دقیقا همین نکته ها سبب گردید و انقطاع نظم سیاسی عمومی را در کشور زمینه سازی نمود. اوضاع خونبار و به شدت ملتهب افغانستان سالهاست که زندگی را بر تمامی مردم تنگ و تلخ ساخته است. اما مجال مثبت که تا کنون در افغانستان دیده می شود، وابستگی به کشور افغانستان و روحیه قوی وطن دوستی در نهاد مردم این کشور وجود دارد. در بدترین شرایط سیاسی و امنیتی افغانستان تا هنوز اینگونه نشده است که مردم از افغانستان واحد و یکپارچه بیزاری جسته باشند و نداهای مخالف را بلند کرده باشند. این ژانس بزرگیست که مردم و سیاسیون افغانستان از آن بهره برده اند.
امروز وضعیت سیاسی در افغانستان طوریست که همه مردم از نبود امنیت شاکی اند. از نبود کار شکایت دارند. فقر فزاینده بر شانه های اکثر مردم افغانستان خیلی سنگینی می کند.
جنگ ها و کشتار های فراوان در گوشه و کنار افغانستان جاریست. اما تا هنوز هم روحیه وطن مشترک و دوستی به افغانستان واحد نزد مردم افغانستان مشاهده می شود. جنگ های چهار دهه قربانی های بی شماری از مردم افغانستان گرفته است. تداوم این جنگ و خونریزی افغانستان را به حالتی مواجه خواهد ساخت که آن را نمی توان به صورت واضح پیش بینی نمود. بنابراین آنچه که امروز از چتر زندگی مردم افغانستان غیبت دارد صلح و آرامش و امنیت است. مردم نمی توانند به آرامی زندگی داشته باشند. هر روز جنگ ها جان آدم های این سزمین را به بی رحمی و قصاوت تمام می ستاند. صلح آرزوی هر افغانستانی شده است. اما این امید چه وقت به واقعیت نزدیک خواهد شد، معلوم نیست. گروه طالبان با دولت جمهوری اسلامی افغانستان جنگ و دست به کشتار های مردم در مناطق مختلف می زند. با آنکه حدود یک سال است که به صورت جدی تر از گفتمان صلح نیز صحبت می شود و همه صلح را برای افغانستان چیزی با اهمیت می داند.
ولی به صورت عملی تا حال چنین اتفاق را مشاهده ننموده ایم.
صلح خواست و خواهش تمام مردم افغانستان است، همه صلح می خواهند و از آمدن صلح استقبال می کند. صد البته که بقای افغانستان واحد نیز متکی به صلح پایدار و باثبات است. چشم انداز که تازه در راستای آوردن صلح برای افغانستان خلق شده است از بی نظیر ترین فرصت هایست که تا کنون در تاریخ افغانستان دیده شده است. لذا بحث صلح نمودن و دست کشیدن از جنگ یک امر کاملا حیاتی برای مردم و سرنوشت افغانستان آینده است. مردم از جنگ بیزار اند و خواهان زمینه سازی صلح در کشور اند. پروسه صلح افغانستان برای مردم در سراسر این خاک امید بخش است و گروهای که در حال جنگ با دولت افغانستان و مردم افغانستان قرار دارند نباید این امید مردم را به نا امیدی تبدیل سازند. صلح و چگونگی صلح یکی از پیچیده ترین و اساسی ترین مسایل است که در این فصل مطرح است. برقراری صلح گام نخست و نگهداری آن و آوردن نظم سیاسی در روشنی صلح گام های بعدی است که مدیران سیاسی و رهبران سیاسی افغانستان و جهان را با چالش مواجه ساخته است. چگونگی تطبیق پروسه موفقیت آمیز صلح در افغانستان جنگ زده بزرگترین اراده های سیاسی را می طلبد و خود گذری های کلان را نیاز دارد.
خوشبختانه این اراده قاطع از جانب دولت و مردم افغانستان به صورت قاطعانه وجود دارد و آماده هستند که در راستای آوردن صلح قربانی های را متقبل شود.
واقعیت این است که پروسه صلح موضوع یک طرف نیست و حامیان منطقوی و جهانی صلح افغانستان بایست این نکته را به خوبی درک کنند که گروه طالبان را مجاب سازند تا از زیاده خواهی های انحصار گرایانه خویش بگذرند و برای آمدن صلح در کشور به خواست های مردم افغانستان تمکین نمایند. یکی از اساسی ترین خواست مردم از پروسه صلح این است که به صورت فوری آتش بس دایمی و فضای اعتماد سازی در افغانستان ایجاد شود. تا اینکار صورت نگیرد هرگز نمی توان اعتماد کرد بر اینکه صلح به صوب موفقیت خود به پیش می رود یا نه. تشدید جنگ ها و ازدیاد کشتار های مردم صلح را به شدت صدمه می زند و این مجال تاریخی را بی مهابا و بی رحمانه از مردم افغانستان می رباید. در شرایط کنونی افغانستان، صلح نخستین و اصلی ترین بستر است برای ماندن و بقای افغانستان واحد. خدا نخواسته باشد؛ اگر این بار انقطاع نظام سیاسی در کشور رخ دهد، افغانستان به بحران ژگرفی و مخوف رو برو خواهد شد. احتمال اینکه افغانستان بر خلاف گذشته های تاریخی اش به سوی تجزیه شدن و معضلات قوی تر سوق خواهد یافت. زیرا این دو دهه اخیر تاریخ افغانستان نسل نسبتا آگاه و بیدار را تربیه نموده است و این نسل ارزش های نوین و انسان محور و اسلامی پسند را هرگز از حوزه زندگی شان بدور نخواهد کرد. پس! صلح افغانستان نه تنها قطع جنگ و خونریزی را در افغانستان سبب می گردد، بلکه افغانستان واحد و مترقی را که خانه مشترک همه¬ی مردم افغانستان است تضمین خواهد نمود.
نکته دوم بعد از عملی شدن صلح و آمدن آرامش در کشور؛ نوع مدیریت سیاسی کشور است. این مسأله از اهمیت بسیار بالای برخوردار است. زیرا نظم همه جانبه را به عنوان یک کشور در افغانستان قاطعانه در قبال دارد. مردم افغانستان از درس های تاریخ سیاسی خویش تا حدی درس های عبرت آموز اخذ نموده است.
این نشانه های تاریخی راهکار های مطمئن سیاسی را برای زیست بهتر و عادلانه تر در کشور فراهم ساخته است.
از سوی دیگر شرایط جهانی و منطقوی نیز در همکاری و همیاری همان تجربیات تاریخی مردم افغانستان قرار دارد. نسل نو و در حال رشد افغانستان نیز به تأسی از هردو گزینه، خواهان افغانستان است که دارای نظام سیاسی مردم سالار و متعادل باشد. روحیه افراط گرایی دینی و تعمیل آن در قالب نظام های سیاسی منحط و مفلوک با شرایط کنونی افغانستان، منطقه و جهان هرگز تطابق ندارد. فصل انحصار گرایی های خود خواهانه و دیگر ستیز از فضای واقعی و کنونی افغانستان عبور نخواهد کرد و اگر بر چنین دیدگاه ها و پالیسی های غلط و به بنبست کشیده شده اصرار ورزیده شود، به یقین به پیکر واحد افغانستان ضربه های سهمناک خواهد رسید و آنگاه مقصر و عامل آن گروه های خواهد بود که در پی اعمال دیدگاه های تنگ سیاسی می باشند. نظام سیاسی جمهوریت با ساز و کار دموکراتیک آن که از پشتبانی اکثریت قاطع مردم افغانستان و منطقه و جهان برخوردار است راه نجات افغانستان از بحران های تازه و غیر قابل پیش بینی است.
برای اینکه افغانستان واحد را ابقأ و به عنوان خانه مشترک تمام ساکنان آن داشته باشیم؛ نیاز مند است که نظام سیاسی و ساختار سیاسی دموکراتیک، قانونی و منعطف بر افغانستان پس از توافق صلح و آتش بس دایمی حاکمیت نماید. نظام جمهوری با توجه به اصلاحات منطقی و قانونی و مطابق نیاز های جامعه، در کشور این فرصت را مهیا خواهد ساخت که افغانستان واحد و توسعه محور را شالوده سازی نماید. در شرایط کنونی افغانستان صلح و توافق بر آمدن صلح و همچنان آتش بس و قطع کشتار های رایج، برای تداوم و بقای افغانستان واحد اهمیت فراوان دارد؛ به همین پیمانه داشتن نظام سیاسی مردمی و قانونی که جمهوریت الگوی بارز آن است، ضمانت کننده فردای افغانستان واحد و با ثبات است. بدون تردید تحقق این موضوع در حوزه داخلی به نفع تمام مردم افغانستان است.